Р мнай жне газ саласыны дамуы.

КІРІСПЕ

 

Мнай жану жне майлау материалы, сонымен атар біратар аурулара арсы ембік зат ретінде адамзата брыны уаыттан бері белгілі.

Мнайды алу техникасы бастапыда жеілірек болан, Мнай жер бетінен шыу жерлерінде, яни шырлардан алынады. Кейінгі уаытта ааш жне тас арылы дытарды шегендеген. Жиналан мнайды ожау арылы олмен немесе атты тарту кшімен азып алан.

Брылауды жетелдерелген соылы дісін, демек, соылы – аранды жне соылы–штангалы механизацияланан дістерін ендіру, мнай ымаларыны орташа тередігін сіруге жне німділік мнай жиектерін эксплуатациялауа атыстыруа кмектесті.

Брылауды механикалы дісін пайдалану мнайды алуды суіне о серін тигізеді.

Дамып келе жатан ндіріс жне тасымалдау жйелері кннен кнге кп мнай мен мнай німдерін ажет етеді. Сондытан XIX-асырды аяында мемлекеттік мнай ндірісіні дамуы баыланады.

Мнай ісіні пайдасын сіру шін имициативті жне лкен капиталы бар мнайндірушілері салаа, мнай алу зауыттарына мнайды тасымалдау кезінде біратар жетістіктерді ендіруде.

Шетелде XIX-асырда біратар ксіпорындарда наулар кмегімен эксплуатациялау кезінде электроозалтыштарды пайдалана бастады, е алдымен баылаусыз ашы фонтандауды

жою масатында фонтанды арматурамен жабдытау, болат мнайткізгіштерді трызу тжірибелері жргізілді.

Мнай мен газды деу жне алу арасында маызды тйін ТЭК –магистралды бырткізгіштер болады. антамырлар жйесіне сас олар елдер мен континенттерге енеді. Ерекшелігі оларда ан емес, энергиятасымалдаыш циркуляцияланады. Кітаптарда мнай жне мнайткізгіштер алай пайда боландыы, андай объекттер олады рамына кіретіндігі жне олар алай жмыс істейтіндігі жайында айтылан

бырткізгіштер баса да масатта пайдаланылады – оларды кмегімен атты жне сусымалы материалдарды тасымалдауа болады. Кп жадайларда бл , дстрлі трдегі тасымалдау жолдарын пайдалануа араанда тиімдірек,

Мнайды деу німдері жне табии газды ттынушыа дейін жеткізу ажет. Осы масатпен оларды блу жйесі ызмет етеді. Оны рамына газ оймалары, мнай базалары, мнай німін ткізгіштер, газды блу жйелері, жанармай ю бекеттері, газтолтырушылар жне газды блу станциялары кіреді.

 

 

1 ТАРАУ. «МНАЙ ЖНЕ ГАЗ ЫМАЛАРЫН ИГЕРУ ЖНЕ БРЫЛАУ»

 

Р мнай жне газ саласыны дамуы. ыма туралы тсінік жне оны негізгі элементтері.

Р мнай жне газ саласыны дамуы.

Мнай ндірісі азастан Республикасыны халыты шаруашылыыны тез дамитын жне негізгі саласыны бірі болып табылады.

Мнай орлары Р территориясы бойынша ртекті орналасан. Трт батыс айматарда Республиканы мнай орыны 90%-нан кп млшері орналасан. Бл Тенгиз, арашыана, Жаажол жне Кенбай сияты кенорындар.

Негізгі газ оры Республиканы екі ауданында жиналан: Батыс азастан (арашыана) жне Атбе (Жаажол).

Конденсатты оры бойынша негізгі орынды (барлы орды 90%-нан кбі) Батыс-азастан (арашыана) ауданы алады.

азастан Республикасында ресурстарды біратар болжамы бар. Республиканы мнайыны болжамды алынатын ресурсы 7,8 млрд. тоннаа бааланады, бл кезде оларды 2/3-і батыс азастанда орналасан, ал табии газды болжамды ресурстары 7,1 трил. м³-ге бааланады, оларды 70% -нан кбі Батыс азастанда орналасан.

азіргі заманда мнай жне газ дниежзінде жне азастанда – энергетикалы ресурстарды негізгі трлері, оларды бір блігіне олданылатын барлы ресурстарды 70 %-ы келеді. Маызды жне актуалды проблема болып – барлы технологиялы тізбекпен – кенорынды барлаудан мнай мен газды пайдалануа дейінгі байланысты барлы сратар табылады.

Дниежзінде мнай жне газды пайдалану барлау, алу, тасымалдау, деу жне оларды пайдалану бойынша барлы сратарды маыздылыыны алдын алды. Е бірінші кезекте кенорнында траты трде жетілдіру жреді, пайдалануа теіз шельфіні кенорындары тседі, лкен тередіктегі мнайды брылауды мегеру жреді.

Мнайгаздылыты лкен перспективаларын Каспий теізіні азастан секторымен ойнауына байланыстырады. Соы баалаулара сйенсек, Каспий шельфіні азастан секторыны болжамды ресурстары шартты отынны шамамен 13 млрд. тоннасын райы.

азастанны мнайгаз комплексі бгінгі кні тауарлы німділікті клемі бойынша баса салаларды ішінде алдыы орындарды бірін алады. азіргі мнай мен газды алу дегейі азастанны сраныс анааттандырарлытай. Онымен бірге, елді ішкі нарыыны географиясы, атап айтанда мнай жне газды ндіруді негізгі аудандарыны негізгі ттыну ауданынан аашытыы экономиканы мнай жне газ ресурстарымен здігінен амтамасыз етуде айтарлытай проблемаларды алыптастырады. Одан блек, мнай мен газды дербес экспорттауды техникалы ммкіндіктеріні болмауы дниежзілік нарыа шыуды созады. Осыан арамастан ресейлік мнайгаз компаниялармен тыыз атынас жасаанда экспорт клемін 5-6 млн. т/жылына сатауа ммкіндік болады. Бл саланы экономикаа траты валюталы ендірулерді амтамасыз етуге ммкіндік береді.

Мндай перспективалар азастанмен арым-атынас орнатанда шетелдік компаниялар шін стимул бола алады. Себебі гіме басталу жайында емес, бл арым-атынасты жаласуы жайында болып отыр. йткені, 1991 жылдан бастап елде шетелдік серіктестерді атысымен 22 жоба іске асырылуда.

Республикада мнай мен газды алуды дегейі бгінгі кні орды шамамен 2%-ын райды. Жеке ажеттіліктерді анааттандыру шін мнайды алуды осы темпі жеткілікті. Біра, азастан дниежзілік мнайгаз нарыында лайыты орында алуа мтылуда, сондытан мнайды алу бойынша іс-рекеттерді біратар комплексі жргізілуде, е алдымен батыс елдерді инвестицияларын тарту салдарынан.

азастан саланы жоспарлы дамуы шін жеткілікті кадрлар потенциалымен амтамасыз етілген. Бірінші бірлесіп жмыс істеу тжірибесі азастанды мамандарды батыс еліні техникасы мен технологиясын тез мегеруіні жне здеріні шетелдік ріптестерінен алыспайды.

Осындай діспен, азастан дниежзілік серіктестік болып саналуы ажет жне керек, е алдымен мнай жне газды е ірі ндірісі ретінде европалы серіктестік болып саналуы ажет, демек, инвестицияларды салынуыны перспективалы нарыы.