Аза АКСР Конституциясы 1926 жыл

Алашы азастан Конституциясы 1926 жылы 18 апанда КСРО рыланнан кейін 1925 жылы РСФСР Конституциясы ескеріле отырып, азАКСР Орталы Атару Комитетіні ауылысымен тпкілікті редакцияда абылданды, йткені бл кезде азастан РСФСР-ды бір блігі еді. Бл Негізгі за басару нысанын, мемлекеттік рылысты, саяси режимді, мемлекеттік билік органдарыны рылымын, атарушы-кім беруші органдарын бекітті. Сайлау ыыны, бюджеттік ыты негізгі бастаулары белгіленді. Осы Конституцияа сйкес азастан РСФСР рамындаы толы ыты республика болып танылды.[1]

аза КСР Конституциясы 1937 жыл

1937 жылды 26 наурызында Кеестерді Бкілазастанды Ттенше Х Съезінде абылданан аза КСР Конституциясы 11 блім мен 125 баптан трды. Ол жерде «КСРО Конституциясыны 14-бабынан тыс аза КСР зіні егемендік ытарын толы сатай отырып, мемлекеттік билікті здігінен жзеге асырады» делінген. 1937 жылды Конституциясында экономикалы, саяси ораныс салалары бойынша зара ыпалдастыты іске асыру масатында баса да те ылы республикалармен еркін трде одатасуа ылыы (13-бап), аза КСР келісімінсіз территориясын згертуге тыйым салу (16-бап), жоары республикалы жне мемлекеттік билікті жергілікті органдары алыптастыратын, занаманы жзеге асыру, мемлекеттік жне оамды тртіпті жне де азаматтар ыын, салы салу т.б. мселелерді орау бойынша республика саясатын жргізу ытары бекітілген (19-бап).

Сонымен атар, сот пен прокуратура жйесі амтылан. Халы соттары аудан азаматтарыны тарапынан пия сайлау жолымен жалпы, тікелей жне те сайлау ыы негізінде сайланып, сот ісін жргізу аза тілінде, ал баса лт кілдері шоырланан аудандарда оларды ана тілдерінде жргізілуі тиіс болан (83-90-баптар).

1937 жылды Конституциясында азаматтарды негізгі ытары мен міндеттері аныталан: ебек етуге ылыы (96-бап), демалыса ылыы (97-бап), артаю, ауру болу жне ебекке абілетсіз болып алу жадайларында материалды амтамасыз етілуге ылыы (98-бап), денсаулы сатау, сз, баспасз, жиын, митинг, кше шерулері мен демонстрациялара еркіндік берілуі кепілдігі, тлаа, трын-жайа, азаматтарды хат жазысу арылы жеке хат алысуа дербес ытары, шетел азаматтарына саяси баспана беру ыы.

аза КСР Конституциясы 1978 жыл

ІХ шаырылан республика Жоары Кеесіні кезектен тыс VII сессиясында 1978 жылы 20 суірде абылданан аза КСР Конституциясы кіріспеден, 10 блім, 19 тарау жне 173 баптан трады. Конституцияа сйкес, бкіл кімет билігі жмысшы, шаруа жне ебек интеллигенциясы таптарына жататын халыты олында болды.[1]

азастан Республикасыны Конституциясы 1993 жыл

Туелсіз азастанны алашы Конституциясы 1993 жылы 28 атарда ХІІ шаырылан азастан Жоары Кеесіні ІХ сессиясында абылданды. Ол кіріспеден, 4 блім, 21 тарау жне 131 баптан трады.

Конституция азастан мемлекеттік егемендігін алан сттен бергі кптеген ыты нормаларды:

халыты егемендік

мемлекет туелсіздігі

билікті блісу принципі

аза тілін мемлекеттік деп тану

Президентті мемлекет басшысы деп тану

сот органдарын — Жоары, Конституциялы жне Жоары Арбитражды соттар жне басаларды амтыды.

1993 жылы Конституция негізіне парламенттік республика моделі алынды.[1]

азастан Республикасыны Конституциясы 1995 жыл

азастан Республикасыны Конституциясы 1995 жылы 30 тамызда абылданды.

1995 жылы 30 тамызда республикада бкілхалыты референдум тті, нтижесінде азастанны жаа Конституциясы абылданды. Дауыс беру елімізді алалары мен ауылдарындаы 10253 сайлау учаскелерінде жрді. Бл Конституцияны 1993 жылы Конституциядан айырмашылыы оны мазмныны сапасында еді. Жаа Конституцияа алаш рет азаматты ыына атысты ана емес, адам дниеге келген сттен одан ажырамас ытарына да атысты нормалар енді. Ол бойынша азастан Республикасыны Президенті саяси жйені басты тласы болып табылады, билік тарматарынан жоары трады. Бл президенттік басару жйесіндегі мемлекетке сай келеді. Парламент туралы конституциялы блім згерістерге шырады.

1995 ж. желтосанда екі палаталы (жоары палаталы — Сенат, тменгі палаталы —Мжіліс) Парламентке сайлау ткізілді.

Конституция рылымы

I блім. Жалпы ережелер

II блім. Адам жне азамат

III блім. Президент

IV блім. Парламент

V блім. кімет

VI блім. Конституциялы кеес

VII блім. Соттар жне сот трелігі

VIII блім. Жергілікті мемлекеттік басару жне зін-зі басару

IX Блім. орытынды жне тпелі ережелер

згертулер мен тзетулер

1998 жыл

Сырты сілтемелер

Ата заа згерiс енгiзу лтаралы келiсiмге сызат тсiрмейдi. Тартыса тскен айран тiл

Мемлекет — Ашы Тізімдеме Жобасы (ODP)

азастан Республикасыны Конституциясы — Уикикітап жобасында:

1 блімі, Жалпы ережелер

2 блімі, Адам жне азамат

3 блімі, Президент

4 блімі, Парламент

5 блімі, кімет

6 блімі, Конституциялы кеес

7 блімі, Соттар жне сот трелігі

8 блімі, Жергілікті мемлекеттік басару жне зін-зі басару

9 блімі, орытынды жне тпелі ережелер

Референдум(лат. referendum — хабарлануа тиісті нрсе) — мемлекеттік маызы бар мселені халыты дауыса салу. Мндай демокр. институт алаш рет Швейцарияда олданылды. Арнайы даярлы ажет ететін ттенше, шыл мселе дауыса салынбайды. Референдума за немесе халыаралы шарт жобасы, басару сипатындаы мселелер сынылады.

Референдумны негізгі екі трі бар:

Резолютивті Референдумда абылданан шешімні ешбір осымша бекітусіз бірден мемлекет аумаында міндетті кші болады жне жаа Референдумда ана кші жойылады;

Консультативті Референдум белгілі бір мселе жайындаы халыты пікірін білу шін ткізіледі.

Мндай Референдумны орытындысы кімет шін міндетті болмайды. Халыар. ыты мселе бойынша Референдум (кбіне плебисцит делінеді) ткізу 20 асырды соы жиырма жылы ішінде ріс алды. Мыс., Еуропа Кеесіне мше болу-болмау мселесі бойынша Франция, Дания, Норвегия, Швеция, Ирландия елдерінде Референдум ткізілді. азастанда Референдум ткізу туралы шешімді Р Президенті абылдайды. Оан 18 жаса толан азастан азаматы атыса алады. Сот трелігі, ораныс, лтты ауіпсіздік, салы саясаты, бюджет, билік орындарыны зыреті, басару нысаны, адам бостандыы мен ыы, кімш.-аум. рылыс пен шекара мселесі Референдума негіз бола алмайды. Туелсіз азастан тарихындаы алашы Референдум 1995 жылы ткізіліп, халы бірауыздан Ата Зады абылдады.