Аылшын феодалды ыыны ерекшеліктері. Жалпы ы жне ділеттілік ыы.

Рим рецепциясы а.ыына сер етпеді. Аылшын ыыны айнар кздері-дет-рыптар болды:Этлберт шындыы(600ж.),Иэн шындыы(690ж.),Алфред шындыы(871-901ж.),Кнут заы(1017ж.).А.ыы дамуына норман шапыншылы сер етті.

ХІ.а.ыында баса мемл-де кездеспейтін «сенімді жеке меншік» п.б.Бл ыты діл.сот орайтын.Мына істер:жерді жеке меншігі з жерін баса адама иеленуге берсе,мны алан адам зат иесіні мддесін орап,істі дрыс жргізуі керек.А.ыында жерді кепілге беру жиі кездеседі.арыздар адам арыз берушіге ашасын тлей алмаан жадайда,жерін кепілге берді.Ал арызын тлесе,жерді айтарып алды.ХІІ. «фелония» деген п.б.Ол лорда опасызды істеу д.б.Осыны істеген зіні лен деген жерін жоалтты. Одан кейін ауыр ылмыстыфелония д.а:адам лтіру, тонау,рлы, йелді зорлау.А.ыы б-ша ылмысты жасырын н(се абайсыз ісетігенні айырмасы бар.

«Жалпы ы» — Вестминстерлік патша соттарыны сот тжірибесінен туындаан ы.

«ділдік ыы» — канцлерлік сот ызметіні нтижесінде туындаан сот.

Жалпы ы соты консервативті формалбды нормалард жиі олд.«Жалпы ыты»нормалары кбіне рдісуалды атынасты реттеді.Олар сот шешім тур.есеп ар.п.б.ХІІІ.жыл сайын соттар есеп беру тапсырды.1535ж.бастап есеп беру жылды ааз д.а.Енді соттар шешімін шыаранда жылдытаы шешімге сйенді.Осылай сот прецендеті п.б.

Жалпы ыты бірінші белгісі-оны толытыы.Яни,орау бар жерде ы бар.Іс брыны тжірбиеде кездеспесе,соан сас істі тауып, шешті.

Талапкер ыын орай алмаан жад-да ділеттілік іздеп,корольге келді.ділеттілік сотты жеілдігі, формализмі жалпы сотпен салыстыранда аз еді.Лорд-канцлер ант берушілерсіз істі арайтын,оны рсімдері жеіл болды.Лорд-канцлер,жо.діни ызметкер талапкерді зіне шаырып,ант бергізіп, оны тергейтін.Оны 1-ші масаты—ділеттілікке ол жеткізу.Сосын істі арау,арамау керек деп бйры берді.рдіс бітіп,шерифтер осы бйрыты жзеге асырды.д.ыты жаа институттары,туелді жер стаушылар,жалпы ы тек ерікті адам- ісін арайтын.Лорд-канцлерді шешімі д.сот шін прецедент болды.д.ы алашында жалпы ыты осымша блімі болып саналды.Жалпы ыта бос алан жерді,кемістікті толтыру ыы ана бар еді.Х.екі сот арасында айшылы п.б,д.сот жалпы ы сотына араласа бастады.ХІ-ХІІ.ашы шиелініс п.б.Бірінші Яков оны діл.сот пайдасына шешті.діл.сотты король жатады, «жалпы ыты» парламент жатады.

ыты негізгі сипаттары. Англия аумаындаы ыты негізгі айнар кздері болып мыналар табылды:

1. дет-рып;

2. нормативтік актілер (мысалы, Британияны жаулап алан дат патшасы Кнут 1017 жылы мемлекет шін міндетті за-

дарды — Кнут задарын шыарды);

3. жріп-трушы соттар институтыны пайда болуымен «жалпы ы» алыптасты, оны мні мынада болды —

жріп-трушы судьялар йлеріне айту жолында сот

тжірибесін жалпылаумен айналысты жне патша судьяларыістерді арауда басшылыа алатын жалпы ы нормаларын

алыптастырды;

4. ХІІ асырдан бастап патша соттарында сот отырысыны барысын жне сот шешімін крсететін хаттамалар жазыла бас-тады. Содан со аса маызды сот істері туралы есептер «р-жылдытарда» жазыла бастады. Мнда «жалпы ыты» негізгі аидасы пайда болды: жоары тран сотты шешімі осыан сас істі осы сот немесе тмен тран сот арау кезінде міндетті болып табылатын, яни, сот прецеденті; 5. ыты жалпы аидалары немесе сот бостандыы — егер сас шешім болмаса; 6. «ділдік ыы» — тла «жалпы ы» соттарында зіні мддесін орауа ол жеткізе алмаса, ол патшаа «ар- яты бойынша» істі шешуге шаымдана алатын; 7. статуттар — жоары билікті, яни, патша мен парламент абылдаан за шыару актілері. Патшаны за шыару актілері мен патша жне парламент бірлесе абылдаан актілеріні жиынтыы статутты ы деп аталды. Аылшын-саксонды ы жйесіне тн сипат болып сот прецеденттеріне негізделген «жалпы ы» пен «ділдік ыыны» болуы табылды.

«Жалпы ы» тек жерді еркін, яни, феодалды стаумен байланысты сратарды реттеген. «ділдік ыыны»

негізінде копигольдерлер (біратар міндеттері бар шаруалар) мен лордтарды арасындаы азаматты даулар арастырылан. ХІІ-ХІІІ .. аылшын ыында бірде-бір ыты жйеде болмаан институт — сенімгерлік меншік институты — траст пайда болды, оны мні мынада еді: бір тла (сенімгерлік меншікті рылтайшысы) баса тлаа з млкін меншікке, бір немесе бірнеше тлаларды — бенецифианттарды мддесі шін осы млікті басаруа

беретін. Міндеттемелерді негізгі айнар кзі болып шарттар мен ыбзушылытар — деликтілер табылды. Аылшын-саксонды ыына барлы шарт трлері тн болатын, алайда шарттарды жарамдылыына ерекше мн берілген болатын: белгілі бір нысанда бекітілген жне сотта хаттамаа тіркелген шарттар ана жарамды болып табылатын. Неке бекітумен жне оны бзумен, ерлі-зайыптыларды