КЛЕКЕ СЙГІШ СІМДІК
ЖАРЫ СЙГІШ СІМДІК
Ылыми топтастыруы
Дниесі: сімдіктер
(unranked) Дара жарнатылар
(unranked) Commelinids
Сабы: Poales
Тымдасы: Poaceae
Кіші тымдасы: Panicoideae
Тайпасы: Andropogoneae
Тегі: Zea
Трі:Z. mays
Екі-есімді атауы
Zea mays
Жгері (лат. Zea mays) – асты тымдасына жататын бір жылды даылдарды бірі.
Еуропалытар Отістік Американы ашан кезде «маис» деп аталатын, осы кнгі жгері даылдарын кездестірген.Оны алашы кілін Еуропаа Христофор Колумб келген. Бл данасын Х.Колумб испан короліне сыйа тартады. Ал бізді жгеріні алаш орныан жері Молдавия болан. Дала ауылына ке таралуына оны мол нім, кк балаусаны аса кп беруі де себепші болды. Бір жылды асты тымдас жылылыты сйетін сімдік. Дара жынысты, бір йлі сімдік. Жгері 12-140 С-та аулап седі. Аталы глшоыры – собы. Тамыр жйесі – шаша, осалы тамырлары болады. В,Е дрімендері, техникалы май, линолеум, желім, жасанды жібек алынады.Азот, фосфор тыайтыштары ажет.Баса да асты тымдастар секілді піскен жгері дні те оректі келеді, оны рамында: кмірсу, ауыз, май, калий, фосфор, магний,кальций т. б. минералды тздар, витаминдер бар. Азыты жгері днінен н, ртрлі жарма, ал жгері жармасынан — жгері лпілдегі,лпек дн жне ытырлауы «таяша» алынады. Жгері лпілдегі , лпек дні жне ытырлауы «таяша »осымша баптаулы ажет етпейтін дмді таам. Организмге жасы сіеді. Оны ш мезгілгі аста: шай, суп, уырылан нан осылан сорпа, компот, шырын, кисель,простокваша, айранмен т.б. жеуге болады. Ол сіресе балалара пайдалы (ысты стке осып береді). ант себілген жгері лпілдегі мен ттті ытырлауы «таяшаны» ет-женді жне тез толатын адамдара, сондай-а ант диабетімен ауыратындара жеуге болмайды. Жгері лпілдегін, «таяшаны» лпек днді ра жерде сатаан жн. Егер лпілдек жмсаырап кетсе оны духовкаа салып келтіреді. Дымыл тартан лпілдек тез кгеріп, жеуге жарамайды.
Жгері азаны токсиндерден, радионуклидтерден, клеткаларда жиналып алан шлактардан тазалайды.Ал собыы жрек ауруларынан, рактан жне артаюдан сатайды.сіп келе жатан балалара жгеріні кп жегізу керек.Себебі ол салма осуа жне витаминдер мен микроэлементтермен амтамасыз етуге септігін тигізеді.Жгері В1, В2, PP витаминдеріне жне мыс, никель сияты микроэлементтерге бай. Аллергия, ант диабеті, семіздік жне баса да зат алмасу процестері бзылан адамдара, асазан жолдары ауыратындара жгері жеген аса пайдалы. Жгері днінде ана кездесетін майларды рамында 80 пайыз аныпаан ышыл ерітінділері бар, ал олар азадаы холестеринді реттейді. Сондай-а жгері рамында кміртегі кп кездеседі. Ал кміртегіні ан рамындаы антты реттейтіні ежелден белгілі.
КЛЕКЕ СЙГІШ СІМДІК
