Ыманы брылауды негізгі тсілдері.

ымаларды брылау дістері тау жынысына сер ету сипатына арай топтастырылады: механикалы, термиялы, физико-химиялы, электрлік, т.с.с. Біра ксіптік олданыста тек тау жынысыны механикалы бзылуын амтамасыз ететін брылау дістері пайдаланылады. Баса брылау дістері зерттемелік деуді дегейінен шыан жо.

Тау жынысына механикалы сер етумен байланысты ымаларды брылау дісі адамны кшін (олмен брылау) пайдаланумен, немесе озалтыштарды (механикалы брылау) пайдаланумен іске асырылады.

олмен брылауды негізінде инженерлі-геологиялы зерттеулерде жне аз ана тередікте (20-30м-ге дейін) лкен емес диаметрде (100-200мм) ымаларды брылаан кезде сомен амтамасыз ету мселесін шешкен кезде пайдаланады.

озалтыштарды энергиясын пайдаланумен механикалы брылауды екі трі ке тараан – соылы жне айналмалы.

Соылы брылау. Соылы брылауды ртрлі трлерінен тек ана соылы-аранды пайдаланылады (2-ші сурет).

Брылау рылысы ашаудан 1, солы шлангадан 2 жне аранды лыптан 3 трады. Ол мачтаны 12 блогы арылы латырылатын арана 4 ілінеді, реттегішті 6 керу ролигі 7, осымша ролик 8. Аран брылау ондырысыны барабанына 11 толтырады. Шестернялар 10 айналан кезде шатун 9 айтымды-тсу рекетін жасап ктеріліп, реттеу рамасын 6 тсіреді. Раманы тсірген кезде керу ролигі 10 аранды кереді жне опан стіндегі брылау рылысын ктереді. Раманы ктерген кезде аран тсіріледі, ашау тпке беріледі жне жынысты бзады. ыманы тередету млшеріне арай арын созылады (барабаннан 11 бралады).

ымаларды цилиндірлігі тпті стінде оны ктерілуі кезінде ашауды брылуымен амтамасыз етіледі. Жмыс кезінде ашау здігінен брылады, йткені аран жктелумен (ктеру кезінде) бралады жне жктелуді шешкен кезде айналады (ашауды жыныса соылау кезінде).

Тптегі бзылан жынысты (шламны) толу млшеріне арай оны тазалау ажеттігі туады. оспаа абатты сйытан жне жынысты брыланан блшектерінен науаны тсірілуі кезінде клапан ашылады жне науа осы оспамен толтырылады. Науа ктерілген уаытта клапан жабылады. Тпті брыланан жыныстан тазалануы шін анша рет тсірілуі ажет болса сонша рет науа ымаа тсіріледі. Тп тазалананнан кейін ымаа брылау рылысын тсіреді жне брылау процесі жаласады.

 

 

 

 

Сурет 2 - Соылы-аранды брылау слбасы

 

ыманы соылы брылануы кезінде, шарт бойынша, сйыпен толтырылмайды. Сондытан жынысты бзылуыны алдын алу шін оны абырасынан ымаа металл шегендеу бырларынан тратын резьбаны немесе пісіруді кмегімен біріктірілген шегендеу баанасын тсіреді. ыманы тередетілу млшеріне арай шегендеу баанасын тпке арай жылжытады жне периодты трде бір быра зартады.

Шегендеу баанасыны зындыыны суімен оны тпке жылжуы иындайды. Шегендеу баанасын арнайы тыу ралымен де тсіруге болмайтындай момент болады. Бл жадайда тсірілген шегендеу баанасын ымада алдырады жне оны ішіне екінші шегендеу баанасын тсіреді, ыманы аз лшемді ашаумен тередетеді, ал баананы сіреді. айтадан екінші шегендеу баанасы тсірілмейтін момент пайда болады, бл шінші одан да кіші диаметрлі баананы тсіру ажеттігін тудырады, осылай жобалы т ередікке жеткенше айталана береді. Осындай діспен, ымаа бірнеше шегендеу бааналары тсірілуі ммкін.

Мнай жне газ ымаларын брылау кезінде ТМД-да соылы діс пайдаланылмайды. Біра оны суды алу шін ыманы туі кезінде пайдаланады, сонымен атар кмір жне таурудалы ндірісте (желдету саалары жне т.б.).

Айналмалы брылау. Айналмалы брылау кезінде жынысты бзу бір уаытта бірлескен трде ашауа жктелу мен айналдыру моментіні сер етуімен жреді. ашауды жктелуіні сер етуіні серінен ашау жыныса енеді, ал айналдыру моментіні серімен оны майдалап жонады.

Брылауды екі дісі бар - роторлы жне тптік озалтыштарды пайдаланумен (турбобур жне электробур).

Роторлы брылау кезінде (3 сурет) уат озалтыштардан 11шыыр арылы мнара ортасында 19ыма саасыны стіне орнатылан ротора 4— айналдыру механизміне беріледі. Ротор ашауы 1бар брылау баанын айналдырады. Брылау баанасы жетектік бырдан 5 жне ауыстырыш 3 арылы оан бекітілген брылау бырларынан 2трады.

Тптік озалтышпен брылау кезінде ашау 1білікке бекітілген, ал брылау баанасы озалтышты 18аасына. озалтышты жмысы кезінде оны білігі жне ашау айналады, ал брылау баанасы, шарт бойынша, ротормен айналмайды.

Сйкесінше, роторлы брылау кезінде ашауды жыныса енуі айналмалы брылау баанасыны ымасыны осіні айналасында жруі кезінде жреді, ал тптік озалтышпен брылау кезінде - айналмайтын брылау баанасы.

Айналмалы брылауды сипатты ерекшелігі - ыманы сумен немесе ашауды тпте жмыс істеу уаытында арнайы дайындалан сйыпен шаю. Ол шін озалтыштардан жмыса келтірілетін екі брылау сорабыны 12кмегімен (бір немесе штен жиі) шаю сйыы мнараны 19о брышында орнатылан бырткізгішке 16 тра быра айдалады, кейіннен иілмелі брылау шлангына 17,ршыа6жне брылау баанасына барады. ашауа жетіп, шаю сйыы онда бар саылау арылы тіп, саиналы кеістік арылы ыма ыбырасы мен брылау баанасы арылы бетке ктеріледі. Бл жерде науаларда 15жне тазалау механизмдерінде (суретте крсетілмеген) шаю сйыы брыланан жыныстан тазаланады, кейіннен брылау сораптарыны абылдау ыдыстарына 14тседі де, айтадан ымаа айдалады.

Кронблоктан, тлдік жйеден 8, ілмектен 9тратын полиспасталы жйеге ілінген брылау баанасыны ымасыны тередетілу млшеріне арай ымаа беріледі.

Жетектік быр 5ротора 4кіргеннен кейін барлы зынды бойынша шыырды осады, брылау баанасын жетектік бырды зындыына ктереді жне брылау баанасын элеваторды немесе роторды стеліндегі сынаны кмегімен іледі. Кейіннен жетектік бырды 5ршыпен6 бірге брап алып, зындыы жетектік бырды зындыымен бірдей болатын аз ана иілген ымаа алдын ала орнатылан шегендеу баанасына тсіреді. Бл ыма ортадан оны аяына дейінгі ашытыта мнараны о жа брышында брыланады.

Осыдан кейін брылау баанасын екібырды біріктірумен (екі біріктірілген бырлар немесе зындыы 12м болатын бір бырмен) зартады (сіреді), оны элеватор мен сынадан шешіп, екібырды зындыына ымаа тсіреді, элеватор немесе сынаны кмегімен роторды стеліне іледі, ршыпен бірге шурфтан жетектік бырды ктереді, оны брылау баанасына біріктіреді, брылау баанасын сынадан немесе элеватордан босатады, ашауды тпке дейін жеткізеді де, брылауды жаластырады.

 

1 — ашау; 2 — брылау бырлары; 3 — ткізгіш; 4 — ротор;5—жетектік быр;6 — ршы; 7 — ілгек; 8 — тлдік блок; 9 — тлдік аран; 10 — шыыр; 11 — шыыр мен ротор озалтышы; 12 — брылау сорабы; 13 — сорап озалтышы; 14 — абылдау ыдысы; 15 — науа; 16 — айдау бырткізгіші; 17 — брылау шлангы; 18 — тптік озалтыш (роторлы брылауда пайдаланылмайды); 19 —мнара; 20 — шегендеу бырлары; 21 — шегендеу бырларыны айналасындаы цемент абуы; 22 — шахталы баыт

 

Сурет 3 - Электробрыны кмегімен, турбиналы жне роторлы діспен ыманы брылау шін орнату

ымаларды конструкциясы. Шегендеу бааналарын оларды диаметрін, рылы тередігін, айдалан цемент ерітіндісіні ктеру биіктігін, ашау диаметрін крсетумен р баана астында брылау жреді, ал кейде баса да берілгендерді рылымы ыма конструкциясы деп аталады (4 сурет).

ыма конструкциясы брылауа материалды-техникалы рылыларды жне уаытты шыынын тмендету шін жне шарттарды алыптастыру шін жне брылау процесінде иындытарды, апатты алдын-алу шін крделі мнайндірістік объекті за уаыт пайдаланушы ыманы рылысыны жоары сапасын амтамасыз етуі ажет.

Сонымен атар ыма конструкциясы келесілерді амтамасыз теуі ажет:

- ыманы жобалы тередікке жеткізу;

- німділік жиекті (абат) ашу шін берілген дістерді жне оларды пайдалану дістерін іске асыру. Негізгі кіл тпті рылымына тсірілуі ажет (тп конструкциясы тсінігі жндеу-изоляциялы жмыстарды, абата технико-технологиялы сер етулерді жргізуді, саа тратылыын амтамасыз ететін арындылы жиектерді жргізуді амтамасыз ететін німділік объектті интервалында ыма конструкциясыны элементтеріні атынасын білдіреді);

- брылау процесінде иындытарды жне техника жне технологиялы процесстерді потенциалды ммкіндіктерін толы пайдалануа ммкін беретін шарттарды алдын алу;

- ыманы трызуа минимум шыын.

Аталан талаптарды амтамасыз ету шін ажетті шегендеу бааналарыны саны ымаларды блек интервалдарын брылау шартарыны сйкес келместігінен аныталады. Брылау шарттарыны сйкес келмеу тсінігі ретінде ыманы тменде жатан интервалындаы технологиялы процестерді берілген параметрлері брыланан тменде жатан интервалда иындытар тудырандаы атынасы жатыр, егер соысы шегендеу баанасымен бекітілмесе, бл иындытарды алдын алуды осымша арнайы технологиялы шараларын жргізу ммкін емес.

а — профиль; б— саадаы баананы консцентрлік орналасуы; в — ыма рылымыны графикалы суреті; г — ыма конструкциясыны жмысшы слбасы .

 

Сурет 4 - ыма конструкциясы