таырып. Брокер-дилерлiк ызметті йымдастыру

 

аржылы институттар здерiнi баалы ааздарын шыару арылы эмитент ретiнде, з шотынан баалы ааздарды сатып аланда инвестор рлiнде жне баалы ааздар операциясын жргiзетiн делдал ретiнде шыады.

Баалы ааздар нарыында аржылы институттар келесi ксiби ызмет трлерiн атарады:

– Брокерлiк ызмет

– Дилерлiк ызмет

– Кастодианды ызмет

– Клирингтiк ызмет

аржылы институттарды осы аталан ызмет трлерiн, клирингтен басасын, бiрiгiп атаруа лицензия лтты Банкпен берiледi. кiмет жне лтты Банктi нормативтiк ыты актiлерiмен жне Заа сйкес йымдарды жарылы капиталына атысушы банктерге осымша талаптар ойылан.

Брокер-дилерлiк ызмет Конституциямен жне азастан Республикасыны баса да занамасымен, азастан Республикасы атысушысы болып табылатын халыаралы келiсiм-шарттармен, банктi iшкi шарттар мен iшкi жаттарымен реттеледi.

Брокер-дилерлiк ызмет азастан Республикасыны занамасы бойынша лицензиялауа мiндеттi боландытан, брокер-дилер з ызметiн жзеге асыру шiн лицензияны келесi трлерiн иемденуi керек:

1) бiрiншi категориялы лицензия-клиент шоттарын номиналды стаушы ретiнде жргiзу ымен (баалы ааздармен ммiлелердi тiркеу ымен);

2) екiншi категориялы лицензия-клиент шоттарын жргiзу ыынсыз (баалы ааздармен ммiлелердi тiркеуi ыынсыз).

аржылы йымдар мемлекеттiк баалы ааздармен операцияларды жргiзу кезiнде алашы Дилер ретiнде шыады.

Алашы дилер – мемлекеттiк баалы ааздармен операциялар бойынша депозитарлы жне регистраторлы ызметтер атару жнiнде азастан Республикасыны лтты Банкімен, азастан Республикасыны аржы Министрлiгiмен келiсiм жасаан баалы ааздар нарыыны ксiпой атысушысы болып табылатын банк.

Брокер-дилердi йымды рылымы келесi блiмдердi рау керек:

1) Сауда блiмшесi-баалы ааздармен ммлелердi жасасу функциясы басты болып табылатын блiм

2) Бэк-офис-негiзгi функциясы баалы ааздармен ммiлелердi iске асыру жне бл брокер-дилердi, оны клиентерiнi баалы ааздарымен ашасына есеп жргiзу.

Брокер-дилер мен инвестор арасында баалы ааздарымен операцияларды жзеге асыру туралы келiсiм-шарт жасаланнан кейiн оларды арасында мiндеттер мен ытар пайда болады.

Дилердi ытары мен мiндеттерi:

1. Брокер-диллер клиенттi талабы бойынша оан зiнi соы есептi кезедегi аржылы есеп берудi, кiрiстерi мен шыыстарды есеп беруiн, шаруашылы ызмет балансын сынуы мiндеттi.

2. Брокерлiк келiсiм-шарт жасау кезiнде брокер-дилер клиентке келесi ызмет трiн крсетуге ылы:

– клиенттi инвестициялы шешiмiне ажеттi апараттар сыну;

– клиентке баалы ааздармен ммiленi жзеге асыруы туралы сыныстар крсету;

– баса да апаратты, аналитикалы жне кеес берушiлiк ызметтер крсету.

3. Брокерлiк келiсiм-шарт жасау кезiнде брокер-дилер клиент туралы апаратты жне клиенттен алан апаратты азастан Республикасыны занамасы бекiткен шарттардан баса пия стауа мiндеттi.

4. Клиент тапсырысы келiсi реквизиттердi амтиды:

– клиент тапсырысыны лгiсiн крсету;

– клиент тапсырысыны мерзiмi туралы млiмет;

– тапсырысты наты алынан кнi мен уаыты;

– бл тапсырысты алан брокер-дилер ызметкерi туралы млiмет;

– клиент талабы бойынша ммiле масатын крсету;

– брокер-дилер iшкi ережесiмен бекiтiлген баса да реквизиттер.

5. Дилер клиенттердi баалы ааздары мен операциясын инвестормен бекiтiлген брокерлiк ызмет крсету келiсiмiне сйкес жргiзедi.

6. ажеттi жаттар берiлгеннен кейiн клиенттi баалы ааздары мен аша аражаттарыны есебiн жргiзетiн сйкес шоттар ашады.

7. Брокер-дилер баалы ааздармен ммiлелердi з шотынан жне з мддесi шегiнде, сондай-а клиент шотынан жне клиент мддесi шегiнде жзеге асыру ммкiн.

8. Дилер мемлекеттiк бойынша аукциона инвестор шотынан жне талабынан атысады.

9. Дилер инвестор тапсырыс бойынша мемлекеттiк баалы ааздарды алашы орналастыру бойынша аукциона бйрыты беруден бас тартуына ылы:

– егер инвестор аукциона атысу бйрыын Алматы уаыты бойынша саат 10-нан кеш жiберсе. Тапсырыстар факсимильдi байланыс арылы жеткiзiлуi ммкiн;

– егер инвестор дилер шотында аукциона жiберетiн клиенттiк тапсырысын соммасын резервiлемесе бас тартуы ммкiн.

10. Келiсiм-шарт мерзiмi iшiнде дилер инвесторды хабардар етуге мiндеттi:

– з шотындаы баалы ааздарды санды млiметтерi туралы;

– дилер мен инвестор арасындаы мдделер атыыстары туралы, сонымен атар оны аржылы жадайыны нашарлау себептерi немесе мндай жадайлар туындаан уаытта 3 кн iшiнде кiлеттi органдарды санкциялары туралы;

– кiлеттi мемлекеттiк органы, зiн-зi реттеу йымдарды жне дилерге атысты сауда йымдастырушыларды оны ызметкерлерiне жне аффинирленген тлаларына жарияланан санкциялары туралы;

– осы крсетiлген ескертулер жазбаша трде жатталып клиентке почта, электронды почта, факсимильдi, телекстi, телеграфты жне баса байланыс жолдарымен 3 жмыс кн iшiнде хабарлануы керек.

11. Ммiле жасау кезiнде клиент тапсырысын орындауды жетiстiктi етi шiн барлы кш жiгер салады.

12. Баалы ааздармен ммiле жасау кезiнде арсы тапсырыстарды е жасы баасынан тмен баамен жасауа ыы жо.

13. Дилерге баалы ааз ммiлесi жнiнде сынысын мдделер атыысына келетiн болса беруге тиым салынады. Оны бзан жадайда дилер инвестора бл бзушылытан туындалан шыындарды, ммiле соммасыны 3% млшерiнде айыппл тлеуi керек.

14. Дилер инвесторлар баалы ааздарыны номиналды стаушы функциясын атарады:

– инвесторларды баалы ааздармен ммiлесiн тiркеу;

– баалы ааздара ыты растау;

– баалы ааздарды болуын амтамасыз ету жне олармен ммiленi жзеге асыру;

– тлем агентi функциясын атару;

– инвестора номиналды стауа берiлген баалы ааздар туралы апараттар беру;

– азастан Республикасы занамасына айшы келмейтiн баса да функциялар.

15. Баалы ааздармен ммiлелердi екi жаты жне кп жаты тiркелуi сауда атысушыларыны арсы тапсырыстары болан кезде жзеге асады.

Инвесторды (клиенттi) ытары мен мiндеттерi:

1) Инвестор аукциона атысу туралы клиенттiк тапсырысты жергiлiктi уаытты саат 10.00 кешiкпей жне екiншi нарыта ммiле орындалуы шiн саат 17.00 кешiкпей жiберуi мiндеттi. Тапсырыстар факсимильдi байланыс арылы жiберiлуi ммкiн. ()

2) Инвестор диллер шотына аша аражаттарды уаыттылы тсуiн амтамасыз етуi керек.

3) Инвестор диллер субдепозитарийiнде саталан мемлекеттiк баалы ааздар бойынша ммiлелердi тек ана диллер арылы iске асырады. Субдепозитарий – номиналды стаушыны клиенттердi баалы ааздарына есеп жргiзу жйесi.

4) Инвестор диллер субдепозитарий шегiнде тек бiр тлалы шот иемденедi.

5) осымша келiсiм негiзiнде инвестор дилерге мемлекеттiк баалы ааздар портфелiн басаруа ын беруi ммкiн.

6) Инвестор мына ытара ие:

– мемлекеттiк баалы ааздар кесiмдi (конкуренттi) баа крсетiлуiмен сату сатып-алу;

– мемелекеттiк баалы ааздарды аымды (конкуренттi емес) баа крсетуiмен сату сатып-алу;

– мемлекеттiк баалы ааздарды шыару номерiн крсетiлуiмен мемелкеттiк баалы ааздар сатуа бйры шыару;

– сатып алуа бйрыты аша аражаттарды салу мерзiмiн немесе теге салым соммасын крсетiлуiмен беру;

– биржалы нарыта операция жргiзуде сауда сессиясын анытау уаытында бйры беру;

– жзеге асыру алдында немесе бйры орындамау алдында бйры беру.

Есеп айырысу шарттары:

1) Диллер инвестордан эмиссияны реттеу немесе инвестор табысынан портфелiнен сатанда, мемлекеттiк баалы ааздар соммалы портфель млшерiне байланысты комиссионды сыйаыны стап алады;

2) Инвестор баса алашы дилер субдепозитарий негiзiнде орналасан мемелекеттiк баалы ааздарды сатып алу кезiнде дилер шотында сатып алуды жзеге асыру шiн жергiлiктi уаытты саат 16.00 дейiн ажеттi сомманы аударуа мiндеттi. Баса жадайда диллер азастан Республикасыны лтты Банкiне мемлекеттiк баалы ааздар жне ашаны аударуды электронды тапсырысын беруге мiндеттi емес.

3) Жеке шотта алты ай iшiнде баалы ааздар болмаса шот жабылмайды жне инвестора бл туралы хабарлама берiледi.

4) Жасалан ммле бойынша екi жа арасында ашалай есеп айырысу тртiбi мен мерiзiмi азастан Республикасы лтты Банкiнi 14.11.1997 ж. № 396 Басарма аулысымен бекiтiлген аржы Министрлiгімен эмиссияланатын мемлекеттiк баалы ааздарды алашы орналдастыру Ережесiне сйкес, азастан Республикасыны лтты Банкi 30.06.1997 ж. № 246 ыса мерзiмдi ноталарды орналастыру, айналдыру жне теу Ережесi, 05.04.1999 ж. № 363 арнайы валюталы мемлекеттiк облигацияларды мерзiмi 5 жылдан жоары шыару, айналу жне теу Ережесiнi жадайы; 10.03.1999 ж № 221 бiр немесе одан кп мерзiмге шыаран азастан Республикасыны мемлекеттiк индекстелген азынашылы мiндеттемелердi шыаруы, айналысы мен теу Ережесi; 10.06.1997 ж. № 945 азастан Республикасыны 2-3 жыл мерзiмге шыарылан МЕОКАМ шыару, айналыс жне теу тртiбi туралы Жадай; 31.12.1998 ж. № 20 азастан Республикасыны баалы ааздар нарыында брокерлiк жне диллерлiк ызметтi iске асыру Ережесiне сйкес жзеге асырылады.

5) Аша аудару мерзiмiнен кешiккен жадайда кешiгiп алынан аша-аражат дилермен инвестор оан берiлген формада жаа тапсырыс бермегенге дейiн олданылмайды.

6) Инвестор дилер шотына ашаны керi шаыруына ы бар. Аша аудару тапсырысы инвестормен дилерге Алматы аудару уаытыны 17.00 саатына дейiн берiлу керек. Осы жадайда дилер керi шаырылан соманы инвестор шотына бiр банктiк кн iшiнде аударады.

7) Комиссионды сыйаы инвестор мен дилер жасасан «репо» ммiлесiнен алан табыстан алынбайды.

8) Дилер инвестор шотына мемлекеттiк баалы ааздарды теуден тскен ашаны келесi кнi расталан уаытта аударады.[5; 18б].

Клиенттер туралы жне баалы ааздар туралы жазбаша апарат коммерциялы пия болып табылады жне жариялануа келмейдi. Комерциялы пия шот иесiне немесе баалы ааз стаушы, кепiлшi, арыз берушi шот иесi жазбаша келiсiм негiзiнде шiншi тлаа жариялануы ммкiн.

Банк брокер-дилер з атынан немесе клиент тапсырысы бойынша баалы ааздармен жасалан барлы операцияларды iшкi есеп беру ведомостiнде операция жасалан кнi жазылуы керек. Егер банк баалы ааздар операциясыны жасаланы туралы жмыс кнi аяында апарат алса, онда бл операция жмыс кннi аяында iшкi есептеу ведомостiнде жазылады.

Банк iшкi есебiнде зiнi аша-аражатпен баалы ааздарын жне клиенттi аша-аражаттары мен баалы ааздарын блiп крсетуi керек. Осы масата жету шiн брокер-дилер iшкi есептеу жйесiнде баалы ааздар бойынша жеке шоттар жне аша-аражаттар бойынша аналитикалы шоттар ашады. Олар есептеу жйесiнi iшкi нумерациялау принциптерi негiзiнде номерленiп р клиентке жне банк контрагентiне номер берiледi.

Коммерциялы банктер баалы ааздар нарыыны атысушылары брокер-диллер ретiнде iшкi есептеу ведомостi жне келесi журналдарды немi жргiзедi:

– жасалан ммiлелер журналы

– орындалан ммiлелер журналы

– дилерлiк операциялара есеп жргiзу журналы

– баалы ааздара кнделiктi есеп жргiзу журналы

– аша-аражаттарды кнделiктi есептеу журналы

Сонымен атар брокер-дилерлер осымша есеп жргiзудi ведомостерiн жргiзедi:

– орындалмаан операциялар журналы

– клиенттiк операцияларды есебiн жргiзу журналы

– клиенттердi баалы ааздары бойынша тскен табыстарды есептеу журналы

– клиенттердi жеке шоттарымен операциялар бойынша журналы

– есеп берудi лестiру журналы

– клиент бойынша апараттар журналы

– клиенттердi наразылыын есептеу журналы

Банктер, яни брокер-диллерлер операциялар клемi жне бадарламалы амсыздандыру ммкiндiгiне байланысты iшкi есептеу журналын жргiзу дiсiн тадайды.

Дилерлiк операцияларды есеп жргiзу журналы баалы ааздарды орташа лшенген баасын жне балансты нын есептейдi. Дилерлiк операцияларды есептеу журналы банк бэк-офисiмен жргiзiледi. Журнал млiметтерi банк басшылыына есеп беруде олданады. Журнал хронологиялы тртiпте толтырылады:

– операцияларды жасалан кнiне есеп жргiзу

– фактикалы есептеу кнiне операциялар нтижесiн айта баалау

– ммiле есебi аяталан кнiне негiзделген ммiле сомасыны толы тлемi жне баалы ааздарды айта тiркелудi оса аланда операциялар нтижесiн крсету;

– барлы нды крсеткiштер журналда бiр валютада (теге), сондай-а бiрнеше валютада есептелуi ммкiн;

– баалы ааздар орташа лшенген баа дiсi бойынша бааланады;

– банк баалы ааздар портфелiн баалау шiн орташа лшенген баа олданады;

– орташа лшенген баа айыппл, комиссия жне баса котировкаларды ескермегенде ммiлелердi фактикалы баасы негiзiнде аныталады;

– операционды шыындар;

– баса есептi регисторлармен салыстыру.

Дилерлiк операцияларды есептеу журналы мiндеттi екi блiмдерден трады:

1) Ммiлелер туралы жалпы апарат

2) Портфел туралы жалпы апарат

Олар базалы крсеткiштердi, сiресе банк баалы ааздар портфелiнi балансты ні жне операционды табыс – шыынын есептеу шiн ажет. Журнал млiметтерi банкке нарыты баа негiзiнде есептелетiн баалы ааздар портфелiнi нына жне оны потенционалды табыстылыына сер ететiн нарыты котировкалар ауытуын баалауа ммкiндiк бередi.

Клиентке ызмет крсетуде брокер-дилер баалы ааздар бойынша тсетiн табыстар журналын жргiзедi. Ол мына мазмнды райды:

– клиент туралы млiмет

– баалы ааздарды атауы

– клиенттi баалы ааздар бойынша табыстарды тскен сомасы мен кнi

Бiрiншi категориялы брокер-дилер жеке дара немесе эмиссионды сендикат рамында андеррайтер ретiнде шыа алады.

Андеррайтер – брокер-дилердi бiрiншi категориялы лицензиясы бар жне андеррайтингалы ызметтi сыйаыа жасайтын тла. Андеррайтингалы ызмет – бл эмитентпен келiсiм негiзiнде баалы ааздарды жаа шыарылымына баытталан масатты ызмет.

Андеррайтингалы операцияларды мнi эмитент пен андеррайтер мдделерiнi бiрыайлыында. Егер баалы ааздар эмиссиясын орналастыру азастан Республикасыны баалы ааздар нарыында, рi шет мемлекеттердi баалы ааздар нарыында жргiзiлсе, онда эмиссионды синдикат мшелерi бл елде брокер-дилер ызметтi жзеге асыруа ы бар шет ел йымдары да бола алады. Екi жаты мдделердi зара ызметi баалы ааздар нарыыны артышылыты тиiмдiлiкке келедi, себебi мнда эмиссияны дайындау сапасы жасарады, эмитент зiнi экномикалы жадайы жне болашатаы жобалары туралы толы апарат ашады. Сонымен атар нарыта мамандарды экспертизасынан ткен баалы ааздар пайда болады.

Брокер-дилерлер – эмиссионды синдикат мшелерi арасында келiсiм-шарт (андеррайтингалы келiсiм-шарт) жасалан кезде ол азастан Республикасыны занамасы бекiткен нормалардан баса мына нормаларды амтуы керек:

– эмисиионды синдикат мшелерi арасынан шiншi тлалар алдында жауап беретiн басарушыны таайындау;

– ажет жадайда осымша басарушыларды таайындау;

– оларды кiлдiктерi мен функциясын анытау;

– эмиссионды синдикат млшерi арасында ытар, мiндеттер мен жауапкершiлiктi блу;

– андеррайтерлер (эмиссионды синдикат) арасында келiсiм шарт мерзiмiн белгiлеу;

– келiсiм шартта баалы ааздар орналастыруды бадарлы баасын ою;

– баалы ааздарды рбiр андерайтерлерге блу;

– бiр баалы ааздара есептегендегi комиссионды сыйаы немесе жеiлдiктер;

– эмиссионды синдикат жргiзу, баылау жасау жне зады ызмет крсетулер жасаан шiн комиссионды сыйаы алу.

Андеррайтерлер потенциалды инвесторлара ате апараттарды беруге жне зерттеулерi бойынша дрыс емес, ате нтижелердi сынуа, эмиссия проспектiсiн толы емес орналастыраны жнiнде ате апаратты беруге ыы жо.

Брокерлік фирманы ызмет аясына мына міндеттер кіреді:

1) Консалтинг (кеес беру);

2) Баалы ааздарды бірінші жне екінші нарыа орналастыру ;

3) Инвестициялы орларды ру жне оны басару.

Бдан баса брокерлер аша нарыында бірсыпыра ерккше ызмет крсетеді, атап айтанда банктік несие алушылара делдалды жасау жне ммілені амсыздандыру, оны ішінде биржалы келсімді сатандыру.

Брокер-дилерлiк ызметтi жзеге асыру тртiбi

Брокерлiк-дилерлiк ызметтi жзеге асыруа лицензия натылы стау ретiндегi клиенттердi шоттарын жргiзу ыымен немесе клиенттердi шоттарын жргiзу ыынсыз болуы ммкiн.

Брокер-дилер осы Зада, азастан Республикасыны зге де за актiлерiнде, укiлеттi органны нормативтiк ыты актiлерiнде, зiн-зi реттейтiн йымны iшкi жаттарында белгiленген, эмиссиялы баалы ааздармен жне зге де аржы ралдарымен ммiлелер жасасу тртiбiне ойылатын талаптарды сатауа мiндеттi.

Брокер мен оны клиенттерiнi арасындаы атынастар азастан Республикасыны Азаматты кодексiнде белгiленген тапсырма немесе комиссия шартыны нормалары олданылатын брокерлiк ызмет крсету туралы шарт негiзiнде туындайды.

Дилер – олар да делдалдар. Оларды брокерлерден айырмашылыы шарт жасасанда з капиталын жмсайды. Баалы ааздар операциясына маманданан дилерлерді жауапкешілігі шектеулі дилер деп атайды. Оларды баалы ааздарды сатып алу-сатуа туекелмен шыаран шыыны, эмитенттер мен инвесторларды шыынынан лдеайда аз. Себебі сатып алу-сату аз уаыт аралыында болады.

Дилерлерді атаратын ызметі:

1) Баалы ааздарды шыару, оларды курсы жне сапасы туралы хабар тарату;

2) Клиенттерді тапсырмасын орындау;

3) Баалы ааздар нарыындаы згерістерді баылап отыру. Егер баалы ааздарды сату- сатып алу баяуласа, онда баалы ааздарды курсын тратандыру масатында дилерлер з есебінен операция жргізеді;

4) Сатып алушылар мен сатушыларды бір-біріне кездестіріп, баалы ааздар нарыыны жмысын жола люа себепші болады. Олар нарытын шапшадатушысы (катализаторы) ретінде жмыс істейді.

Баалы ааздар нарыында дилерлерді ызметі брокерді ызметінен зіні ке клемділігімен ерекшеленетіні атап ткен жн. Дилерлік фирмаларды алашы зіні бірсыпыра капиталы болады, кейінен олар делдалды сыйаымен жне инвестициядан тскен пайдамен немі толтырылып отырады.

азастан Республикасындаы брокер-дилерлік ызметті жзеге асыранда мынадай мселелер кездесуі ммкін:

– апаратты кейбір жадайда тез, жедел жеткізілмеуі;

– брокерлік йымдасан фирмалармен баалы ааздармен ммілелерді жзеге асыруда немі бсекелесте болуы;

– нарыты лі де толы дамымауы;

– баалы ааздар портфеліні есептеуі баамыны згеруімен байланысты;

– мемлекет тарапынан толытай реттеу базасыны йымдастырылмауы т.б.

Бл мселелер біліктілік куліктері бар мамандара байланысты болуы ммкін. Баалы ааздар блімінді бірінші немесе екінші категориялы кліктері бар мамандар жмыс істейді.

Коммерциялы банктерді ксіпой атысушы, брокер-дилерлер ретіндегі ызметті даму болашаы технологиялы факторлармен, персоналмен ызметті жаа формасыны ксіби мамандыымен аныталады. Артышылытара мыналар жатады:

1 Жеке инвесторларды аражаттарын здіксіз инвестициялау механизмі. Брокер-дилерлер з клиенттерімен шоттарды ашуа келісім жасайды, ал оны баалы ааздар портфелін басаруа лицензиясы бар брокерлік компаниялар басаруды жзеге асырады. Шот ашу кезінде клиент екі бірдей келісім-шарта ол ояды: банк-кастодианмен кастодианды ызмет крсету келісім-шарты жне брокермен активті басаруды сенімділік келісім шарты.

2 Интернет жйесі даму контекстегі технологиялы фактор арастырылады. брокер-дилерлерді интернетті пайдалану клиенттермен on-line режимінде апараттар алмасуы аз шыынмен жзеге асыруа ммкіндік береді. Интернетті олдану баалы ааздар нарыында атысушылар жне кастодианды ызметке сраныс туызатын, ынталандыратын жасалу ммілелеріні клемін лайтуа ммкіндік береді.

3 брокер-дилерлерді жинатаушы зейнетаы орларыны зейнетаы активтерін есептеу мен сатау бойынша ызмет крсету ыына сйкес талаптар ендірді, халыаралы депозиттік есепайырысу жйесіне ол жеткізетін келесі трлері болуы керек:

– тікелей ммкіндікті болуы

– баалы ааздар нарыында кастодианды ызмет крсететін шетел йымдарыны кастодианды келісім-шарт жасау жне бл жйелерге тікелей ол жеткізу ммкіндігіні болуы

– Орталы Депозитарий арылы ызмет атару.

Бл шешім аржы нарыы мен аржылы йымдарды мемлекеттік реттеу жне адаалау Агентігіні «Жинатаушы Зейнетаы орыны зейнетаы активтерін есептеу мен сатау бойынша ызмет крсететін брокер-дилерлерге ойылатын талаптар туралы» аулысымен жатталды. азастанды банк-кастодианны ірі шетел инвесторлары мен жетекші брокер-дилерлер арасынан клиенттерді болуы – бл оны лемдік брокер-дилерлік жйесіне атысты екендігін растайтын іс жзіндегі артышылыы болып табылады. азіргі кезде брокер-дилерлер ызмет крсетуді сапасына лкен назар аударады. Клиент зіні баалы ааздарын сатау шін брокер-дилерлік ызметті пайдалану арылы партнер кмегімен сатауды жай операцияларынан жне есепайырысуларды жргізуден минималды шыын арылы максималды пайла алу ммкіндігі болып табылады.

брокер-дилерлерді баалы ааздар нарыындаы негізгі міндеті лтты инвесторлара ызмет крсету. Отанды ор нарыыны суі жне жмыс істейтін зейнетаы орларыны жетілуі осы инвесторлар саны мен маыздылыына байланысты болады.

Коммерциялы банктер азіргі кезде траты жне табысты ызмет ететін йымдарды бірі болып табылады. нерксіп салаларында байалатын жалпы лдырауа араанда банктер белсенді суде. Бан кіметті азастанды нарыа шетел банктерді енуін шектейтін саясатына байланысты, ол отанды банктік жйені араынды дамуына баытталан. Меншікті баалы ааздарын шыару арылы банктер эмитент ретінде, инвестор жне делдал ретінде нарыа шыады.

Брокер-дилерлік ызмет азастан Республикасыны Конституциясымен жне баса да занамаларымен (соны ішінде осы Ережелермен), сонымен атар азастан Республикасы атысушысы болып табылатын халыаралы келісім-шарттармен (келісімдермен) реттеледі.

Брокер-дилерлерді зін-зі реттеу йымдарыны (Р) жне Сауда йымдастырушыларыны азастан Республикасыны занамаларына сйкес бекітілген ережелерімен брокерлік-дилерлік ызметті жзеге асыруды аталан Р жне Сауда йымдастырушыларыны мшелері реттеп отыратын осымша нормалар белгіленуі ммкін.

Брокерлік-дилерлік ызмет Брокер-дилерді ішкі жаттарына, Брокер-дилер мен оны клиенттері арасында брокерлік ызметтер мен дет-рыптар (соны ішінде іскерлік айналым дет-рыптарын) крсету туралы жасалан келісім-шарттара сйкес, егер олар азастан Республикасыны аумаында олданылатын занамалара айшы келмесе, жзеге асырылады.

Брокерлік-дилерлік ызмет азастан Республикасында белгіленген тртіппен лицензияланады.

Брокер-дилер брокерлік-дилерлік ызметті жзеге асыру шін лицензиялауды тмендегі трлеріні бірін тадай алады:

1) бірінші санаттаы лицензиялау – номиналды стаушы ретінде клиентті есебін жргізу ыымен (нды ааздармен жасалатын ммілелерді тіркеу ыымен);

2) екінші санаттаы лицензиялау - клиентті есебін жргізу ыынсыз (нды ааздармен жасалатын ммілелерді тіркеу ыынсыз);

Брокер-дилерлерді филиалдары мен кілдіктері аржы нарыын жне аржы йымдарын реттеуді, адаалауды жзеге асыратын мемлекеттік органны (бдан ары – укілетті орган) бекітілген жеке нормативтік ыты актілерімен белгіленген тртіпте рылады жне жабылады.

азастан Республикасыны занамаларымен белгіленген ытары мен міндеттеріне сйкес укілетті орган, сонымен атар брокер-дилерді зі мшесі болып табылатын Р жне Сауда йымдастырушылары азастан Республикасыны занамаларына жне осындай Р жне Сауда йымдастырушыларыны ережелеріне сйкес брокер-дилерді оны з ызметін реттейтін нормаларды сатауын баылауды жзеге асырады.

Укілетті орган брокер-дилерді тексергенде, аталан брокер-дилерді жне оны брокерлік-дилерлік ызметті нды ааздар нарыында жзеге асыруа ы беретін лицензияа, азастан Республикасыны занамаларына сйкестігін тексереді, ал тексеруден тетін брокер-дилер укілетті органны тексеру тобына енгізілген ызметкерлеріні срауы бойынша аталан Брокер-дилерді брокерлік-дилерлік ызметіне атысты жаттарды тпнсалары мен кшірмелерін береді.

Номиналды стаушы ретінде клиентті есебін жргізу ыы бар Брокер-дилерді йымдастырушылы рылымы келесі рылымды блімшелерден рылуы керек:

1) аржы аспаптарымен ммілелер жасасуды жзеге асыратын сауда блімшесі (бдан ары - сауда блімшесі);

2) аржы аспаптарымен жасалан ммілелерді орындайтын, аржы аспаптарыны, осы брокер-дилер мен оны клиенттеріні ашаларыны есебін жргізетін есеп айырысу блімшесі (бдан ары – бэк-кесе);

Бірінші санаттаы брокер-дилерді тменде крсетілген жмысшылары укілетті органны олданыстаы біліктілік куліктеріні келесі трлерін білуі тиіс:

1) брокерлік-дилерлік ызметті жзеге асырылуын баылайтын бірінші басшы немесе оны орынбасары – бірінші санатты (нды ааздармен ммілелер жасау жмыстарын орындауа рсат беру ыымен);

2) Сауда блімшесіні басшысы – бірінші санатты;

3) баалы ааздармен ммілелер жасауа атысатын Сауда блімшесіні барлы (тек техникалы ызметтерді атаратын тлалардан баса) жмысшылары – бірінші санатты;

4) Бэк-кесені басшысы (нды ааздармен жасалан ммілелерді атару жне тіркеу жмыстарын орындауа рсат беру ыымен) – екінші санатты;

5) Бэк-кесені жне баса блімшелерді аржы аспаптарымен жасалан ммілелерді орындауа, аржы аспаптарыны, осы брокер-дилер мен оны клиенттеріні ашаларыны есебін жргізуге атысатын (тек техникалы ызметтерді атаратын тлалардан баса) барлы жмысшылары – екінші санатты.

Бірінші санаттаы брокер-дилерді укілетті органны олданыстаы біліктілік куліктерін білуге тиісті жмысшыларыны жалпы саны:

1) бірінші санатта – ш адамнан кем болмауы;

2) екінші санатта – екі адамнан кем болмауы тиіс.