Мгілік ел – XXI асырдаы азастан идеясы

«Мгілік ел - ата-бабамызды сан мы жылдан бергі асыл арманы екенін барлыымыз білеміз. Ол арман лем елдерімен терезесі те атынас ратын, лем картасынан ойып трып орын алатын туелсіз мемлекет атану еді. Ол арман трмысы бауатты, ттіні тзу шыан, рпаы ертеіне сеніммен арайтын баытты ел болу еді. Біз бл армандарды аиата айналдырды. Мгілік елді іргесін алады. Мен оамда «аза еліні лтты идеясы андай болуы керек» деген сауалды жиі талыа тсіп жргенін естіп жрмін, біліп жрмін. Біз шін болашаымыза бадар етіп лтты йыстыра лы масаттара жетелейтін идея бар. Ол - мгілік ел идеясы. Туелсіздігімізбен бірге халымыз мгілік мраттарына ол жеткізді. Біз елімізді жрегі, туелсіздігімізді тірегі мгілік елордамызды трызды. азаты мгілік мыры рпаты мгілік болашаын баянды етуге арналады. Ендігі рпа - мгілік азаты перзенті. Ендеше, аза еліні лтты идеясы - Мгілік ел», - деді Президент.
Н.Назарбаев з туелсіздігімізді кзді арашыындай сатау арылы Мгілік ел бола алатынымызды атап тті.
«Мен мгілік ел ымын лтымызды лы бадары, азастан 2050 стратегиясыны тпазыы етіп алдым. Туелсіздікке ол жеткізгеннен грі оны стап тру аса иын екенін барлыымыз білеміз. Бл лем кеістігінде мыр кешкен талай халыты басынан кешкен тарихи шындыы. зара алауыздыпен жан-жаа тартан берекесіздік талай елді тадырын рдыма жібергенін де білеміз. Тіршілік тезіне ттеп бере алмай, жер бетінен лт ретінде жойылып кеткен елдер аншама? Біз згені ателігінен, ткенні таылымынан саба ала білуіміз керек. Ол сабаты тйіні біреу ана – «Мгілік ел» бізді зімізді олымызда. Ол шін зімізді немі амшылап, дайы ала мтылуымыз керек. Байлыымыз да, баытымыз да болан мгілік туелсіздігімізді кзді арашыындай сатай білуіміз керек. «азастан 2050» мгілік елге бастайтын е абыройлы, е мртебелі жол. Осы жолдан айнымайы, сйікті халым! рбір кніміз мерекелі, рбір ісіміз берекелі болсын. Дамуымыз жедел, келешегіміз кемел болсын. Жарын іспен кллі лемді та ылып, Жасай берсін елдігіміз мгілік!», - деп аятады з Жолдауын Мемлекет басшысы.+

65. азастанны азіргі кезедегі оамды саяси дамуы. Туелсіз мемлекетке айналан азастан, отаршылды езгіге тскен соы 200 жылдан астам уаыттан кейін Дниежзі азатарыны тыш рылтайын ткізуге ммкіндік алды. рылтайа трлі кезедерде Отанынан кетуге мжбр болан дние жзіні 30 елінен келген азатар атысты. Мндай жиынды ткізу з отандастарыны алдында кешігіп болса да атарылангуманизмні жоары крінісі болды. оам кштерін барынша жмылдыру мен халытар достыын ныайтуда1992 жылы желтосанны ортасында ткен азастан халытарыны форумы лкен рл атарды. Форумдаинтернационализм, тату кршілік атынастарды дамытуды аидалары жаа трылардан арастырылды. зіні форумда сйлеген сзінде Н..Назарбаев азастанды мекендеген халытарды лтты келісім саясатын бекем жне аырына дейін жргізетініне, оларды мдениетін, тілін, салт-дстрлерін дамыту шін сенімді ыты кепілдіктерді руды ажеттігіне ерекше тоталып тті.1993 жылды соы азастанда Кеестерді жаппай зін-зі таратуымен де есте алды. Кеестер кп жылдар бойы КОКП-ны з билігін жзеге асыруа пайдаланан шымылды-пердесі болды. КОКП тарап, басару жйесі негізінен ауданды, алалы, облысты кімшіліктер болып рылан со, Кеестер здеріні брыны мазмнынан айырылды. Кптеген Кеестерде айтарлытай елеулі жмыстар жргізілмеді, сан мыдаан депутаттар корпусы немен айналысуын білмеді. Кеестерді зін-зі тарату идеясы туындады.зін-зі тарататыны жайлы алаш рет Алматы аласы Алатау ауданды кеесінін депутаттары млімдеп, баса депутаттарды здерінен лгі алуа шаырды. з ріптестеріне арнаан ндеуде олар мндай шешім абылдау себебін ескі кеестерді бгінгі заманда елдегі саяси жне экономикалы процестерде елді дадарыстан шыаруа ыпал ете алмайтындыымен тсіндірді. араша айыны соына таман зін-зі тарату жнінде Алматы алалы жне облысты кеестері, жзге тарта жергілікті кеестер млімдеді. Біратар халы депутаттары азастан Жоары Кеесіні де зін-зі таратуы жайлы мселе ктерді.Осындай жадайда 1993 жылы 8 желтосанда Алматы аласында республика Жоары Кеесіні XI сессиясыны екінші кезеі з жмысын бастады. Сессияны жмысына Республика Президенті Н..Назарбаев, Министрлер Кабинетіні мшелері, облысты кілдер атысты.Кіріспе сзді Жоары Кеесті траасы сйледі. Кеестерді болашаы жнінде депутаттарды кзарастары екі дай болды. Депутаттарды басым кпшілігі жергілікті кеестерді кілеттілігін жаадан сайланан жергілікті кілдік органдары жмыс істей бастаана дейін, мерзімінен брын тотатуды жатады. Барлы йымдастыру-ыты істер кімшілік басшыларына тапсырылды. Бан оса Парламент «азастан Республикасыны сайлау туралы кодексін» абылдап, Орталы сайлау комиссиясын рды. Жоары Кеес зін-зі тарату туралы шешімін жариялады. Келесі Парламент Сенат пен Мжілістен тратын ос

 

66.азастан Республикасыны азіргі заманы сырты экономикалы байланысы, баыттары.

ХХ асырды 90 жылдары лемдік сахнада болан лкен згеріске Кеес Одаыны лауы жатады. Соны нтижесінде 15 жаа туелсіз мемлекет пайда болды. Соларды бірі – азастан Республикасы. Еліміз 8 жыл ішінде зін барша лемге туелсіз рі экономикасы тпелі демократиялы мемлекет екенін танытты. азастан мемлекеті толы траты даму шін бір жаынан нерксібі дамыан мемлекеттермен, екінші жаынан ТМД бойынша деттегі серіктестермен белсенді сырты сауда саясатын жргізуі ажет болды. Сонымен атар, азастан зіні транспортты жйесін, яни теіз, зен, теміржол, автомобиль жне быр сияты клік трлерін транспортты инфрарлымын дамыту керек болды.Сырты сауда операцияларын кедендік-тарифтік реттеу лемдік экономикада маызды орына ие, йткені трлі елдерді тауарларымен ызметтері арылы экспорты мен импортыны азаюына да, суге де наты сер етуге болады.азастанны сырты сауданы реттеуде лемдік тжірибемен танысуы, одан саба алуы оны болашата з саясатын белсенді жне тиімді жргізуіне жол ашады.азастан Республикасыны азіргі кездегі дамуы зара баыныштылы жне зара араласу процесіні кшейген кезеінде жріп жатыр. азастан Республикасыны геосаяси орны, жалпы шекарасы, баса айматармен байланыс жасайтын клік атынасы, сондай-а бай табии ресурс уаты ндірістік нерксіпті руа, біріккен ксіпорындар йымдастыруа, агронерксіптік кешендерді ызметіні дамуына алы шарттар жасайды. азастан ТМД елдері мен сауда-экономикалы байланыстарында дние жзінде белгіленген сауда-ы негіздеріне, сауда жне тариф жніндегі принциптеріне сйенеді.азіргі кезде жалпы экономикалы бірігуді ртрлі жолдары бар екені белгілі болды: ТМД елдерімен екі жаты келісімдер негізінде, кпжаты келісімдерді тередету, айматы интеграциялы бадарламаларды іске осу.

Ішкі жне сырты сауда

Сауда саясаты – белгiленген масаттар мен аидаттарды iске асыру шiн мемлекеттiк органдар жргiзетiн йымдастырушылы, ыты, экономикалы, баылау шараларыны жне зге де шараларды жиынтыы.Сауда ызметiн реттеудi негiзгi принциптерi:1) сауда ызметі субъектілері ытарыны тедiгi;2) азастан Республикасыны задарында белгiленген жадайларды оспаанда, мемлекеттiк органдарды сауда ызметiне араласпауы;3) еркiн жне адал ксiпкерлiктi олдау;4) отанды тауар ндiрушiлердi орау;5) сапалы сауда ызметiн крсетудi амтамасыз ету;6) сауда ызметi трлерiн еркiн тадау жне оны сауда ызметi субъектiлерiнi жзеге асыру ммкiндiгi;7) сауда саясатыны азастан Республикасыны мемлекеттiк экономикалы саясатыны рамдас блiгi ретiндегi бiрлiгi;8) ттынушыларды, сауда ызметi субъектiлерiнi жне мемлекеттi ытары мен зады мдделерiн те дрежеде орауды амтамасыз ету болып табылады.Сауда ызметiн реттеудi масаттары:1) халыты тауарлара сранысын анааттандыру жне сауда инфрарылымын дамыту;2) сауда ызметiн крсетудi жне оамды таматандыруды йымдастыру;3) азастан Республикасында сауда ызметiн дамытуа жне жетiлдiруге жрдемдесу;4) азастан Республикасыны лемдiк сауда жйесiне ыпалдасуы шiн жадайлар жасау;5) сырты нарытарда отанды тауарларды бсекелестік абілеттігін арттыру болып табылады.Ішкi сауда – азастан Республикасыны аумаында жзеге асырылатын сауда ызметi.Сырты сауда – тауарларды азастан Республикасынан кетумен жне (немесе) азастан Республикасына келумен байланысты сауда ызметi.Тауар – сатуа немесе айырбастауа арналан, айналымнан алынбаан кез келген ебек нiмi.Сырты сауда ызметін кедендік-тарифтік реттеу шараларына:1) кедендік баждарды;2) тарифтік жеілдіктерді;3) тарифтік преференцияларды;4) тарифтік квоталарды олдану жатады.Сауданы зге трлері: аукционды сауда, комиссиялы сауда, тапсырыс бойынша сауда, шекара маындаы сауда, кшпелi сауда, крме-жрмеке ызметі, электронды сауда, тауарлармен биржалы сауда жасау.

Азастан Республикасыны тарихи танымды алыптасу саясаты( аза хандыына 550 жылдыыны атап тілуі,Тарих толынында бадарламасы, мдени мра бадарламасы.

2015 жылы Керей мен Жнібек Шу мен Талас зендеріні арасындаы аймаа орналасып, азаты туын ккке ктергеніне 550 жыл толады. Осыан байланысты, елімізде бл оианы мерейтой кндеріні атарына осу мен аза хандыыны 550 жылдыын атап туге арналан іс-шараларды ткізу жнінде мселе арастырылды.Мемлекет рылуыны мерейтойы е алдымен азаматтарды патриотты сезімдерін арттыру мен азастанды мемлекеттілікті ныайтуа баытталып отыр.Министрлік біратар мемлекеттік органдармен лкен дайынды жмыстарын жргізді.азастанды тарихшы-алымдарды Мхамед Хайдар Дулатиді «Тарих-и-Рашиди» ебегін негізге ала отырып, жан-жаты зерттеу нтижесінде аза Хандыыны рылан жылы 1465 жыл деген орытындысы алынды.Кптеген тарихшыларды пікірінше, осы уаыттан бастап Керей мен Жнібек ран аза хандыы Еуразия рлыындаы мемлекетаралы атынастарды жеке субъектісіне айналды.азіргі тада аза Хандыыны 550 жылдыын атап туді тжырымдамасы дайындалды.Аталан тжырымдамада аза Хандыы рылуыны ылыми деректері, мерейтойды концептуалды негіздері, идеологемалары, негізгі масаттары мен міндеттері жне оны кезедері келтірілген.аза Хандыыны 550 жылдыын атап ту басты ш концептуалды негізде жзеге асырылатын болады, олар:– патриотты: аза халыны Отанына сйіспеншілігі;– апаратты: ылымикпшілік бадарламаларды, ылыми-танымды деректі фильмдерді, аза халыны жоары мдениеті мен негелік асиеттері туралы кркем фильмдерді жасап, жетекші орталы телеарналар арылы тарату;– ылыми: аза хандыыны рылу проблемаларын зерделеу мселелері бойынша ылыми-зерттеу жмыстарын жргізу, ылыми конференциялар йымдастыру.Министрлік сондай-а, мерейтойды атап туді іс-шаралар жоспары жасады. Оан сйкес, келесі жылды басынан аза Хандыыны рылу тарихын зерттеу мселелерін талылау бойынша жобалар іске аса бастайды, соны ішінде аза мемлекеттілігі туралы апараттарды анытау масатында Батыс Еуропа, Ресей, Тркия, ытай, Иран, Египет, збекстан сияты елдерді мемлекеттік мрааттары мен музейлерінен, ылыми-зерттеу орталытарынан іздестіру жмыстары ола алынады.Жоарыда айтыландара орай, патриотты видеороликтер, ылыми-кпшілік, ылыми-танымды бадарламалар мен ылыми дйектерге негізделген деректі фильмдер крсетіліп, халыаралы ылыми-тжірибелік конференциялар, патриотты акциялар, ойындар, фестивальдар, крмелер т.б. ткізіледі. Сондай-а, біз «Мгілік ел» лт тарихына арналан деректі, кркем жне анимациялы фильмдер сериясын тсіруді жоспарлап отырмыз.Сонымен атар, мемлекеттік мерекелер мен атаулы кндермен (Наурыз, Жеіс кні, Мемлекеттік рміздер кні, Астана кні жне т.б.) байланысты барлы шаралар аза Хандыыны 550 жылдыы аясында тетін болады.Жылды аяына дейін ірлерде мерейтойлы іс-шаралар жаласады. Жалпы, келер жылы мерейтойа арналан 100-ге жуы ірі шара ткізу жоспарлануда.Аталан іс-шаралар жоспары азастан Республикасы кіметіні тиісті аулысымен бекітілетін болады.

Тарих толынындаы халы бадарламасы. «Тарих толынындаы халы» бадарламасы азастанны тарих ылымыны сапалы серпілісіне жадай жасайды. Бл бадарламаны негізгі масаты мынау: азастанны тарих ылымын алдыы атарлы діснама мен дістеме арылы сапалы секірісті жзеге асыруына жадай жасау; азатарды лтты тарихыны ккжиегін кеейту: лтты жаа тарихи дниетанымын алыптастыру; азастанны жаа тарихыны жиырма жылыны мнін пайымдау болып табылады. Мемлекет басшысы лтты тарихымыза зіндік стратегиялы кзарасын 1999 жылы «Тарих толынында» кітабында баяндады. 2003 жылы азастан халына Жолдауында Президент Н..Назарбаев тедесі жо «Мдени мра» бадарламасыны басталанын жариялады.

Бадарламаны жзеге асыруды жеті жылында - 2004 жылдан 2011 жыла дейін - азастан тарихы, археологиясы жне этнографиясы бойынша 26 арнайы зерттеулер жргізілді. Біра та мны брі тарихи жадымыз бен тарихи ділеттілікті алпына келтіруге баытталан бізді лкен жмысымызды бастауы болатын.

«Мдени мра» мемлекеттік бадарламасы – мдени, экономикалы жне леуметтік капитал, жалпы адамзатты мдениетті рылымды блігі, этнос, оам, адам парасатыны дамуы мен рылуыны бастауы, тарихи естеліктерді маызды оймасын жасау жне орау бадарламасы. Ежелгі тарихты негіздерін бгінгі кнмен осатын жолды рап, уаытты зіліссіз байланысын крсететін азіргі дау-дамайдаы адамзата ажетті кп ырлы оамны тарихи тжірибесін зерттейді.Тарихи-мдени мрамен хабардар етіп, тек тарихты ана емес, сонымен атар болашата болатын жадайды баяндайды. Сондытан да, Елбасымыз осыдан 12 жыл брын, яни 2003 жылы суірде азастан халына жолдауында арнайы «Мдени мра» мемлекеттік бадарламасын жзеге асыруды тапсыран болатын. Елбасыны жолдауымен абылданан «Мдени мра» мемлекеттік бадарламасы азіргі азастанны лемдік ркендеуіні длелі.Сонымен бірге, лемге лтты рухани ескерткіштер байлыын паш етеді. Бадарламаны абылдааннан кейін 2004 жылы 51 тарихи жне мдени ескерткішті реставрациялы жмысы аяталып, 39 алашы пен орандара археологиялы зерттеулер жргізілді. 218 нысанды амтыан азастанны тарихи-мдени жне тарихи ескерткіштеріні мемлекеттік тізімі дайындалды. лтты мдениет шін аса маызды 30 сулеттік жне археологиялы осымша ылыми зерттеулер жргізілді.лтты мдени мраны толы зерттеу жйесіні рылуы бадарламаны руда аса маызды болма. Республика туелсіздік аланнан кейін толы гуманитарлы білім беру орын ру масатында мемлекеттік тілде алашы адамдар жасалды. ытай, Тркия, Моолия, Ресей жне збекстан, Армения, рама Штаттар жне Батыс Еуропа елдеріне ылыми зерттеу экспедициялары йымдастырылды. Оларды орытындысы бойынша ылыми топтарда бдан брын белгілі азастанны сулеті, этнографиясы, тарихы бойынша шамамен бес мы жазба жне баспалар алынды. 350-ден астам кітап, оларды ішінде этнография, археология, тарих бойынша сериялар, жаа энциклопедиялы сздіктер шыарылды.Бадарламаны жзеге асуын мдениет, дебиет, философия, тарих, этнография, жне тіл білімі т.б. бойынша академиялы институттар рылуынан, бадарламаны тиімді жоспарларыны орындалуынан креміз. лтты кітапхана елді жоары оу орындарыны бірі. Нрслтан Назарбаев «Мдени мра» бадарламасын мемлекетті мдениетіне олдау крсететін стратегиялы лтты жоба деп атаан. Бадарлама халыты гуманистикалы курсы жне потенциалын крсетіп, оны тарихи тжірибесін байытып, болашаты сенімді тірегі болма.