Ману задары бойынша ылмысты ы жне сот ісіні жргізілу тртібі.

Ежелгі ндістандаы Ману задарында асаана ылмыс пен абайсызда,алаш рет ылмыс жасау ж/е ауыр ылмыс пен оны жеіл тріні айырмашылыы крсетілген.ылмысты ы нормаларында алашы рылысты кптеген алдытары саталан.Мыс,ылмыскер табылмаан жадайда з аумаында жасалан ылмыс шін ауымны жауап беруі,ылмыскерді уып жіберуі.

ылмысты трлері:а)мем-ке арсы жасалан ылмыстар ылмыстар, б) жеке адама, с)ар ждана в)меншікке г)отбасыны арсы жасалан ылмыстар.

Мемлекетке арсы жасалан ылмыстара патшаа ж/е отанына арсы ылмыстар,рыс кезінде майдан даласынан ашу жолына тсу жатады.Патшаны е асиетті,е жоары тран ерекше жан деп атындытан,оан арсы,яни денсаулыына жауымен жаын боланы шін де лім жазасы белгіленген.Жалпы мемлекетке арсы ылмысты бріне де лім жазасы олданылыды.

Жеке адама арсы ылмыстар.лімге душар ету н/е лтіру ж/е оны жазасы туралы жината азайтылан.Адам лтіру діни ылмыс есебінде тжырымдалын.Біра лген адамдарды дрежесіне,яни варнасына лтірген адамдарды дрежесіне мн берілген.Мыс,екі рет туандарды лтіргені шін р трлі жазалар берілуі ммкін,біра «брахмандарды лтіргені шін лім жазасы сзсіз». 272-бапта «тменгі адам жоары адамды ай жермен рса,сол жері кесіліп тасталсын» делінген.Егер тбелесте екі адам бір варнадан болса,денедегі жараатты ауырлыына арайтын жара тсірсе айып салып сйегін сындырса ауымнан уып жіберу сияты жазалар олданылан.

Меншікке арсы ылмыстара да жазаны ауыр трлері олданылытын.зге адамны меншігіне,млкіне ол су ылмысты е ауыр трлері саналатын.Меншікке арсы ылмыса рлы,тонау жататын.рлы те атал жазаланатын.277бапта былай делінген: «бірінші рет рлы ылан адамны екі саусаын кесіп,екінші рет істесе,олын кесіп ал шінші рет айталасы лім жазасына кесуге лайы». Тонау ылмысты ерекше тріне жататын.Оан «жбірленушіні кз алдында ашы,кшпен млкін тартып алып кету»(322 бап) деп таза зады трде анытама берілген. «Зорлы пен кш крсету,тіл тигізу,таяпен ру рлытан да ауыр боландытан тонау ерекше ауыр жазаланатын.Тіпті, «тонаушыны достарымен ж/е аайын туыстарымен бірге лтіру» жазасы белгіленген.

Ар ждана арсы жасалан ылмыстар.Блара біреуге жала жабу,тілдеу жатады.7 тарауда белгіні ашу тудыран сегіз белгілерді ішіндегі сз тасу,тірікшілік,кндеу,сзбен орлау,ашу ыза ж/е т.б. ар ждана арсы ылмыс трлері б.т.Бндай ылмыстара олданылытын негізгі жаза айып тлеу.ылмысты бл трлеріне варналарды оамдаы тесіздігіні сипаты аны крінеді, мыс,оан мына бап айа: «кшатрий брахманды тілдесе,100 пан айыпа,ал вайший 250 пан айыпка,ал шудра тілдесе,дене жараатына жазаланады.» Ал брахма кшатрииді тілдесе,50 пан,вайшиийді тілдесе 12 пан айып салынады.Сол сияты екі рет туандарды артышылыын крсететін таы бір бапта: « бір рет туан екі рет туандардытілдесе,тілін кесуге жазаланады.»

Ману задары бойынша отбасылы ытар асиетті,ол суа болмайтын ытар болып есептеледі. сіресе, ашыналы пен згені йеліне тиісу,оны зорлау ауыр ылмыс б.с.Тіптен кйеуі бар йелмен тілдескен адама да айып салынан. Ману заында « Егер йел зі шыан тегіне мастанып,кйеуіні кзіне шп салса,кпшілік орында ол йелді итке талатып жазалау керек.» 325 бапта айтыландай «згені йелімен ашыналы атынаста боландарды,патша жрт арасында рей тудыратын жазаа кесіп,уып жіберуі керек».

Сот.ндістанны соты патша ж/е оамдаы соттар болып екіге блінді.ауымны соттары каста бойынша рылан.Олар ауымны арасындаы істерді кпшілігін здері арайтын.Он ауыла бір сот жмыс істеді.Ол ш адамнан тратын.алаларды брі ылмыскерлерге арсы кресті кшейтті.Жоары сотты патшаны зі басарды.Ол брахмандармен ж/е жірибелі аылшыларымен бріктіріп « сабха» деген сот аласын рды.Патшаны жыл сайын кешірім жарилауа ыы болан.Сотта іс жргізуде кугерлік жасау мен крсетулерге келетін болса ,іс алалы трде шешіліп,аиата жету жолында кугерге ж/е трлі сынатара жгінді.Бл сынытар «ордалия» д.а.Егер кінлаушы «от стамаса» «суу батпаса сыналмаса»ант беру жеткіліксіз саналан.Кімді жанып жатан от ртемесе,кімді су жоары ктеріп кетпесе ж/е кімге тез арада баытсызды келмесе,ол антта адал болып есептеледі.