Базалы дегейдегі медициналы апаратты жйелері.

Басаруды Автоматтандырылан Жйесі

Басаруды Автоматтандырылан Жйесі (БАЖ; Система автоматического управления; system of automatic control) — бірттас “адам-машина” жйесіні жмыс істеу процесінде басару шешімін абылдау шін олданылатын кімшілік, йымдастыру, экономика-математикалы тсілдерді, есептеу техникасы мен йымдастыру техникасыны, сондай-а, байланыс жабдытарыны жиынтыы. Ол жабдытау (амтамасыз етуші) жне функционалды жйелерден трады. Жабдытау жйесіне: техникалы, математикалы, апаратты, йымдастыру жмысы жне мамандармен амтамасыз ету жатады. Ал функционалды жйе есептеу, баылау, жоспарлау жне ндірістік шаруашылы ызметін басару міндеттерін шешеді. БАЖ-ды негізгі буыны — цифрлы ЭЕМ (немесе есептеу орталыына біріккен ЭЕМ кешені). Ол жйені баса буындарымен байланыс арнасы арылы осылады. Апарат бл арнамен басаруды тмегі сатысынан жоары сатысына арай, ал тапсырмалар, бйрытар (командалар), нсаулар мен тзетулер, керісінше, жоары сатыдан тменгі сатыа арай беріледі. Басаруды стратегиясына не масатына сер ету, жйені дамыту жне жетілдіру процестері адамны тжірибесі мен интуициясына негізделген жадайда ана БАЖ тиімді болып есептеледі. БАЖ-ды автоматты басару жйесінен (АБЖ) ерекшелігі — БАЖ-да адам автоматтарды жмысын баылаумен атар басару процесіне де белсенді трде араласатындыы. БАЖ: объектілер БАЖ-ы (мысалы, технологиялы процестер БАЖ-ы, ксіпорындар БАЖ-ы, т.б.) жне функционалды автоматтандырылан жйе (мысалы, автоматтандырылан жобалау жйесі, материалды-техникалы жабдытауды автоматтандыру жйесі, т.б.) болып ажыратылады. БАЖ негізін зауытты не ндірісті апаратты есептеу орталыы райды. азастанны кптеген институттарында ылыми-зерттеу жмыстарына арналан БАЖ-дар рылан. Сондай-а, бл жйе азіргі кезде байланыс пен телекоммуникация баыттарында да олданыла бастады. [1]

Базалы дегейдегі медициналы апаратты жйелері.

Кіріспе:

зімізге белгілі информациялы жйелер медицина мен денсаулы сатау йымыны барлы саласында ауымды орынды алады.Информациялы апаратты медицинада деу деу информациялы технологиялары арылы іске асады. Ал жаа апаратты технологияларды медицинаа егізу денсаулы сатау йымындаы информаатизация деп аталады. Денсаулы сатау жйесіні негізгі информатизациясы - апаратты жйе болып табылады.Сол себепті денсаулы йымыны р-трлі баытына байланысты медициналы апаратта жйелері де жіктелінеді. Медициналы апаратты жйелерді жіктелуі иерархиялы принципке негізделген жне медицинаны барлы рылымына сйкес келеді,негізгі дегейлері:


  1. Базалы дегей клиникалы немесе р-трлі профильдегі дрігерлер

  2. Мекемелер дегейі – поликлиника,стационарлар,диспансерлер,жедел-жрдем орталытары

  3. Территориальды дегей – профильді немесе мамандандырылан медициналы ызметтер жне айматы басару органдары


Жалпы,рбір дегей зіні атаратын ызметіне байланысты жіктелген жне ,длірек айтанда есептерді осы жйемен шешу масатында.

Бл таырыпта медициналы апаратты жйелерді ішінен арастырылатын дегей базалы дегей болып отыр, яни базалы дегейді баыттары, трлері жне таы басалар арастырылады.

Базалы дегейдегі апаратты жйелер технологиялы процесстер кмегімен ,медико-технологиялы апаратты жйемен, іске асады.

Базалы дегейдегі апаратты жйелер:

Базалы дегейдегі медициналы апаратты жйелер информациялы технологияларды длірек медико-технологиялы апаратты жйелер амтамасыз етеді.

Бл топтаы жйелер ртрлі саладаы дрігерлерге р трлі дегейдегі есептерді апаратты дей арылы шыару шін ке трде олданылады. Бларды басты масаты дрігер-клиницистке, гигиенистке, лаборанттара ртрлі тапсырмаларды орындау масатында компьютерлік ол шын беру болып табылады. Олар профилактикалы жне емдік диагностикалы жмыстарды сапасыны артуына ыпал жасайды, сіресе жоары мамандандырылан дрігерлерді жаппай тексерісі кезінде, абылдау кезінде уаыт тым шектеулі кезде олара деген сранысты, науас жаынан, кп болан жадайда те маызды болып табылады.

Базалы дегейдегі медико-технологиялы апаратты жйелерді атаратын ызметіне арай келесі топтара блуге болады:


  1. Медициналы информациялы анытамалы жйелер;

  2. Медициналы концультациялы-диагностикалы жйелер;

  3. Медициналы рал-жабды компьютерлік жйе;

  4. Дрігерді автоматтандырылан жмыс орны;

 


  1. олданушыны сранысы бойынша медициналы аппаратты іздеуге табылан беруге негізделген жйе медициналы информациялы анытамалы жйе деп аталады.Базалы дегейді бл жйесінде ртрлі сипаттаы апараттар саталады. Мысалы, ауру тарихы, науас жайлы млімет немесе дрігерлер туралы апарат т.б.

  2. Медициналы концультациялы-диагностикалы жйелер ртрлі аурулар кезінде жне науастарды трлі котигорияларында патологиялы жадайды сонымен осанда болжам (прогноз) жне емдеу жолдарын, диагностикалау масатындаы жйе болып табылады. Бл жйе медициналы апаратты жйелерді ішіндегі е алашысы болып табылады. Алаш шет елдерде 1956 жылы пайда болды. Бл жйеде ауру симптомдары компьтерге диалогты режимде немесе арнайы ндірілген апаратты форматтта енгізіледі. Сонымен атар ем шаралы мерекелері, ауру алдын алу, емдік сыныстарды егізіледі. Есепті шешу масатында бны зі екі жйеге ажыратылады.

  • Длелді (вероятностный) жйе. Бл жйе ауруды наты белгісімен тану арылы жргізіледі.

  • Экспертті жйе. Бл жйе тжирібелі дрігерлерді жргізген эксперименттері болып табылады.


Консултативті диагностикалы жйеде ауыпты жадайда онымен оса уаыт аздыында тексеріс ммкіндігі аз жадайда жне адам міріне ауыпты жоары дегейдегі клиникалы симптом кезінде шешімді тез табуа ммкіндік туызады. Таы бір айта кететін жайт бл жйе барлы медициналы орталытарда, диспансерлерден бастап госпиталды ауруханалара дейін, ке трде олданылады. Бл система диагностикаларды сапасын арттыра тскен жне кмек ресурстарын тиімді олдану, тексеріс барысын жеілдету е бастысы дрігерді профессионалды дегейін жоарылатан. Біра кінішке орай бл жйе практикалы медицинада ліде з алдына ке олдануа ие болан жо, тек баса жйелермен бірге олданылып келеді. Бл жйеге 80-жылдарды басында Стэнфорд университетінде (АШ) жасалан MYCIN системасы болып табылады. Бл система экспертті жйе жне ан жйесіні бзылысын жне менингитті инфекцияларды емдеу шін дайындалан жйе. Берілген симптомдара арап соан сай диагноз ояды жне медикаментозды емдеу курс сынады. Бл жйе крделі 450 ережеден трады. Жйені диагностикалы сапасы жоары дрежедегі дрігерді дегейімен теестіріледі екен.

Дрігерді автоматтандырылан жмыс орны (АРМ врач)

Бл жйе базалы дегейді негізі болып табылады. Дрігерді автоматтандырылан жмыс орны медициналы апараттарды жинау , сатау жне анализ жасауды іске асырады жне диагностикалы жне тактикалы (емдік, мекемелік т.б.) дрігерлік шешімдері шін олданылады.

Жоарыда крсетілген барлы клиникалы дегейдегі информациялы жйелер осы жйені рамына кіруі ммкін, кіруі тиіс жне дрігерді технологиялы автоматтандыруын амтамасыз етеді, оны ішінде емдік профилактикалы жне орытынды статистикалы мліметтер енгізу, жмыс жоспарын ру, ртрлі сипаттаы анытамалы апаратты алу. Базалы дегейде олданылатын дрігерді автоматтандырылан жмыс орнын міндетіне арай ш топа жатады.


  1. Емдеуші дрігерлерге

  2. Медициналы ызметшілерге (медбике, санитар, фельдшер)

  3. Административті шаруашылы блімге


арналан автоматтандырылан жмыс орындары.

Медициналы приборлы компьюютерлік жйені программалы апаратты комплекс немесе рал жабдыты компьютерлік жне микропроцессорлы медико технологиялы автоматтандырылан информациялы жйе деп те айтуа болады. Бл жйе информациялы олдау жне диагностикалы жне емдік процесстерді автоматтандыру масатында олданылады,науас организмімен байланыыс жасау арылы жне осы байланыс жасау ммкіншілігімен баса жйелерден ерекшеленеді. Бл жйемен жмыс жасау шін арнайы медициналы рал жабдытар, саймандар, телетехника, байланыс ралдары ажет. Мысалы, ЭЭГ, ЭКГ, ультрадыбысты диагностика, радиография. Бл жйе 60 жылдарды аяында дамыды жне олданыса тсті. Даму барысы екі жолмен жрді:


  1. Медаппаратураларды шыару

  2. олданыса тсіру


Бл жйе ызметіне байланысты келесі топтара блінеді:


  1. Мамандандырылан (бірфункциялы) тек бір ана зерттеуді трін жргізуге арналан

  2. Кпфункциональды бірнеше зерттеуді жргізуге арналан

  3. Комплексті комплексті медициналы шешімдерді шыару шін арналан.

 


саймандар, телетехника, байланыс ралдары ажет. Мысалы, ЭЭГ, ЭКГ, ультрадыбысты диагностика, радиография. Бл жйе 60 жылдарды аяында дамыды жне олданыса тсті. Даму барысы екі жолмен жрді:

 


  1. Медаппаратураларды шыару

  2. олданыса тсіру


Бл жйе ызметіне байланысты келесі топтара блінеді:

1Мамандандырылан (бірфункциялы) тек бір ана зерттеуді трін жргізуге арналан


  1. К пфункциональды бірнеше зерттеуді жргізуге арналан

  2. Комплексті комплексті медициналы шешімдерді шыару шін арналан.

 


орытынды:

азіргі тада медицинаны крт дамуына байланысты кездесетін шешімі иын мселелер саныда арта тсуде. рине бл жолда компьютерлік апарат жне компьютерлік техника осы мселелерді шешуді жеілдету стінде. Компьютерлік технологияларды дамуы трлеріні кптігі ызметтік дрежелеріні жоарылауы медицинада сенімділікті арттырадды. Дрігерлерге , медициналы ызметшілерге жеісті нтижеге жету шін медициналы компьютерлік апаратты жйені тымды жне кеінен олдану керек. Бл таырыпта базалы дегейдегі апаратты жйені арастыран болатынбыз. Оны трлері, ммкіншіліктері, жетістіктері, кемшіліктері туралы сз озалды. Базалы дегейдегі апаратты жйелер медицинаны барлы саласында кеінен олданылу жолында. Бл тек дрігерлерге ауруды анытап ана оймай диагнозын емдеу шараларын да жоспарлауа зор ммкіншілік тудырып отыр. Осыны арасында дрігерлерді біліктілігін арттырып жмысын жеілдетуде.

сіресе базалы дегейдегі апаратты жйені бір трі болып табылатын консультативті диагностикалы жйе азіргі тада кеінен олданылуда. MYCIN, ПсихоНевролог, Диана-5, Комета сынды трлері те иын жолмен растырылан осыан орай те иын клиникалы мселелерді оай жолмен шешімін табуда. Сонымен атар, медициналы анытамалы жйе, дрігерді автоматтандырылан жмыс орныны ызметтері те керек екенін ескерген жн.