Абсолют атты дене, кш, кштер жйесі. Статиканы масаттары
Статика - теориялы механиканы кштер (кштер жйесі) туралы ілім баяндалатын жне осы кштер сер еткендегі материялы денелерді салыстырмалы тепе-тедік шарттары мен тедеулері зерттелетін блімі.Егер дене баса денелермен салыстыранда тынышты кйде болса,онда дене тепе-тедікте болады деп айтуа болады. Денені тепе-тедік шарты денені кйіне байланысты. Сйы жне газ трізді денелерді тепе-тедігі гидростатика жне аэростатика пндерінде арастырылады.Теориялы механикада тек ана атты денелердщ тепе-тендігі туралы мселелер арастырылады. атты денелер зара серлесу нтижесінде здеріні пішіндерін (формасын) згертуі (деформациялануы) ммкін.
Инженерлік рылма блшектеріні деформациялары те аз болса,онда оларды беріктігі амтамасыз етіледі. Сондытан тепе-тедік шарттарын арастыранда, атты денелерді осындай аз шамада болатын деформацияларын ескермей, оларды абсолют атты дене деп алуа болады.Абсолют атты дене деп кез келген екі нктесіні араашытыы траты
болатын денені айтады.Денені тепе-тедік кйі немесе озалысы оны баса денелермен механикалы серлесуіне байланысты.Материялы денелерді бір-біріне зара серлеріні сандъщ млшерімен аныталатын шаманы кш деп атайды.
Кш - баытталан векторлы шама, сондытан ол ш крсеткішпен бейнеленеді (1.1-сурет): сер ету сызыы (ЕД тзуі), сер ету нктесі (А нктесі) жне модулі.Кш шамасы (модулі) бірлік кш ретінде алынан баса кшпен салыстыру арылы аныталады.Кшті лшем бірлігі ретінде халыаралы
SI жйесінде ньютон (Н),ал техникалы МКГСС жйесінде килограмм (кГ) алынады.Бір жйеден екінші жйеге ауысанда,
1кГ=9,81 Н~10H, 1Н=0,102кГ*0,1кГ екендігін ескерген жн.
Кш векторлы шама боландытан, стінде сызыы бар ріппен,мысалы, символымен бейнеленеді. Осы кшті модулін стіндесызыы жо ріпімен немесе |F| символымен белгілеуге болады.Абсолют атты денеге сер ететін (1,2,...,п) кштер жиынтыын кштер жйесі деп атайды.Егер дене баса денемен байланыста болмаса, еш нрсемен бекітілмесе,онда мндай дене еркін дене деп аталады. Мндай дене кеістікті кез келген орнында бола алады жне кез келген багытта орын ауыстыра алады.Егер еркін дене тсірілген кштер жйесіні серінен тынышты кйде болса, онда мндай кштер жиынтыы тепе-тедіктегі жйе деп немесе нлге балама болады деп аталады: (1, 2,..., п) <=> 0.
Егер (1,2,...,п) жне (Q1,Q2..Qm)кштер жйесіні райсысы еркін атты денені тынышты кйінен бірдей озалыса келтіретін болса,онда олар бір-біріне балама жйелер болады.
(F1,F2,...,Fn)<=>( Q1,Q2,...,Qn).
Бл анытама бойынша (1,2,...,n) кштер жйесі еркін атты денеге сер еткенде оан андай озалыс берсе, не оны тынышты кйінде стаса, оан балама екінші (Q1,Q2,...,Qm) кштер жйесі бл денені дл сондай озалыса келтіреді немесе тынышты кйінде стайды, яни бір-біріне балама екі кш жйесіні бір денеге жасайтын серлері бірдей
болады. Сондытан осындай екі кш жйесіні бірін екіншісімен алмастыруа болады.атты денеге тсірілген (1,2,..,п) кштер жйесі бір R кшіне балама болса, онда К кші кштер жйесіні те сер етуші кші деп аталады: (1,2,...,п) <=> R.
Шамасы те сер етуші кшке те, бір тзуді бойымен оан арама-арсы баытталан R1 кші теестіруші кш деп аталады, яни шамасы те сер етуші кшке те, бір тзуді бойымен оан арама-арсы баытталан К' кші теестіруші кш деп аталады, яни Жоарыда арастырылан кштер дене нктелеріне тсіріледі деп аламыз.Кейбір жадайларда
денені белгілі бір зындыына сер ететін кштер
(ауырлы кші, желді немесе суды ысымы) де
кездеседі. Мндай кштер таралан кштер деп аталады. Таралан жазы кштер жйесі арындылыымен, яни
зындыты бірлік лшеміне келетін q(Н/м) кшімен сипатталады.Осындай таралан кштерді те сер етуші кші осы шартты бейнелерді ауданына те болады да, оны ауырлы центрі арылы теді (1.2-сурет).Егер атты денеге сер етуші барлы кштер жиыны тепе-тендікте болатын кштер жиынтыын райтын болса,
(1,2,...,F1)<=>о,
онда бл денені зі де тепе-тедікте болады немесе зіні озалысын згерте алмайды делінеді.Бл анытама бойынша тек тыныштыта тран дене ана тепе-тедікте болады деп айтылмайды. Біралыпты тзу сызыты ілгерілемелі озалыс-
таы дене де тепе-тедікте деп есептеледі.Статикада аралатын мселелер шін, тепе-тедіктегі кштер жиынтыыны серінен болатын атты денені бл екі кйін бір-бірінен ажыратып жатуды ажеті жо.атты денеге баса денелерді тарапынан сер ететін кштер сырты кштер деп аталады. атты денені зіні нктелері арасындаы бір-біріне сер ету кштері ішкі кштер деп аталады.