Ксібилік дамуыны акмеологиялы факторлары

Ксібилік – акмеологияны мазмны жаынан ке тараан категориясыЕгер «кемелдену» мірдегі рекетті келесі кезеіне дайынды болса, ал ксібилік сол дайын болуды тиімді дегейде жзеге асыра алу. Оны шешімдер абылдаумен байланысты белгілі бір іс-рекетті жзеге асыруа жеткілікті тжірибені, білім,білік жне дадыларды дегейінен бейнелейтін мамандарды іскерлік жне тлалы асиеттеріні интегралды сипаты ретінде тсінеміз. Ксіби зырлы педагог – ксіби білім мен біліктерді игерген; тек ана з іс-рекетін жобалауа абілетті ана емес, сонымен бірге білім беру дерісіні кез-келген згерістеріне жауап беретін, педагогикалы дерісті басара білетін маман. Н.В. Кузминаны (1990) пікірінше, педагог іс-рекетіні ксібилігі педагогты оушыларды мселені німді шешуге дайындыын алыптастыру нерін мегеруімен, зіні оу пніні кмегімен жне зіні ішкі ммкіндіктерін пайдалана отырып оушы тласын дамыту, келесі педагогикалы жйеге табысты енуге дайындау біліктерін игеруімен сипатталады. Жалпы айтанда, педагогты ксібилігі оны оушыларды оуа алай йретуді, алай трбиелеуді білетіндігімен, оларды оыандыыыны, білімділігіні, трбиелілігіні бір дегейінен екінші дегейіне тез жне тымды тсілдермен ауыстыра алуы. «Акмеологиялы трыда іс-рекетті ксібилігі ебек субъектісіні жоары біліктілігі мен зырлылыын бейнелейтін сапалы мінездемесі, оны асиеттері, тиімді (шыармашылыты шешімдерге негізделген) ксіби дадылары мен біліктеріні рилылыы, белгілі бір іс-рекетті жоары жне траты німділікпен жзеге асыруа ммкіндік беретін келелі мселелерді шешуді заманауи алгоритмдері мен тсілдері; дамытуа тн сипаттамалар».Акмеологияа адам дамуыны тетіктері мен тсілдерін зерттейтін ылым ретінде рине, психология те жаын тр. Жалпы жне олданбалы психологиядан жинаталан білімдер наты акмеологиялы зерттеулерде адамны психикалы ммкіндіктері жайлы фрагменттік деректерде олданылады. Дегенмен психологияны дифференционалды жне жас ерекшелік, леуметтік жне педагогикалы, сондай-а ебек жне шыармашылы психологиясы, ойлау мен рефлексия, тсіну мен басару, дарындылы пен даралы сияты салалары акмеология шін аса маызды болып табылады.Акмеология шін негізгі станымдарды бірі тіршілік рекеттері- адамны міріні мні жетілу, ала мтылу рдісі деген нды ойа негізделеді. Осы ойа зінше К.А.Абульханова кей адамдар бл жолда жаяу жрсе, кейбірі поезбен, ал енді біреулері шаа мінеді деген образды трдегі сипаттама береді. Тадау р адамны мірлік стратегиясына байланысты деген пікір білдіреді . Осыан орай шыармашылы леуетті акмеологиялы сипаттамасына мыналар жатызылады:

- ксіби ызыушылытарды жаратушылы баыттылыы;

- жаашылды рекетке деген ажеттілік;

- инновацияа бейімділік;

- жалпы жне кейбір арнайы интеллектіні жоары дегейде болуы;

- ассоциациялы байланыстарды алыптастыруа деген бейімділік;

- жасы дамыан елестете алушылы;

- мінез-лы пен рекетті реттеп отырудаы кшті жігерлілік;

- дербестік;

- зіні ахуалын басара алушылы, сіресе шыармашылы белсенділігін ынталандыра білушілік.

Акмеология баыттары:

Жалпы акмеология негіздері (А. А. Бодалев, Ю. А. Гагин, А. А. Деркач, Н. В. Кузьмина, Г. И. Хозяинов).

Ксіби акмеология (А. А. Бодалев, Н. В. Кузьмина, К. Е. Перепелкина) оан:

Педагогикалы акмеология (А. А. Бодалев, А. А. Деркач, В. Н. Тарасова);

скери акмеология (В. Г. Михайловский, Л. Г. Лаптев, В. Н. Новиков);

леуметтік акмеология (А. И. Лященко, Г. П. Филиппова);

Мектеп акмеологиясы (В. Н. Максимова);

Медициналы акмеология (В. П. Андронов, А. Г. Васюк, С. Н. Толстов).

Басару акмеологиясы (А. А. Деркач, В. Г. Зазыкин)

Креативті акмеология (Н. Ф. Вишнякова, А. А. Деркач, К. Е. Перепелкина).

Білім беру акмеологиясы (Н. В. Кузьмина, А. А. Деркач, Н. П. Фетискин и др.).

Коррекциялы акмеология (В. Н. Тарасова).

Этникалы амеология (В. П. Бранский).