Этиологиясы жне патогенезі.
Негізгі 2 фактор бар:
1. Атеросклероз дамуынан брын тамыр абырасыны біріншілік заымдануы
2. Липидтерді алмасуыны бзылуы
1. Атеросклероз дамуынан брын тамыр абырасыны біріншілік заымдануы.
алыпты жадайда тамырды эндотелийі холестерин мен липидтерді ткізбейді. Эндотелий заымдананда (вирустардан, стресстерден, артериялы гипертензиядан ж.т.б.) холестерин енуге жол ашылады.
Атеросклерозды тйінні дамуында 3сатысы бар:
І. Бастапы саты: тамырларды липоидозы немесе липидтік датар мен жолатарды пайда болуы. Тамырлар тарылмайды, бетіні тегістігі жойылмайды, сондытан атеросклерозды клиникалы белгілері болмайды.
ІІ.Фиброзды сатысы: коллаген жне днекерлік тін кбееп липидтік датарды айналасына фиброзды капсула тзейді-атеросклерозды тйіндер пайда болады, тамырлар тарылады, клиникалы белгілер пайда болады.
ІІІ.Крделі жне асынан тйіндерді пайда болуы: тйіндерді арасына кальций тздары жиналады немесе кальциймен апталады, жарылып тесіледі, арасына ан йылады. Кейбір тйіндер гіліп, тромбоэмболиялы асынулар дамиды (миокард инфаркті, инсульт).
2.Липидтерді алмасуыны бзылысы.
Физикалы тыыздыына байланысты липопротеидтерді бес трі бар:
Ø аса тмен тыыздыты липопротеидтер
Ø тмен тыыздыты липопротеидтер
Ø аралы тыыздыты липопротеидтер
Ø жоары тыыздыты липопротеидтер
Ø хиломикрондар
Атеросклероз дамуында басты себептер: жалпы холестеринні, ТТЛП -тер холестериніні, шглицеридтерді кбеюі жне ЖТЛП – тер холестериніні тмендеуі. Біра басты фактор: гиперхолестеренемия.
Гиперхолестеренемияны 3 дегейі бар:
1. жеіл – 5,2 – 6,5 ммоль/л
2. орташа – 6, 6 – 7,8 ммоль/л
3. биік – 7,8 ммоль/л жоары
ауіп факторлар:
1. Жоюа келмейтіндер (айтымсыз):
Ø егде немесе крі жас (40 – 50 жастан асанда)
Ø ер адам
Ø гендік бейімділік
Ø 2.Жоюа келетіндер (айтымды):
Ø артериялы гипертензия
Ø семіздік
Ø гипотиреоз
Ø подагра
3.Потенциалды (біршама жоюа келетін):
гиперлипидемия, гиперхолестеринемия
Øтемекі тарту
Ø (ан плазмасындаы жалпы холестерин дегейіні артуы (5 ммоль/л жоары)
Ø гипергликемия жне антты диабет
Ø дислипопротеинемия – тмен тыыздытаы липопротеидтер (ТТЛ) холестерин дегейіні артуы (3 ммоль/л жоары), жоары тыыздытаы липопротеидтер (ЖТЛ) холестерин дегейіні тмендеуі (ерлерде 1 ммоль/л тмен, йелдерде 1.3 ммоль/л тмен), триглицеридтер дегейі 1.7 ммоль/л жоары.
Ø гиподинамия
Ø стресстер
Клиникалы белгілері.Атеросклерозды бастапы стадиясында аым симптомсыз.
Орналасу бойынша кре тамырды заымдануына байланысты – коронарлы, церебралды, ая артериялары, бйректік артериялар, шажырайлы артериялар – ауру шаымдары мен анамнезі алыптастырылады (Жрек ишемиялы ауруы, цереброваскулярлы аурулар, облитерациялаушы эндартериит, вазореналды гипертония, созылмалы шажырайлы синдром).
Кбінесе заымданаты рсаты, кеуделік аорта, аортаны доасы жне тбірі. Доасы заымдананда миды, жректі, олдарды анайналымы бзылады: бас айналу, талмалар, олдарды юы болады.
Кеуделік аорта заымдананда: тс артыны кйдіріп, батып ауруы болады (нерв талшытарыны тітіркенуінен).
рсаты аорта заымдананда ішті тйіліп ауырсынуы, ішті дисфункциясы, арытау, метеоризм болады.
Ая тамырларыны атеросклерозында аятар тоыш болады, жаснсызданады, кейде асаты болады.
Диагностикасы:
1. ан анализі - жалпы холестерин мен оны фракцияларына, ЛНП мен ЛВП холестерин, триглицеридтерге, глюкоза.
Инструменталды зерттеулер:
1. Брахиоцефалды жйес антамырларыны УДДГ (йы артерияларыны доплерографиясы): интим-медия каротидті артерияларды алыдыы, атеросклерозды тйіндатар болан кезде – артерияларды тарылу проценті аныталады.
2. Ая артерияларыны УДДГ – атеросклерозды тйіндатар болан кезде – артерияларды тарылу проценті.
3. Магниттік-резонансты томография: коронарлы артериялар, ола жадайы, коронарлы «кальцийді» есептеу.
Емі:
1. Гиполипедемиялы диета
2. Темекі тартудан бас тарту.
3. Физикалы белсенділік: дені сау адам арынды физикалы жктемелермен аптасына 4-5 рет 35-40 минуттан айналысуы ажет, жасты максимума байланысты жректік жиырылу саны 60-75% дегейге дейін.
4. Арты салматы баылау. 10 кг салматы тмендету кезінде: жалпы лімшілдікті > 20%; диабетпен байланысты лімшілдікті > 30°/о; атерлі ісіктен лімшілдікті > 40%; диабетпен наустарда ан дегейін > 50%; систолалы артериалды ысымды 10 мм с.б., диастолалы ысымды 20 мм с.б.; жалпы холестеринді 10%; ЛНП холестеринді 15%; триглицеридтерді 30% тмендетуге, ЛВП холестеринді 8% жоарылатуа болады.
Гиполипедемиялы препараттар:
- клопидогрель 75 мг/ тулігіне кніне 1 рет, немі.
- баяу босайтын никотин ышылы препараттары;
- т ышылдарыны секвестранттары;
- фибраттар;
- статиндер;
азастан Республикасында симвастатиндер мен аторвастатиндер тіркелген.
Симвастатин 10, 20, 40 мг таблетка.
Аторвастатин 10 мг таблетка.
Препараттар траты трде анны жалпы холестерині мен трансаминазалар (АЛТ, АСТ) дегейін баылаумен абылданады, минималды доза 5-10 мг/тулігіне, максималды доза 80 мг/тулігіне.
2. Негізгі асыну – атеротромбоздарды алдын алу. Дезагреганттар:
- ацетилсалицил ышылы 75-100 мг/тулігіне кніне 1 рет, немі;