Ежелгі ндістан халыны ыты жадайыны ерекшеліктері: Варналар жйесі. лды.

Ежелгі ндістанны мемлекеті мен ыында Ежелгі Шыысты бкіл л иеленушілік мемл/не тн типтік белгілерімен оса біраз згешеліктер де бар. Ол згешеліктерге оамны касталы рылымы жатады. Бл рылым мемл/к белгі ретінде бгінгі кнге дейін саталан.

"Каста" португал тілінен шыан сз, ол тайпалы руды тазалыын крсетеді. Арийлер мен дравидтерді тстері р трлі, сондытан каста ндістанда адамдарды тсімен де белгіленген. Касталар бір аудандаы туысан адамдар, жалпы мамандыы да, діни деттері мен леуметтік дегейіне де бірдей болан. Касталара брахмандар, кшатрийлер, вайшьялар, шудралар жатады. Жоары ш каста-екі туан, "двиджати", "движати-ариас". Жоары касталар стемдік жасауа жне жеілдіктерге ие болуа ылы.

Брахмандар. Пуруши деген алашы адамны ауызынан жаратылан. Оу, білім, дін ілімін, рбанды шалу, зіне жне згеге арнап садаа лестіру жне садаа алу ісін дай брахмана белгілеген. Ману зандарыны 96-бабында (бірінші тарау) былай делінген: "Тірі нрселерді бріні ішіндегі е асиеттісі - жандылар, ал жандыларды ішінде адам, ал адамдарды ішінде брахмандар болып саналады".

Баыныштыларын орау, садаа лестіру, дайы рбанды шалу, дін ілімін оып-тану істерін дай кшатрийгебелгіледі. КшатрийПурушиді олынан жаратылан. Тек кшатрийлер арулануа ыы бар.

Вайшийлер.Мал бауды, лестіруді, дайы рбанды шалуды, дін ілімін оып йренуді, саудамен жер деуді дай вайшийге крсетті. Сонымен, бкіл пайдалы жмысты вайшийлер істейтін болды. Олар Пурушиді санынан жаратылан, олар ауымны толы ыы бар арапайым мшесі.

Е тменгі тртінші каста-шудралар, олар бір рет туана жатады жне Пурушиді табанынан жаратылан, сондытан тек ана жоары ш варнаа аянбай ызмет ылуа тиісті. Шудралар е лас жерде жретін адамдар. Шудралар ауымны тесіз мшесі.

Касталарды арасындаы те тпейді, неге десек, олар ауыма арсы шыатын бтен адамдардан ралан, ауымны кмегінен айырылан, жерін жоалтан, яни туелді рі толы ыы жо тайпаларды кілдерінен тратын. Инициация детінен тпегеннен кейін олар тек ана бір рет туды деп саналады. Шудралара асиетті Веда кітаптарын оуа тыйым салынды. Оларды кейбір діни салыстар мен оамды мерекелерге атысуа да ыы болмайтын еді. Сонымен бірге жер иеленуге, жоары кімет аппаратында ызметке труа ыы жо.

ндістанны сословиелік блінуі те мыты жне айын болатын. Жоары топтар сословиелік-касталы блінуді пайдаланып, здеріні ытарын орап, зара ынтымата мір срді. ндістанны этникалы ала шбарлыында, мемлекеттер бірігіп жне ыдырап жатан жадайда асталы жйесі, оларды топты сословиелік бірлігін орады.

асталарды арасында мыты шекара рылан. Тек ана зіні кастасынан шыан адаммен ана некелесу шарт. Екі рет туандар алашы некеге йелді зіні варнасынан алады, ал екінші некеге транда тменгі кастадан (бір каста тмен) йел алуа болады (3-тарау, 13-бап). Брахманны баласы шудрадан йел алса немесе шудраны йелі одан бала тапса, брахман зіні брахман атаынан айырылады жне оны баласы чандал болып саналады. Ману задарында ке - шешесін сыйлайтын, жасы адам болатын бала тек ана екі жаы бір біріне те некеден туатын балалар деп айтылады.

Асйектер мен лдарды арасындаы шекара те тере. Брахмана тиіскен адамны тиген жері кесіліп алынуа тиісті. Брахмандар лім жазасына кесілмейді, олара тартылатын е ауыр жаза - шашын алу. лемдегі бар нрселер тгелдей брахмандарды меншігі болып табылады, туан кездегідей мртебесіні жоары болуына байланысты тек брахман ана осыны бріне ылы, -делінген 100-бапта. (Ману зандары. 1-тарау). Брахман шудраны лтірсе оан тек ана тазарту жазасы кесіледі, йткені шудраны мірі итті, мысыты, араны міріне те болып саналан. Шудра брахманды жамандаса немесе абызды жріс-трысы туралы жаман сз айтса, оны ауызына ені он барма ысты темір тыады. Каста жйесі рулы асйектерді жне арийлерді тазалыын енгізгені тсінікті. Екі трлі касталарды жне басаларды бір біріне арыздары болатын болса, тменгі касталарды кілдерін арызы шін лдыа айналдыру салта енгізген. Ал жоары кастаны кілдері арызын бліп тлеуге ыы болатын. Брахмандарды меншігін ешкім, тіпті патша да тартып ала алмайды. Брахмандарды патшаа аыл-кеес айтуа ыы бар, патша олара сыйлы беруге міндетті.

лдар.лдыты басты кздері: соыс кезінде ттына тсу, арызын бере алмай лдыа тсу, ылмыс істегені шін лдыа тсу болып саналады. Ерікті адамдарды е тменгі сатысында жне варнадан тыс тран адамдар тобы ол «аластатыландар». Бларды «чандылдар» деп те атайды. Бл топа ауыр ылмыс жасап, ортасынан уаланандар, отбасымен ауруа (жпалы) шалдыандар, аралас некеден туандар жатады. Чандалдарды мекен – жайы кпшіліктен блек, киімдері де згеше, олар итті терісінен тігілген киімдер киюі ажет. Баса жртшылы блармен ешашан, ешандай арым – атынас жасамайтын. Тек айыр-садаа ана беретін. Біра «аластатыландар» ол садааны шіркеулерді жанында ара киініп, ара жамылып, олын крсетпей алулары шарт.

Ежелгі ндістанда аса кп болмаанмен, лдар да бар еді. лдар сияты еріксіз кпшілікті шыу себептері мынадай:

1) соыс кезінде ттына тскен скери ттындарды ла айналдыру нтижесі;

2) лдарды табии трде пайда болуы(яни, л мен кіні балалары ла айналдырылатын);

3) еріктілерді лдыа сатылуы;

4) арызын темеген ерікті адамдар лдара айналдыру;

5) ылмыс жасааны шін еркіті адамды ла айналдыру.

Ежелгі ндістанда л ебегі онша кеінен пайданыла ойан жо. лдарды тек й іші жмыстарына стайтын. л ебегі ндірісе негізін рай алмады. Себебі, оларды саны те аз еді. лдар ытан жрдай болан топ. Ману заында оларды трлі бостандытар мен ытардан жан-жаты шектейі. Мысалы,8 –тарауды 416-бабында крсетілгендей: «л, йелі жне баласы тіптен здері пайдаланып жрген млкіті де иегері бола алмайды. Біра бл елде сол сияты лдытан шыу да жеіл ботын. Жаайдайлары ескеріліп, жоары орындарды арыз шаымдары талыа салынып, рсат етілетін. Ал арызын тез арада теп болса, ол адам сол стінде еркіндікке жіберілетін.