ант диабетіні алдын алу
Белсенді мір салты
Кез-келген дене шынытыру белсенділігі инсулинге деген сезімталдыты жоарылатып жне андаы ант млшерін тмендетеді. Спорт з денсаулыыды сатауа кмектеседі.
Тиімді таматану
Таам талшытарына бай таамдарды-жемістер мен жидектерді,брша тымдастарды, р трлі жаатар трлері мен айматы пайдалану. Бндай таам ішек жмысын алыпа келтіреді, холестерин млшерін азайтады, арты салматы тмендеуіне сер етеді, андаы ант млшерін баылауда стайды.Днді даылдар ан ысымын адаалауа жне ант диабетіні белгілеріні пайда болуын тежейді. Нан, макарон жне баса да н німдерін сатып алар алында орабында «Ттас дндер» деген жазбасы бар німдерді алан дрыс.
Диабет (лат. diabetes mellitus) — бл анда ант млшеріні кбейіп кетуінен пайда болатын дерт. Бл аурумен жас та, кемел жастаылар да, крі де ауырады. сіресе жасспірім кездегі диабет ауруы те иын, мндай жаста диабетпен ауырандара арнаулы дрі (инсулин) олдану сынылады. йтсе де бл ауру 40-тан асан, таматы шектен тыс ішіп, толыса бастаан адамдара тн болып келеді. ант диабеті - кмірсутек, май, ауызды зат алмасуыны созылмалы бзылуы, яни ана кп млшерде ант тйіршегіні блінуі болып табылады. Диабетинсулинні асазан асты безінен жеткілікті млшерде блінбеуі салдарынан басталады. Инсулинсіз аза ант тйіршегін дей алмайды. Соны салдарынан анны рамында ант млшері артады.
Мазмны
[жасыру]
· 1ант диабетіні негізгі симптомдары
· 2ант диабетіні екінші дегейлі симптомдары
· 3Диабетпен ауыратындарды диетасы
· 4Диабет эпидемиялогиясы
· 5Дереккздер
ант диабетіні негізгі симптомдары[деу]
· немі сусап тру (полидипсия)
· кіші дретті жиілеп, кп болуы (полиурия)
· немі шаршаулы сезіну (полифагия)
· ол-аяты йып, жансыздануы
· немі арын аштыынан арылмау
· салма азаюы [2]
ант диабетіні екінші дегейлі симптомдары[деу]
· теріні ышуы
· кзді кру абілетіні айырылуы («тман клегейлегендей»)
· жыныс ынабыны жиі инфекциямен ауыруы
· аяа жазылмайтын созылмалы жара шыуы.
· естен тану (ысылтая жадайларда)
Осы аталан белгілер баса аурулара да тн.
40 жастан кейін диабетті дрі-дрмексіз-а таматануды дрыс жола ою арылы емдеуге болады. Диабетпен ауыратындар диетаны мір бойы сатауы керек, бл жадайда дрыс диета сатауды мні зор.
Диабетпен ауыратындарды диетасы[деу]
Диабетпен ауыратын толы адамдар алдымен арты салматан арылуы керек. Диабетшілер ант, кмпит жне баса да ттті таамдарды ішпеулері ажет. Оларды ірі нтаты ннан пісірілген нан, сондай-а крахмал оспалы асбрша кріш, картоп жне баса да рамында ауыз бар таамдармен таматананы жн болады. Диабет ауруымен зардап шегетін ересек адамдарды алмрт тектес тікенекті кактусты (нопал, опантиа) слін ішкені дрыс. Бл шін кактусты сатап турап, езіп, слін сыып алып, кніге тама алдында ш рет 1,5 кеседен абылдау ажет. Тіс ызыл етін, тадай уысын инфекциядан сатау шін тісті таматан со жуып тазалаан дрыс болады. Аяты дйім таза стау ажет, жаралап, ажатып алмас шін зіізге ыайлы да ша ая киім кигенііз жн. Ая ан тамырлары ызметін жасартып, ан айналысын ретке келтіру шін (аята ара датар болып, немесе йыан жадайда) демалан кезде аяты жоары ктеріп ойып жату керек. Ая кктамырлары кеейгенде (варикозное расширение вен) де осы аыл-кееске ден ойан абзал.[3]
Диабет эпидемиялогиясы[деу]
лем бойынша 2010 жылы жадайа сйкес шамамен 285 миллион адам ант диабетіне шалдыан деп бааланады. Ал 2011 жылы 366 миллион адам тіркелген.Салыстыратын болса, 1985 жылы 30 миллион адам осы аурумен ауыран. 15 жылдан со бл сан 150 миллионнан асты. Ал азіргі кезде ант диабетіне шалдыан аламдарды саны р 12-15 жыл сайын екі есеге кбейуде. IDF-ті болжауымен, азіргі арындар жаласса, 2030 жылы оларды саны 435 млн-а дейін суі бден ммкін.
ант диабеті те крделі жне атерлі ауру, оны шамалы белгілері байаланда аладау керек. Бл ауруа антты андаы дегейі ктерілуі, оны зрде болуы тн. Ауру нтиже-сінде асазан асты безі шыаратын гормон- инсулинні аздыы туындап,аырында зат алмасуды бзылуына алып келеді. ант диабеті жас шаыны ауруы, онымен дниедегі халытарды барлы топтары амтыл-ан. Дние жзінде 180 млн. астам адам ант диабетімен ауырады. 2030 жыла арай бл сан екі еседен асып кетер аупі бар...
АНТ ДИАБЕТІНІ ЕКІ ТРІ БАР:
Инсулинге туелді – Д 1 трі, негізінен жас адамдарды заымдайды.Оны себебі, иммунитетті тмендеуі немесе вирусты жпалы ауруды салдарынан асазан асты безі жасушаларыны лімі. Аза бл жадайда здігінен инсулин тзуге абілетсіз.
Инсулинге туелсіз – Д 2 трі. Ауруды бл трінде инсулин асазан асты безімен керек дегейде шыарылмай, асындырып шыарылады. Біра азадаы жасушалар оан сезімталдыын жоалтандытан, абылдай алмайды. Диабетті екінші трі - семіздікпен иналатын, жасы 40-тан асан адамдарды арасындаы тым уалаушы ауру.
ант диабетіні екі трі де ауру адамны азасында капиллярлар мен тамырларды заымдап, салматы згерістерді тудырады. Ауыру процессіні нтижесінде трлі мшелерді ан айналымы бзылып, олар деттегі алыпты ызметін жоалтады. Диабетті таралан зардабы шел (катаракта), кз арашыыны бзылуы мен соырлыа сйрейді. Жиі ант диабеті за саталатын бйрек жеткіліксіздігін тудырады. Мол антты ол-ая тамырларына сері диабетті трофикалы жаралар тзілуі мен кшені шіруіне келіп соады. ант диабеті сирек емес жадайда ерлерді импотенциясыны себебі. Сондай-а бауыр да ауру адамны азасындаы згерістерге, майлы дистрофия мен циррозда болатын жауап айтарады. ант диабетімен ауыратындар иммунитет тмендеуінен зардап шегеді жне трлі жпалы аурулара шалдыады.
Ауруды негізгі белгілері мен сипаты:
1.Азаны шлдеп кептіруіне алып келетін, жиі зр шыару мен р уаытта шлдеу сезімі;
2.рашанды ашты сезіміне арамастан, салматы тез жоалту;
3.антты андаы жоары рамы;
4.Шаршаанды немесе лсіздікті сезіну;
5.Круді иыншылыы (кз алдындаы
«а таба»)
6.Жынысты белсенділік иыншылытары;
7.йып алу жне йып алан жерлерде шаншу;
8.Аята ауырлы сезіну;
9.Бас айналу;
10.Жпалы ауруларды баяу емделуі.
11.Жараларды баяу жазылуы;
12.Дене температурасыны орташа дегейден тмендеуі;
13.Круді нашарлауы;
14.Тез шаршаушылы;
15.Ая блшыеттеріні тартылып алуы.
Біратар жадайда ант диабеті зін бір уаытта білдіртеді .Диабетті сипаттамалары р трлі, 1жне 2 трдегі диабеттерде де. Кейде ешандай белгілері байалмай, диабетті мысалы, кз дрігеріне кз тбін кру кезінде арап анытайды. Біра екі трдегі ант диабетіне сай белгілерді кешені бар. Белгілерді білінуі инсулинні секрециясыны тмендеу дегейіне, ауру адамны жеке бас ерекшеліктеріне жне ауру затыына туелді.
ант диабетіні 1 тріні басталуына зін сезінуді тез нашарлауы жне кбірек білінетін азаны кебу белгілеріні байалуы жатады. Ондай науас адамдар инсулинні тез таайындалуына байланысты. Сйкес емдеусіз, барлы зат алмасу трлеріні бзылуы мірге ауіп тндіретін жадай-диабетикалы комаа алып келеді. Оан себеп, андаы инсулинні жетіспеушілігі, глюкозаны жасуша ішіне енуіні иындауы жне энергия жетіспеушілігі. Аза май деполарындаы энергияны олдана бастайды. Бл процесс тым интенсивті жргендіктен, майды біршама блігі ана теді. Оларды кейбір блігі бауырдан тіп, кетон денелеріне айналады да, ана тскенде азаа токсикалы рекет жасайды. Жедел емдеуді ажет ететін, ауыр жадай дамиды.
Ауруды диагнозын птау шін тек ант диабетіне тн сипаттар мен белгілерді байалуына сйенуге болмайды,анны рамындаы антты кем дегенде екі реттік тексеріс орытындысы ажет.
Егер ауру адамны аныны зертханалы зерттеулері ауруды белгілерімен расталса,онда диабетпен ауыратын адам жедел емдеуге мтаж. Диабет сынды аурумен кресте, науас адамны белсенді атынасы ажет.
ант диабеті –атерлі ауру, онымен нау-ас адама мір сруге йрену керек. зіізді тыдап крііз, ант диабетіні белгілері мен сипаты байалса, сізді азаыз р уаытта емдеу мен кмекке мтаж екенін ойлаыз.
Диабет – гректі сузгіден ту, яни сзілу деген ымды білдіреді.
ант диабеті - йы безіні бетта-клеткаларыны инсулинді аз млшерде шыаруымен осы инсулин гормоныны жетіспеушілігінен пайда болатын жне осы себепті барлы зат алмасу трлеріні, айрыша ант алмасуыны бзылуымен сипатталатын ауру.
ант диабеті инсулинге туелді( инсулин зависимый), инсулинге туелсіз
(инсулин не зависимый) болып 2 трге блінеді.
Е басты себептерді бірі - таматану салтыны згеруі,атап айтанда анта тез айнатлатын кміртегі бар таамдарды шектен тыс пайдалану болып табылады. Сол сияты ажеттен арты таматану жне дене ебегімен шылданбау семіздікке келіп сотырады.ант диабетіні кп таралу себептеріні бірі де осы семіздікке телінеді.
Сырата шалдыуды кп себептері тымды бейімдеушілік екенінде айтып ткен жн .Тым уалаушылыты серінен ант диабеті балалар арасында те кп таралып отыр.Таы бір себебі экологиялы жадайды бзылуы,химиялы ндірісті (фофор,орасын) зиянды сері.Бл ауру жас таламайды.йтседе бл сырат егде адамдар арасында кп кездеседі,оны басты себебі организмді оректендіретін ан тамырларыны, сіресе йы безіне келетін тамырларды ан жргізу абілетіні азаюы. ант диабетіні ке таралуына – йы безіні абынуы,заымдануы жне ісіктерді пайда болуы да сер етеді
алымдар осы уаыта дейін ауру оздырыштарды таппай отыр. Олар ант диабетіні пайда болу себебі генетикалы бзылыстар немесе вирусты инфекция деп санап отыр. Алайда кп зерттеу барысында осы жауыз ауру туралы бірнеше деректер аныталынды:
• Диабетпен ан, ауалы – тамшылы немесе жыныс жолы арылы жтыру ммкін емес.
• Тымуалаушылы бейімділігінен пайда болады. Ата аналарыны біреуінде осы ауру болан жадайда балаларында бірінші типтегі диабет 10 % екінші типтегі диабет 80 % болуы ммкін.
• Азы тлікке ттті таамдарды кп пайдалану диабет туызбайды, біра ауру туызатын аупті кп ктеретін семіртеді.
Факторлары: жйке кйзелісі, мір салтында аз имылдау, дене салмаыны тмендеуі, таы баса аурулар. Егер Сізде осы факторларды бірнешесі осылса ауру аупі жоарылайды.
ант диабетіні балалардаы ерекшелігі:
-Ауру атты екпінді басталады.
-Балаларда ауруды жеіл трі кездеспейді.
-Асынуа бейімді.
- Бл ауіпті асынулар- гипергликемиялы жне гипогликемиялы комалар.
• Екі типтегі диабетте де анда ант дегейі жоарылайды, гиперкликемия пайда болады. ант диабетіні бірінші белгілері пайда болады: ауызды рауы, атты шл, тез несеп шыару (полиурия).
• Осы былыстарды себептерін арап шыайы. Тама ішіп болан со кісілерде андаы ан дегейі жоарылайды. Біра диабетиктарда инсулинні жетіспеушілігінен (диабетті бірінші типі) немесе клеткаларды абылдамауынан (екінші типтегі диабет) бл ант клеткалара барып тспейді. анда глюкоза кп, біра клеткалар аш алып, жеткіліксіз тама туралы белгі жіберіп отыратын жадайларда туындайды. Бл белгілерге аза бауырдаы ант орларын жіберіп жатады, біра ол да клеткалара тспейді. Нтижесінде аза майларды жара бастайды. Жару нтижесінде кетонды денелер пайда болады: ацетон, ацетальдегид, трлі ышылдар. Клеткілер кптен кткен энергияларын алады, біра анда ышылды баланс бзылады, соны салдарынан кетоцидоз (азаны ышылдануы) пайда болады. Емделмеген жадайда коматозды жадай жне лімге алып келеді.
ант ауруыны алдын алу
• Алдын алумен шылдана отырып сіз рі денсаулыыызды ныайтасыз, сіресе жрек – тамыр жйелерін. ант диабеті жрек ауруы аупін орташа есеппен аланда 3 рет, ал инсульт аупін 5 рет жоарылатады. Зат алмасуды бзылуы арасында жрек тамыр абыралары алыдап, тыыздала бастайтын атеросклероз пайда болады.
• Диабет кезінде есте сатау жады жне миды басада ызметтері бзылады, сондытан алдын алу Сізге за уаыт бойы миды толы жмыс істеуін сатайды.
• Диабет ер кісілерді де, йелдерді де жынысты мір жадайына кері сер ететінін айта кету керек.
• Алдын алу салауатты мір салтына тумен ортылады. Арты салматан тылу, дене шынытыру жаттыуларымен шылдану, май мен антты пайдалануды тмендету ажет. Егер Сізге 40 жастан жоары, Сізде арты салма немесе Сізді туысандарыызды ішінде диабетиктер болса андаы ант дегейін жйелі тексеріп тру ажет.
Екінші типтегі ант диабетінен алай сатану керек
• Дрыс таматану. Майлы таматы аз, сімдік талшытарын кп пайдаланыыз. Кніне жеміс, жиделермен бес рет таматан. Кмірсутегіне бай азытарын кп пайдаланыыз. Бл ана глюкозанын жетуін бседетеді, холестеринні дегейі тмендейді. Сондытан ірі тартылан нны нанын, макарон німдерін, кріш, жемістер, слы, арпа, ырыабат, арамы, картоп жеіз.
• Кішкентай порциямен р 4 саат сайын таматаныыз. Бл ішкен таматы орыту шін анды ажетті инсулинмен амтамасыз етуді е жасы тсілі. Бізді масатымыз – йыбезіне жоары жктемелер болдыртпау шін кн бойы таматы біркелкі реттеу.
• ант пен тзды пайдаланбаыз. Кішкентай жеген антты зі андаы ант дегейін аспандатып жіберуі ммкін. Ал тзды тама тез ан ысымын ктеріп жібереді.
• з салмаыызды алыпты стаыз. Тез жру – семіруді бірден бір емі. Аптасына 5 рет дене шынытыру жаттыуларымен шылданатын кісілер ант диабетімен ауру ауіп дрежесін 50 % дейін тмендетеді. Кез келген ауа райында кніне 4 километр жаяу жрііз. Друмендер абылдап, кйземеіз. Д алдын алу ант диабетін анытаан кннен бастап алдын алу ажет, ауіп фактор тобына жатады, ары арай жылына 2 рет эндокринолог баылауында баылану. Арнайы мамандарды кеесінен невропатолог, окулист, кардиолог, нефролог ту ажет. Белсенді салауатты мір салтын стану. Дені сау болу – бл адамны табии мтылысы.