Медициналы микробиология, вирусология, иммунология
Астана 2016ж
Жоспар:
v айталама сзек
v Этиологиясы
v Асынуы
v Диагностика
v Емі
v Лайм ауруы
v Этиологиясы
v Эпидемиологиясы
v Симптомдары
v Диагноз оюы
v Алдын алу,емдеуі
v Пайдаланан дебиеттер
АЙТАЛАМА СЗЕК – жедел басталатын жпалы ауру. Ауру оздырышы – ирек пішінді спирохетабактериялары. Алаш рет айталама сзек оздырышын 1868 ж. неміс алымы О.Обермейер науас адамны анынан тапан. Ауруды бит арылы жатынын орыс алымдары Г.Н.Минх 1874 ж. жне И.И.Мечников 1881 ж. здеріне жтыру тжірибесін жасау арылы длелдеген. Бл індет кенелерді кейбір трлері арылы жатыны аныталан (Д.Ливингстон, 1857; Ф.Росс, 1904; Дж. Десттон, 1905). айталама сзекті бит арылы жатын трін эпидемиялы не еуропалы, ал кене арылы тарайтынын – эндемиялы не ортаазиялы, парсылы айталама сзек деп атайды. Ауру адамды шаанда спирохеталар битті организміне еніп, онда сіп-неді де, 6 кннен 40 кнге дейін мндай биттер ауру жтыру аупін сатайды. Осындай биттер сау адамды шаанда спирохеталар адамны ан тамырлары арылы ретикулды-эндотелиальды органдар жйесінде сіп-ніп, ана кптеп тседі де ауру оздырады. Кенелер жануарларды зіне спирохеталар жтырады да, адамдарды шаанда эндемиялы айталама сзек оздыруа себепкер болады. оздырыш жаннан ауру белгісі басталана дейінгі жасырын кезеі 3 – 14 кн, кпшілік жадайда 7 – 8 кндей болады. айталама сзекті екі трінде де ауру белгілері бірдей. Ауру жедел басталады, науас алтырайды, дене ызуы 40 – 41°С-а дейін ктеріледі. Науасты басы ауырады, белі, блшы еттері, сіресе балтыры сырырайды, лсізденеді, сады, мрны анайды, сол жа бйірі шаншып, бауыры мен тамаы ісінеді, кзіні аы жне денесі сарыштанады. Мндай жадай 6 – 8 кнге созылады, бдан кейін дене ызуы алыпты температураа дейін крт тмендейді, 6 – 7 кннен кейін дене ызуы таы да бірден ктеріліп ауру айталанады. Осылайша 3 – 4 рет, кейде одан да кбірек айталануы ммкін. айталама сзекті халы арасында таралуына леуметтік жадайлар сер етеді.
Этиологиясы.
Боррелий зындыы 10-20 мкм, алыдыы 0,2-0,5мкм. Денесі иірілген, саны 5-10 Боррелий айналу, жиырылу имылдарын жасай алады. Грамм теріс. Ромоновский-Гимзамен бояанда кгілдір-клгін тске боялады. Боррелий культуралары ауаны шектелген кзіндегі (оректі ортада) ауызы бар, сіріледі. Соы жылдарда культура алу шін тауы эмбрионы алынады, облигатты паразит, адам азасында, биттерде жне баса да жануарларда мір среді. Азадан тыс цитратты анда, 8-5 тулік мір среді. Сырты орта серіне те трасыз.
Асынуы.
Е ауіпті асынуы ана толан ккбауырды жарылуы. Жедел операциялы кмек ажеті бар. Асынулара таы паратифобациллез жатады, ол 2 паратиф: сальмонелла инфекциясыны осылуымен жреді. Іріді микрофлоралы асынулара пневмония, плевриттер, ккбауырды абсцесі, флегмонасы жатады. Кзді заымдалуы, латы, буындар мен шеміршекті заымдалуы болады.
Диагностика.
Бірінші стама кезінде клиникасына кіл аудару керек. айталанан стамалар диагнозды жеілдетеді. Жаындыларда жне стама кезінде алан анны лкен тамшыларында боррелий аныталады, ол клиникалы диагнозды негіздейді. Боррелиді анда анытауды бірнеше трі бар;
1. араы микроскоппен иілген тамшыны арау
2. борриді негативті дісі, зерттелетін анны тушьпен араласан тамшысы;
3. жаындылар мен мшелерден алынан табаларда боррелиді кмістелінуі
Перифериялы аннан боррелиді анытау шін, кктамырдан алынан анды центрифугадан ткізіп, тнбасынан лкен
тамшы препаратын жасайды, Романовский-Гимза бойынша бояп, микроскоппен арайды. ЭС-ті диагностикасынгда комплемент байланыстыру реакциясы олданылады. Боррелидер ошаында оларды спирохеталы айталама сзектен ажырату ажет. Осы кезде лабораторлы жануарлара биопробалар жргізеді. Мысалы.: кенелі боррелиозбен теіз шошасы, ал спирохеталы айталама сзекпен а тышандар жне крысалар тез заымдалады. ЭС безгектен, крупозды пневмониядан, лептоспироздан, бртпелі сзектен, кенелі боррелиозден ажыратады. Безгек кезінде апирексия кезеі мен стама кезеі зады мінездеме береді, анда плазмодиялар аныталады. ЭС-ті жедел басталуы крупозды пневмониямен жаындастырады, біра крупозды пневмонияда, кпеде айын згерістер, “тат тсті аыры” рентгенологияда айын заымдалан ошатар крінеді. Лептоспироз кптеген симптомдармен сас болан, тек ызба кезеіні затыы, бйрек ызметіні згерістерімен, анда лептоспирлер болуымен жне арнайы иммунологиялы реакциялармен ерекшеленеді. Эпидемиялы бртпе сзекте 4-6 кні полиморфты розеолезді-петехиальді бртпелер. Бульбарлы симптомдар, есіні блдырауы, озу, сандыра байцалады. Типті сзекті жадай сирек кездеседі. Кенелі боррелиозбен салыстыруды нтижелі лабораторлы крсеткіш болып саналады.
Емі.
Этиотропты ем: антибиотиктер: пенициллин, терациклин, левомицетин, эритромицин. Пенициллинді туліген 2000000УД: 5-6 кн абылдау, стамаларды басып, рецидивті алады. Тетрациклин 0,2-0,4г кніне 4 рет 5-7 кн. Паратифобасциллез байалса левомицетинді 0,5г немесе ампициллинді 0,5-0,75г кніне 4 рет абылдау керек. Патогенетикалы емде: плазма, витаминдер, глюкоза, жрек-тамыр препараттарын таайындайды.
Лайм ауруы.
Нозологиялы трі ретінде Лайм-ауруы 1975 жылдан бері белгілі. АШ-ты Коннектитут штатыны Лайм аласындаы бір топ трындарында иксод тымдас кенелерді шауына байланысты артропатияны абынан трлері байалан. Оларды жинатап, суреттеген А.Стиир деген алым. Бірата, 1922, 1944 жылдары бір атар алымдар кене шау себебіне байланысты эритема, ауырсыну, парестерялармен атар неврологиялы бзылыстар болу ммкіншілігін айын крсеткен болатын. 1982 жылы У.Бургдорфер Zxodes dammini деген кенелерден – борролиз деген оздырышты бліп алды. Оны рметіне оздырышы – Borrelia burdborferi деп аталатын болды. Жйелі трінде боррелиозды зерттеуі 1984 жылы басталды. 1991ж нозологиялы трлеріні ресми тізіміне енгізілген. азіргі кнде кенелік инфекцияларды ішінде Лайм ауруы 1-ші атарда.
Лайм ауруы- спирохетта тымдасты боррелия деген оздырышымен шаырылатын; трансмиссивты жолмен тарайтын, патогенезінде токсико-инфекциялы жне аллергиялы реакцияларымен тетін, клиникасында эритема тріндегі тері заымымен, интоксикациямен жне ОНЖ, тірек-имыл аппаратын жне жрек-тамыр жйе мше жаынан р трлі клиникалы кріністерімен созылмалы жне латентті трінде тетін табии-ошаты зоонозды инфекция болып табылады
Этиологиясы:
оздырышы – азіргі кнде жер бетінде кене арылы тарап, жануарлар мен адамдарда ауру тудыратын боррелияларды саны 30-дан астам. азіргі клиникалы тжірибе бойынша- боррелийларды тріне байланысты адам организміндегі абынулар р трлі болады. Мысалы: B darinii тудыран жадайда-неврологиялы кріністер ала шыады; B. b.s.s-артриттер, B afzelii-созылмалы атрофиялы дерматит. Сондытан, ммкін Лайм ауруы бір топ дербес иксод кенелер тарататын боррелиоздар рылымы. Боррелиялар-бл спираль трді озалмалы грамтеріс микроорганизмдер.
Эпидемиологиясы: Лайм ауруы-табии-ошаты инфекция. Кбінесе иксод тымдас кенелер тарайтын орманды жерлерде тарайды. Ресейде ке жайылан инфекция. Балтикадан-Тны мхита дейін. Ауру сыраулы крсеткіші 1000000 халыа 5-6 оиа. Табии ошатарында кенелер жануарларды 330 трлерінде, старды 100 трінде тіршілік етеді. Кбінесе боррелиялар тасымалдаушылар р трлі жабайы кемірушілер. Кенелер боррелияларды жануарлар арасында жне адама жтырады. Адам баласыны осы ауруды абылдау ммкіншілігі жоары болып есептеледі, бірата адамнан адама Лайм аруы жпайды. Табии ошатарында инфекцияланан кенелерді лес салмаы 10/70% арасында. Эндемиялы ошатарда иксод кенелері бірнеше оздырышпен инфекцияланан болуы ммкін (кенелік энцефалит). Инфекция тарау мерзімі-кктем-жаз айлары (мамыр-тамыз). Эндемиялы ошатарда серопозитивты адамдарды саны 40%-ке дейін жетеді.
Симптомдары: Лайм ауруыны ерте сатысыны симптомдары (1- саты) жпалананнан кейін бірнеше кн немесе апта ткенде пайда болады. Ол тмауды симптомдарына сайды, мысалы:
- алтырау
- температураны жоарылауы
- жалпы лсіздік
- басты ауырсынуы
- буынны ауырсынуы
- блшы етті ауырсынуы
- мойын блшы етіні сіресуі
Диагностикасы: Клиникалы крсеткіштері: эпидемиологиялы мліметтері лабораторлы: микроскопиялы діс (р трлі биологиялы блінділерін тексереді, бірата концентарциясы тмен боландыынан – жиі теріс нтижелері) серологиялы дістер (РИФ, РСК, РНГА)- ИФА, иммуноблот (ИФР, КБР, ТЕГАР) Антиденелер сыратты 3-6 аптасында айындалады.
Алдын алу
Кенені шауыны алдын алу шін саты шараларын абылдаыз. сіресе, жылды жылы уаытында абай болыыз. Ммкіндігінше, ормана жорыа барудан жне биік шпте серуендеуден алша болу ажет.
Жорытарда жне жаяу ауіпті саналатын жерде серуендеуде кенені шауыны алдын алу шараларын абылдаыз:
- Ашы тсті киім кию ажет, сонда кенені байау оай болады.
- Жеі зын киім кию ажет, шалбарды шетін шлыа салан жн.
- Денені ашы бліктеріне жндіктерге арсы спрейді себу ажет.
- йге келгеннен кейін денеізды мият араыз, оны ішінде, басты терісін де. Байалмаан кене болса, шайып тастау шін тезірек душ астында шомылыыз.
Денеізге кене жабысса, оны алып тастау шін келесі шараларды абылдау ажет:
- Кенені ысышпен басына немесе йрышасына арай стаыз. Жалааш олмен стамаыз, мата немесе ааз слгіні олданыыз.
- Баяу трде айналдыра отырып, кенені мият шыарып алыыз. Оны ыспаыз жне жармаыз. Теріде кенені басын немесе йрышасын алдырмаыз.
- Заымданан тсты сабынды сумен жуыыз. олыызды да мият жуыыз.
- Кенені банкеге салыыз.
- Келесі бірнеше апта бойы Лайм ауруыны симптомдарыны пайда болуын баылау ажет.
- Кенені барлы бліктерін алып тастмаан жадайда, дрігерге крінііз. Емдеуші дрігерге кене салынан банкені берііз.
Емі:
ауруханада жне йде емдеуге болады. этиотропты ем-пенициллин, тетрациклин, эритромицин, левомецитин, цефалоспарендер патогенетикалы ем симптоматикалы ем.
Пайдаланан дебиеттер:
Медициналы микробиология, вирусология, иммунология