Автоматты уе ажыратыштары.

Автоматты уе ажыратыштар (автомат) электр тізбектерін арты жктемелерден, Т-дан, оректендіру кернеуіні атты азайып кетуінен, уат баыты згеріп кетуінен жне т.б. орайды, сонымен бірге жктемені номиналды токтарын олмен сирек шіріп жау шін олданылады.

Автоматтара ойылатын талаптар:

1. Автоматты ток тетін тізбегі номиналды токты соншалыты жететіндей за уаытта ткізуі керек. за уаытта осылу режимі автомат шін алыпты болып саналады. Тйіспелер тйыталан кезде де, болып жатан .т-да осылан кезде де автоматты ток жргізетін жйесі лкен .т токтарына тап болуы ммкін.

2. Автомат асын 100 кА-ге дейін жетуі ммкін Т токтарын кп мртелік шірілумен амтамасыз ету керек. Мндай токтарды шіргеннен кейін автомат за уаыт бойында номиналды токтарды зінен ткізе алуы керек.

3. Т токтарыны жаман серлерінен электрондырыларды электрдинамикалы жне жылулы беріктілігін амтамасыз ету шін автоматтардаы шіру уаыты те аз болуы тиіс. Тарататын рылыны габаритін азайту масатында жне ызмет крсетуді ауіпсіздігін ктеру шін ызан газдарды жне доаны шіру барысында йондалан газдардарды минималды аумаы ажет.

4. Автоматты ораныс элементтерін ажетті токтармен, рекет ету уаыттарымен жне селективтілікпен амтамасыз ету керек.

сер етіп жатан шамаа байланысты автоматтар тогы бойынша мин. автоматтар, кернеуі бойынша мин. автоматтар, кері айтымды автоматтар, туынды токтармен жым істейтін макс автоматтар, полярланан макс автоматтар (ток бір баытта немесе кері баытта скенде тізбекті шіретін), ток кез келген баытта скен кезде тізбекті шіреті полярланбаан автоматтар болып блінеді. Селективті оранысты трызу шін автоматтарды тогы мен іске осу тогын реттеу ммкіндігі болуы керек.

Кейбір жадайларда автомата біріктірілген ораныс ажет – тогы бойынша максималды жне кернеуі бойынша минималды. Бл талаптарды анааттандыратын автоматтар мбебаб деп аталады.

Жалпы ндірісте жне трмыста пайдаланылатын автоматтар тек арты токтан орайтын оранысы болады. Ол оранысты шамасы автоматты зауытта жасаанда ретелінеді жне эксплуатациялаанда автоматты сипаттамасы згертілмейді. Жмысшы персонал автоматты кернеуде тран блшектеріне тиіп кетуден сатау шін автоматтар аптамамен жабылып, доаны сырта шыармайды. Мндай автоматтарды ондырылы дейді.

Барлы автоматтарда келесі негізгі тйіндері болады:ток жргізуші тізбек, доасндіргіш жйе, автомат жетегі, автомат механизмі, еркін тіркеу аытыш жйе жне тіркеу аытыштар (расцепители).

200 А-ден кп токка арналан автоматта (17.2-суреті) ток тетін тізбекте басты 3 жне доасондіргіш 1 тйіспелері болады. Автоматты осу шін ттасын 12 олмен ктеру керек немесе электромагнитті 4 іске осылады. 6, 7 буындары мен 13 тіреуіштері – автоматты еркін тіркеу аытыш жйесі болады. Автоматты 12 ттасы олмен немесе жылу жне электромагнитті тіркеу аытыштартармен 5,8,10,11 зеге асырылады. Доа 12 камерасында шіріледі.

Автоматтарды негізгі параметрлері: здік жне толы шіру уаыты, номиналды за ток, номиналды кернеу жне асын шіру кернеуі.

 

автоматты принципиалды слбасы.

 

 

Разрядтауыштар

Разрядтауыш — электртехникалы ондырылардаы жне электр желілердегі асын жктемелерді шектеуге арналан электраппарат.

Электр желілерінде кернеуді электр аппараттарды коммутациялары, атмосфералы разрядтар немесе зге себептер тудыран импульсты ктерілулері жиі болып отырады. Осындай асын жктемені ыса мерзімділігіне арамастан, ол ошауламаны тесу шін жне, осыны салдары ретінде, жойын зардаптара алып келетін ыса тйыталу шін жеткілікті болуы ммкін. ыса тйыталуды ытималдыын болдырмау шін, сенімдірек ошаулама олдануа болады, біра бл жабды ныны айтарлытай ктерілуіне алып келеді. Осыан байланысты электр желілеріндеразрядтауыштар олданан масата лайыты.

Вентилдік разрядтауыш екі негізгі рамдас бліктен: кп мрте шынды аралытан (бірнеше бір мрте шынды аралытан тратын) жне жмыс резисторынан (вилит жне тирит дискілерді бірізді жинаынан тратын) трады. Кп мрте шынды аралы жмыс резисторымен бірізді байланысан. Вилитті ылалданан кезінде сипаттамаларын згертетіндігіне байланысты, жмыс резисторы сырты ортадан герметикалы жабылады. Асын жктеме кезінде кп мрте шынды аралы тесіледі, жмыс резисторыны міндеті – ілеспелі токты мнін шынды аралытар табысты сндіре алатын шамаа дейін тмендету. Вентиль ерекше асиетке ие – оны вольт-амперлік сипаттамасы сызыты емес – ток кшіні мніні артуымен тмендейді. Бл асиет кернеуді азыра тмендеуі кезінде кбірек ток ткізуге ммкіндік береді.

 

 

Ток шектегіш реакторлар

Ток шектеуші реактор — ыса тйыталу тогын шектеуге арналан электр аппарат. Осыны тогын шектеу ажет болатын тізбекке бірізді осылады жне токты азайтып, ыса тйыталу кезінде желідегі кернеуді олдап отыратын индуктивті (реактивті) осымша кедергі ретінде жмыс істейді, бл генераторларды жне жалпы аланда энергетика жйесіні орнытылыын арттырады.

Реактор — бл тізбекке бірізді осылан, траты индуктивтік кедергісі бар шары. Реактивтілік шарыны индуктивтік кедергісіне тура пропорционал. лкен токтар кезінде болат зекшелері бар шарыларда зекшені аныуы болады, бл реактивтілікті крт тмендетіп жібереді жне, осыны салдары ретінде, реактор зіні ток шектеуші асиеттерінен айырылады. ыса тйыталу болан жадайда ЭК сырты кзіні кернеуіні кпшілік блігі реакторда тседі. ыса тйыталуды максималды екпінді тогыны мні формула бойынша есептеледі:

мнда I_H — желіні номиналды тогы; Xp — реакторды реактивті кедергісі.
Тиісінше, реакторды реактивті кедергісі нерлым жоарыра болса, желідегі максималды екпінді токты мні сорлым азыра болады.

Ток шектеуші реакторлар мыналар бойынша блінеді:

-орнатылатын орны бойынша: сырттан жне іштен олданылатын;
-кернеу бойынша: орташа (3-35 кВ) жне жоары (110-500кВ);
-конструкциялы орындалуы бойынша: бетонды, ра, майлы жне сауытты (броньды);

-фазаларды орналасуы бойынша: тік, клбеу жне сатылы;
-орамдарды орындалуы бойынша: бір абатты жне осарланан;
- функционалды атаратын міндеті бойынша: фидерлік, фидерлік топты жне секцияаралы.