Ебек пен оны тлем есебі.
Ксіпорын кімшілігі мен ызметерлеріні ебек атынастары ебек задары жне осы жарымен аныталады.
Ксіпорынны ебекаы тлеу оры жиынты аржы балансында кілетті органмен белгіленеді.
Жмысшылар мен ызметкерлерді рамыны есебі - ксіпорындар мен йымдарды мамандар блімінде жргізіледі.
Мамандар блімінде мынадай жаттар пайдаланылады:
- жмыса алу жайлы бйры лгілі трі Т-1;
- баса жмыса ауысу жайлы бйры лгілі трі Т-5;
- демалыс берілуі жайлы бйры лгілі трі Т-6;
- жмыстан шыарылу жайлы бйры лгілі трі Т-8.
Бірінші рет жмыса абылданан жмысшылар мен ызметкерлерге йымны мамандар блімі ебек кітапшасын толтырады.
Ебек кітапшасы кадрлар блімінде саталып оан жмысшылар мен ызметкерлерді ызмет орныны згеруі, алан матаулары мен сыйлытары, сондай-а ескертулері, сгістері жне т.б деректер жазылады.
Жмыс істелген уаыт есебі жмысшылар мен ызметкерлерді жмыса келуі, оларды жмыс істегені, жмысты тотап алуы жне де жмыса келмеген жмысшылар санаттары бойынша типтік формасы Т-13 жатытабельде(осымша №1) алфавит бойынша ретті нмірі санына арай жргізіледі. Жалпы табельдер жмыс істеген уаыты бойынша жмысшылар мен ызметкерлерді ебекаысын есептеуге арнал ан. ызметкерлерді демалыса шыуы, іссапарда болуы,жмыса себепсіз кешігуі жне т.б жадайлар табельде тиісті белгіленген белгімен крсетіледі:
- іс-сапарындаы жмысшылара – к;
- демалыстаы жмысшылара – о;
- жмыстан себепсіз кешіккен жмысшылар шін – и;
- демалыс жне мейрам кндері -в;
- келмеген кндері, замен негізделген -н;
- жмыса жарамсыз -б;
- келмеген кндер -п;
- администрация келісімі бойынша келмеген кндер -а;
- кп жмыс уаыты -с;
жне т.б белгілер олданылады.
Жмысшылар мен кызметкерлерді ндірген німдері мен істеген жмыстарына толтырылан алашкы кжаттар мен жмыс уаытынь табельдері олара ебекаы есептеу жне оны тлеу шін йымны цехынан, блімшелерінен, бригадаларынан ксіпорынны кімшілігі белгілеген мерзімде бухгалтерияа келіп тседі. Ебекаы есептеу шін толтырылатын бл алашы жаттар мен табельдерді дрыс толтырылуы, лауазымды тлаларды олдарыны ойылуы мият тексеріледі. Сондай-а бл жаттаы ебек баасыны дрыс ойылуы оларды жмысшылар мен кызметкерлерге ебекаы тлеу жне сыйаы есептеу аидаларына сйкес келуі жне шифрларыньщ дрыс ойылуы тексеріледі. Тексеріліп боланнан кейін бл кжаттар бойынша ксіпорынны жмысшылары мен ызметкерлеріне ебекаы есептеледі. Ебекаы бойынша ызметкерлермен есеп айырысу кбінесе ызметкерлерді кредиттік карточкасына аудару арылы жзеге асады. Бл кассадаы жмысты оайлатады. Біра та кей кезде ебекаыны тлеу шыыс кассалы ордер немесе тлем ведомосі арылы да жзеге асады.
Жалпы жмысшылар мен ызметкерлерге есептелетін ебекаы негізгі жне осымша деп аталатын екі трге блінеді.
Негізгі ебекаы - жмысшылар мен кызметкерлерді натылы жмыста болан уаытына, яни олардь істеген жмысына, атаран ызметіне тленеді. Негізгі ебекаыа мына тмендегі аталандар жатады:
1.Мерзімді жне кесімді ебекаы.
2.Сыйлытар мен сыйаылар.
3.стеме сыйлытар.
осымша ебекаыа - ебек заына сйкес шарттарда каралып белгіленген, жмысшылар мен ызметкерлерді жмыс істемеген, ызмет атармаан уаытына тленетін тлемдер жатады. Мндай тлемдер катарына:
1. Жмысшылар мен ызметкерлерді ебек демалысы шін тленетін тлемдер.
2. Жмысшылар мен ызметкерлерді мемлекеттік, оамды жмыстарды атараны шін тленетін тлемдер.
3. Жас сбилі аналара берілетін демалыса, баланы таматандыру шін берілетін зілістерге тленетін тлемдер.
4. Жас спірімдерді ысартылан жмыс уаытына тленетін тлемдер.
5. Жмысшылар мен ызметкерлерді кінсінсіз жмысты тотап алан уаытына тленетін тлемдер.
6. Тегін крсетілген немесе тегін берілетін ызметтер мен затты ны.
7. Жоары немесе арнаулы оу орындарында жне баса да мамандыын ктеру курсына жіберілген уаытына байланысты жмысшылар мен ызметкерлерге тленетін тлемдері.
8. скери жиындара атысаны шін, сондай-а демалыс немесе мейрам кндері кезекшілік атаратын адамдара тленетін тлемдер жне таы да басалар жатады.
ндіріс пен рылыста халы шаруашылыыны баса да салаларында ебекаы есептеуді жне оны тлеуді мерзімді жне кесімді деп аталатын екі нысаны (формасы) олданылады.
Мерзімді ебекаы жмысшылар мен ызметкерді жмыс істеген уаытына, саатты немесе кндік ебекаы млшері бойынша нім ндіргені немесе ндірмегеніне арамастан, яни оны жмыста болан уаытына тленеді. Мерзімдік ебекаы ндірген німі мен істеген жмысын млшерлеуге болмайтын, яни атаран жмысыны клемі мен санын анытау ммкін емес болып есептелетін инженерлік-техникалы жмыстаы жмысшылар мен ызметкерлерге ебекаы тлеуге негізделген.
Мерзімдік ебекаыны тмендегідей трлері бар:
1. Жай мерзімді;
2. Мерзімді сыйлыты.
Жай мерзімді жйесі бойынша — жмысшылар мен ызметкерлерге ебекаы ж -мыс істеген уаытына тарифте немесе штатта крсетілген млшері бойынша тле -неді.
Мерзімді сыйлыты — жмысшылар мен ызметкерлерге оларды тарифте не-месе штатта крсетілген траты ебекаысына осымша оларды ндірген нім-деріні клеміне, санына, сапасына жне таы да баса крсеткіштерді суіне арай сыйлы беру болып табылады.
Мерзімді ебекаыны есептеу. Мерзімді ебекаыа жмысшылар мен ызметкерлерді тнгі уаытта істеген жмысына есептелетін осымша тлем, мерзімнен тыс уаытта істеген жмысына есептелетін осымша тлем, демалыс немесе косымша мейрам кніне тленетін тлемдер, жмысты ауырлыы мен зияндыына тленетін осымша тлем, нім ндірудегі аауа байланысты тлемдер, біреуді орнына жмысты атараны шін тленетін тлем жне таы баса тлемдер жне зіне белгіленген жмыс уакытында істегеніне есептелетін тлемдер жатады.
Халы шаруашылыыны р трлі салаларындаы йымдарда ызметкерлерге тленетін мерзімдік ебекаы толтырылан табельдерді негізінде ай бойы ызмет атаран (белгілі бір есеп айырмасын) уаыта есептеледі. Негізінде мерзімдік ебекаы бойынша есеп айырысатын уаыт есебіне кнтізбелік (календарьлы) ай, кн немесе саат алынады. Егер траты ебекаы алатын жмысшылар мен ьгзметкерлер толы бір ай ызмет атаратын немесе жмыс істеген болса, онда олара штатты кестеде аралан немесе ксіпорынны басшылыы бекіткен млшерде ебекаы сомасы толыымен тленеді. Егер ай сайын траты млшерде ебекаы алатын жмысшылар мен ызметкерлер есепті айда бірнеше кн жмыса немесе ызметке келе алмай алан болса, онда олара тленуге тиісті ебекаы сомасы ол жмысшы мен ызметкерді толы ай жмыс істеуіне тиісті белгіленген соманы сол айдаы жмыс кндеріні санына бліп алынан нтижені, яни сол айдаы бір кнге тиісті ебекаы сомасын сол айдагы жмысшыны немесе ызметкерді жмыс істеген кндерні санына кбейту арылы табылады.
Кесімді ебекаы— жмысшылар мен ызметкерлерді ебек німділігін сіруге, німді ндіруге кеткен ебек уаытын ысартуа ынталандыру масатына олданылады. Кесімді баа белгіленген жмыс уаытында ндірілуге тиісті нім клемі мен сапасына негізделіп белгіленеді. Уаыт млшері бір жмысты орындауа керекті, яни ажет болатын, адам/саат, адам/кн лшемінде крсетілген уа -ыт болып саналады. нім ндіру млшері жмысшылар мен ызметкерлерді белгілі бір уаыт аралыында жасап шыаратын, ндіретін німні санымен немесе клемімен аныталады.
Кесімді ебекаыны есептеу. Ксіпорындарда кесімді ебекаы тлеу жйесі бойынша жмысшылар мен ызметкерлерге тленетін ебекаы оларды ндірген німі мен істеген жмысыны, атаран кызметіні саны мен клемі жайлы жазылан алашы кжаттар бо -йынша есептеледі. Ол шін алашы жаттарда крсетілген ндіріп шыаран німдер мен істелген жмыстарды жне дайындалан детальдарды, сондай-а таы да баса операцияларды жалпы саны мен клемі, оларды бір данасын жасап шыаруа, ндіруге белгілеген бааа кбейтеді.
йымдарда тапсырманы жеке адам орындаан, яни операция немесе нім ндіру басынан аяына дейін бір жмысшыны немесе ызметкерді олынан тетін жадайда мндай дісті олдану ыайлы болып табылады. Кесімді ебекаы жмысшылар мен ызметкерлерді бригада бойынша істеген жмысына тленетін жадайда жоарыда аталан алашы жаттара р жмысшы мен ызметкерді жмыс істеген уаыты, маманды дрежесі, бригада болып ндірген німі мен істеген жмысыны клемі, саны жне оларды бір данасын жасауа, ндіруге белгіленген баасы крсетіліп жазылады. Жалпы бригада бойынша ндірілген німдер мен істелген жмысыны саны мен клемін, оларды бір данасын ндіріп шыаруа (жасап шыаруа, орындауа) белгіленген бааа кбейту арылы сол бригада мшелеріні ебекаысы есептеліп шыарылады. Бригаданы жалпы табысы ондаы жмысшылар мен ызметкерлерді арасында оларды маманды дрежесіне жне жмыс істеген уаытына сйкес блінеді. Ол шін алдымен барлы бригада мшелеріні жмыса атысан уаыты (ай, кн, саат) табылады. Содан со жмысшылар мен ызметкерлерді маманды дрежесіне сйкес тариф бойынша бір саатка белгіленген ебекаы млшері оларды жмыс істеген сааттарыны санына кбейтіледі. Осыны нтижесінде бригада мшелеріні райсысыны тариф бойынша есептелетін ебекаысыны жалпы сомасы табылады. Алашы кжаттар бойынша есептелген бригада мшелеріне тиісті ебекаы сомасыны жоарыда крсетілген тариф бойынша есептелген енбекаыны жалпы сомаларыны косындысына катынасы косымша табыс коэффициенті болып табылады.. Кейбір жмысшылар мен ызметкерлер бір айды ішінде бірнеше бригаданы рамында жмыс атаруы ммкін. Мндай жадайда рбір жмысшы зіні істеген жмысы туралы млімет жазады. Осы деректі млімет негізінде сол жмысшыны немесе ызметкерді есепті айдаы ебекаысы есептеліп шыарылады. Жоарыда жалпы крсетілген бригаданы табысын жмысшылар мен ызметкерлерді арасында оларды жмыс істеген уакыты мен оларды маманды дрежесіне арай блу дісі, бригада мшесіні барлыын бірдей адал ниетпен жмыс істеуге ынталандырмайды. Соан байланысты соы кезде ебекаы сомасын бригада мшелеріні арасында оларды ебекке атысу коэффициентіне арай блу дісі кеінен олданылуда. Ол шін бригададаы жмысшылар мен ызметкерлерді рбір мшелеріне ай сайын оларды ебекке атысу коэффициентін анытайды. Жмысты жасы істеген, ебек німділігін арттыран жмысшылар мен ызметкерлерге жоарылату коэффициенті беріледі де, ал ебек тртібі мен техникалы кауіпсіздік ережесін бзаны шін жне крал-саймандара немрайлы арааны жне таы баса кемшіліктері шін тмендету коэффициенті беріледі. Жмыстаы жетістіктері мен жіберілген кемшіліктеріні райсысына байланысты йымдарда р трлі тмендету жне жоарылату коэффициенті арастырылады. Ксіпорындардаы жмысшылар мен ызметкерлерге негізгі деп аталатын кесімді жне мерзімді ебекаыдан баса р трлі осымша ебекаы болып табылатын бір жолы сыйаылар жне жрдемаылар тленуі ммкін.
осымша ебекаы есебі. Мейрам кніні алдындаы ысартылан жмыс уаытына ебекаы есептеу жне оны тлеу.Халы шаруашылыы салаларындаы йымдарда мейрам кніні алдындаы жмыс кні бір саата ысартылады. Бл кні жмыс істеген жмысшы-ызметкерлерді ебекаылары былайша тленеді. йымдарда ебекаыны кесімді трі белгіленген жмысшылар мен ызметкерлерге ндіріп шыаран нім -дері мен детальдарыны, сондай-а атаран ызметіні саны мен клеміне бай-ланысты белгіленген млшерде ана ебекаы есептеліп тленеді. Ал ксіпорын-дарда ебекаыны мерзімді трі бойынша ебекаы есептеліп, тленіп жрген жмысшылар мен ызметкерлерге бл, яни ысартылан жмыс кні шін то-лы жмыс кніне белгіленген млшердегідей ебекаы тленуі тиіс.
Тнгі уаытта істеген немесе атаран жмыстары шін тленетін тлем. Ксіпорындарда кешкі саат 22.00-ден ертегі, ягни таы 6.00. саата дейін істеуге белгіленген жмыс уаыты тнгі уаытта істелген (атарылан) жмыс уаыты болып есептеледі. Жмысшылар мен ызметкерлерге бл уаыт аралыында жмыс істегені шін ктерікі млшерде, яни осымша ебекаы тленеді. Ебекаыны кесімді трі белгіленген йымдарда, нерксіп орындарында ж-мыс істейтін жмысшылар мен ызметкерлерге тнгі уаыттаы атаран кызметіні, істеген жмысыны рбір саатына жмысшыны маманды дрежесі бойынша тарифте белгіленген ебекаысыны 25% (пайызы) млшерінде осымша тлем тленеді. нерксіптік йымдарда мерзімді ебекаы алатын жмысшылар мен ызметкерлерді тнгі уаытта жмыс істеген уаытыны рбір саатына тариф бойынша белгіленген бір саатты ебекаыны 20% (пайызы) млшерінде осымша тлем тленеді. Халы шаруашылыыны баса салаларында жмыс істейтін жмысшылар мен ызметкерлерге тнгі уакыттаы жмысына тленетін осымша тлем, яни осымша ебекаы млшері тнгі уаыттаы жмыс істеген рбір сааты шін мынадай тртіппен есептеліп тленеді:
Тнгі жмыс уаыты бір саата ысартылан йымдарда жмысшылар мен ызметкерлерге тленетін ебекаы жымды шартта аралан клемде, біра за -да аралан млшерден кем емес млшерде тленеді.
Мерзімді ебекаы алатын жмысшылара жеті саатты жмыс кнінде тнде істеген рбір саатына саатты тарифті 7/6 блігінен, ал алты саатты жмыс кнінде тнде істеген рбір саатына саатты тарифті 6/5 блігінен кем емес млшерде осымша ебекаы тленеді.
Орташа ебекаыны есептеу тртібі.йымдарда жмысшылар мен ызметкерлерге тленетін кейбір тлемдерді млшері оларды ткен уаыттаы алан ебекаысыны орташа млшеріне байланысты есептеледі. Орташа ебекаыны сомасына байланысты есептелетін мндай тлемдерге мыналар жатады:
· Мемлекеттік немесе оамды міндеттерді атаран уаыты шін тленетін тлем;
· ызметтік іссапарда болан уаыта тленетін ебекаы;
· Жас сбилі аналара демалу жне баланы таматандыру шін берілетін зіліске тленетін тлем;
· Жас спірімдерді ысартылан ебек уаытына тленетін тлем;
· ндірістен ол зіп немесе ол збей оитын жмысшылар мен ызметкерлерге емтихан тапсыратын уаыттаы (сессия уаытында) жмыста болмаан уаыттарына тленетін тлем;
· Амалсыздан жмыса шыпаан уаыта тленетін тлем;
· Ауыл шаруашылы жмыстарына (егін жинау, мал азыын дайындау жне таы басалар) атысан уаыттары шін жмысшылар мен ызметкерлерге тленетін тлем;
· Жмысшылар мен ызметкерлерге ебек демалысы немесе пайдаланбаан ебек демалысы шін тленетін тлем;
· Зейнетаы, табыс салыы жне жылды жмыс нтижесі бойынша сыйаы есептеу жне таы басалар.
Ксіпорындарда жмысшылар мен ызметкерлерге жыл сайыны берілетін демалысы немесе пайдаланбаан демалысына тленетін тлемдерді есептеу шін орташа ебекаыны есептегенде тлеу жйелеріне арамастан тленген тлемдерді мына трлері алынады:
· Негізгі ебекаы жне оан осымша тленген стемелер;
· Ксіпорындарда траты олданылатын сыйлы беруге сйкес ебекаы орына жне сондай-а материалды сыйаы орынан берілетін сыйаы.
· Жыл бойы істеген жмысыны орытындысы бойынша берілетін сыйаы, яни он шінші айлы (р айа блініп осылады);
· осымша ебекаы.
Ксіпорындарда жмысшылар мен ызметкерлерді кезекті ебек демалысына немесе пайдаланбаан демалысына тлем тлеу шін, сол демалыса барар алдындаы 12 айды табамыз. Бл табылан соманы р жылды кнтізбелік кндеріні санын (мейрам кндерінен баса) 12-ге блу арылы табылатын коэффициентке блу арылы ебек демалысыны бір кніне тиісті тлем сомасыны млшерін анытаймыз. Ебек демалысыны кндеріні санына байланысты бір кнге тиісті тлем млшері демалыс кніне кбейтіліп, жалпы сома аныталады.
Ебекаы есептеу бойынша жаттар
Жмыс беруші жмыса абылдаан кезде (зады немесе жеке тла, ебеккер мен ебек атынасын алыптастырады) ебеккерлермен зара тікелей жеке ебек келісім-шарттарын жасайды.
Жеке ебек келісім-шарты— жмыс беруші мен ебеккерлер арасындаы жазбаша тріндегі келісім, онда жмыс орны, келісім шартты, мерзімі, ебек трті-біні жадайы, демалысы, жалаысы, ебекті орауды баса да мселелері тура-лы сратар арастырылады.
детте,жалаысыны дегейін жмыс беруші белгілейді жне ол жеке ебек келісім - шартында тіркеледі.
Жеке ебек келісім-шарты бойынша тараптарды, жауапкершілігі, міндеті, ытары белгіленеді. Жеке ебек келісім-шарты ндіріс саласыны ерекшеліктері, наты міндеті, жмыс берушіні аржылы ммкіндігі, бір сзбен айтанда, шартты мазмны мен сипаты ашылады. Дегенмен де, келісім-шарта "азастан Республикасыны ебек туралы" заыны 7,8 жне 9 баптары енгізілуі тиіс. Кез келген 16 жаса толан азамат, осындай жеке ебек шартын жасауа ылы, ал егерде ата-анасы рсат берсе, онда ол 15 жастан жне те сирек 14 жастан ебек етуі ммкін.
Жеке ебек келісім-шартында мыналар арастырылады:
· белгісіз мерзімге;
· белгілі мерзімге;
· белгілі бір жмыс орнына, белгілі уаыта;
· ебеккерлер жо болан жадайда оны жмысын уаытша атаруа.
Зада келісім-шартты максимальды жне минимальды мерзімі белгіленбеуі ммкін. Егер де жеке ебек келісім-шартында мерзімі айтылмаса, онда ол белгісіз мерзімге абылданан болып саналады. Жеке ебек келісім-шарты екі данада жазбаша трде жасалады жне оан екі жата ол ояды. Оны бір данасы жмыса трушы ебеккерге беріледі. Ебеккер з ызметіне келісім-шартта крсетілген кннен бастап кіріседі, онда оны наты жмыса шыан кні есептелінеді.
Жеке ебек келісім-шартын жасау шін жмыс беруші жмыскерден (ызметкерден) ебек кітапшасын, жеке тлжатын, жеке леуметтік кодын, зейнеткер-лік келісім-шартын, білімі туралы жатын талап етуге ылы. Жеке келісім-шарты не ол ойылан со, жмыс беруші бйры шыаруы тиіс.
Жмыса жаадан кабылданандарды "Жмыса кабылдау туралы Бйрыпен (кімімен)" жаттайды; кадрлар бліміні бастыы немесе жмыса абылдауа жауапты адам брыштама ойан бйрыты (кімні) жобасы ажетті жадайларда келіссз жргізуге жолдама жне жмыс жадайларымен таныстыру шін рылымды блімшелерге жіберетін рсат ааз болып табылады. рылымды блімше бастыы (мастері) оны жмыса абылдауа болатындыы туралы тжырым жасайды: бйры (кім) жобасыны сырты жаында жалданушыны андай жмыса абылдананы крсетіледі. Осында сына мерзіміні затыы да крсетіледі. ызметкерді жмыс жадайларымен келісімі, келіссз, дрігерлік тексеріс нтижелері, техникалы ауіпсіздік, ртті алдын алу шара-ларыны минимумы бойынша нсаулар берілгендігі туралы белгілер жне баса да белгілер лгіні сырт жаына соылады (немесе жазылады). Жмыса алу туралы бйрыты (кімні) жобасында ксіпкерді айлы жалаысы белгіленіп, бос тран ызмет орны жне штат кестесі бойынша белгіленген айлыаысы крсетіледі. Ксіпорын басшысы ол ойан бйры (кім) ызметкерге хабарланып, одан олхат алынады. Кадрлар блімі жмыса кабылдау туралы бйрыты (кімні) негізінде жеке карточкасын толтырады, жмыса абылдааны туралы ебек кітапшасына белгі соады, ал бухгалтерия дербес шот ашады немесе соан сйкес жат жасайды.
Барлы категориядаы ызметкерге, оны ішінде жоары жне арнаулы орта білімі бар мамандара жне училищелерді, ксіптік-техникалы білім беретін мектептерді т.б. бітірген жас жмысшылара да "Жеке карточка"толтырылады.
Жмыса абылдануы, баса бір траты жмыса ауысуы жне жмыстан
босатылуы туралы бйрыты (кімні) негізінде ебек кітапшасына енгізілетін рбір жазбаны кімшілік сол кітапша иесіне таныстырып, карточканы тиісті жерлеріне ол ойызып отыруа міндетті.
Ебек кітапшасы не жмыс берушіде, не ызметкерлерді зінде саталуы ммкін.
Жеке ебек келісім-шартына жне демалыстар кестелеріне сйкес ызметкерлерге берілетін жыл сайыны жне баса трлердегі демалыстарды жаттау шін "Демалыс беру туралы бйры (кім)" олданылады. Екі дана етіп толтырылады, бірі кадрлар блімінде алады, екіншісі бухгалтерияа беріледі. Оан рылымды блімшені бастыы (мастері) мен ксіпорын басшысы ол ояды. Демалыс беру туралы бйрыты (кімні) негізінде кадрлар блімі ызметкерлерді жеке карточкасына белгілер соады, ал бухгалтерия демалыс шін тиесілі жалаысын есептейді.
Жеке ебек келісім-шартынан баса жмыс беруші ызметкерлермен азаматты-ыты келісім-шарт (мердігерлікті, тапсырысты жне ызмет крсетуді жне т.б.) жасауына болады. Олар жеке бір наты тапсырманы орындау шін жасалады. Азаматты-ыты атынаста ызметкер белгілі бір тапсырманы орындаан кезде сол йымны ішкі ебек тртібіне баынбайды.
Сонымен оса, жмыс берушімен ебеккерлерді арасындаы атынастар жымды келісім-шартпен реттелуі ммкін. Бндай келісім-шарттарды зірлеу, жасау жне орындау 04.07.92 ж. №1514-ХII шыан Р "жымды келісім-шарт туралы" заымен аныталады. Бл келісім-шарт, жмыс берушіні экономикалы ммкіндігіне арап, замен белгіленген минималды ебек аымен салыстыранда одан жоары дегейде тіркелуі ммкін. Одан баса, жымды келісім-шарт біршама мселелерді арастыруы ммкін, атап айтанда, ндіріс тапсырмаларын, ебекаы тлеу жадайын, й-трмысты жне баса да. Оларды атарына:
- тегін арнайы киімдер алатын жмыстар мен мамандытарды тізімі;
- ебеккерлер шін осымша жеілдік жне компенсация ын беретін жмыстар мен мамандытарды тізімі;
- жмыс уаытыны жиынты (жалпы) есебін жргізетін ндірістер, цехтар, учаскелерді тізімі.
ызметкерді бір цехтан (блімнен, учаскеден) екіншісіне ауыстыранда "Баса жмыса ауыстыру туралы бйрыы (кімі)" жазылады. Оны кадрлар бліміні ызметкері бір дана етіп толтырады. Бйрыа (кімге) брыны жне жаа жмыс ксіпорын басшысы ол ояды. Баса жмыса ауыстыру туралы бйрыты (кімні) негізінде кадрлар блімі жеке карточкаа, ебек кітапшасына жне баса жаттара белгілерін соады. лгіні сырты жаына ызметкерді брыны жмыс орны бойынша жауапкершілігінде тран, тапсырылмаан мліктік-материалды жне басадай баалы заттар туралы белгілер ойылады.
ызметкерлерді жмыстан шыаранда "Ебек шартыны тотатылуы туралы бйры (кім)" олданылады. Оны кадрлар бліміні ызметкері барлы ызметкерге екі дана етіп толтырады. Бірі кадрлар блімінде алдырылады, ал екіншісі бухгалтерияа беріледі. Оан рылымды блімшені бастыы (мастері) немесе ксіпорын басшысы ол ояды. Бйрыты негізінде ксіпорынны бухгалтериясы ызметкермен есеп айырысады. Жмыстан з еркімен шыанда ызметкер лгіні бет жаына арыз жазады.
Жмысшылар мен ызметшілерді жмыс уаытыны белгіленген кестесін сатап жруін баылау, жмыс істелген уаыт туралы деректер алу, ебек тлемі бойынша есеп айырысу, сондай-а ебек жнінде статистикалы есеп беру шін "Жмыс уаыты есебіні табелінде" жмыс істеп жргендерді барлы категорияларыны жмыс уаытын пайдалану есебі жргізіледі. Табельді кілеттігі бар адам бір дана етіп жасайды, олар тиісінше жатталан со бухгалтерияа беріледі. Жмыса келмеу себептері туралы немесе жмыс кніні толы істелмегені туралы, мерзімнен арты жмыс істегені туралы жне баса алыпты жмыс жадайынан ауытушылытар жнінде дрыс толтырылан жаттар (жмыса жарам-сызды параы (листогы), мемлекеттік не оамды міндеттерді орындааны туралы анытамалар т.б.) негізінде ана табельге белгі ойылады.Жмыс уаытын пайдалану есебі табельдерде кызметкерлерді жмыса келген- келмегендерін жаппай тіркеу дісімен, немесе тек ауытуларын (келмегендерді, кешіккендерді т.б.) тіркеу дісімен жзеге асырылады. Жмыс уаыты есебіні табельдері деректерді автоматты трде деу жадайында олданылады. Ішінара реквизиттермен толтырылан табель бланкілері компьютерлік техника ралдарыны кмегімен жасалуы ммкін. Мндай реквизиттерге жататындар: ксіпорынны рылымды блімшелері, цех, ызметкерді тегі, аты, кесіні аты, ксібі (ызмет орны), табельдік нмірі т.б.
Ебекаыдан сталатын жне шегерілетін сомалар есебі.Осы кнгі олданылып жрген ережелерге сйкес жмысшылар мен ызметкерлерді ебекаысынан тек зада аралан сталымдарды ана стап алуа болады. Жмысшылар мен ызметкерлерді ебекаысынан ксіпорынны бухгалтериясы (есеп блімі) арылы стауа болатын (сомалара) сталымдара мыналар жатызылады:
· Жинаталатын зейнетаы орына аударылатын сома (жмысшылар мен ызметкерлерге есептелген ебекаы сомасыны 10% млшерде);
· Табыс салыы (белгіленген задара сйкес);
· За, сот органдарыны кім аазы бойынша сталатын сталымдар (алимент, айыппл жне т.б.);
· Несиеге сатып алан тауарлары, заттар шін жмысшылар мен ызметкерлерді міндеттемесі бойынша белгіленген сомалар;
· Жмысшылар мен ызметкерлерді ебекаысы есебінен берілген аванс пен арты тленген тлемдер сомасы;
· Жеке меншік й салуына банктен алынатын за мерзімді несиені теу шін сталатын сталымдар;
· йыма келтірілген зиянды теу шін сталатын сталымдар.