Мсылман ыы бойынша неке-отбасылы жне мрагерлік атынастарды реттеу.
Неке-екі жаты, йел мен еркекті келісімі негізіндегі нтиже. Некені шарты: екі адамны келісуі, неке жнінде жрт алдында жне ашы трде жариялау.
ытанушыларды кпшілігі келесі жадай некеге тру шін керекті деп есептейді: екі жаты леуметтік тедігі; мсылман дінін ттыну; бостандыта, еркіндікте болуы, денсаулыы кшті, шындыты айтуы, жбайыны жмысы бар болуы.
Некені трлері. Сунниттерде тек бір неке. Ол мгілік жне мерзымсіз. Шейіттер таы уаытша неке осады, бір жбайыны жаындыынан бастап ондаан жылдара дейінг аралыта. Бл некеден туан балаларды з мртебесі бар. Бл неке мрагерлік алуа ммкіндік бермейді.
ран андас туысандарды некесіне тыйым салады. Туысандара жататындар: ана, пке, екі жаты апайлары, аалары мен арындастарыны ыздары, асыраушысы, емшектес арындастары, келіндері. Апа-сіілілеріді бірдей йелдікке алуа болмайды. ран еркек пен кені толы басшылыын олдайды. Еркек йелдерден жоары трады. Себебі дай дниені оан брын берді. Сондытан олар з дниесін йелдер шін жмсайды.
ран трт йел алуа дейін рсат етеді. Ері йелін азы-тлікпен, баспанамен, киімдермен амтамасыз етуге міндетті. йел дниесіні жадайы талапа сай келуі жне еріні йелмен бірдей арым-атынаста болуы талап етіледі.
Еркектерге йінен баса жерде труына да рсат берілген. Ал йелі зіні ар, ят тазалыы мен еріне сенімділігін таза стауы керек. Неке затты келісімге сайды, йел андай да бір зат ретінде алынады. Ажырасу жадайында кезектегі уаыт белгіленеді. Некелескен адамдарды ажырасу ыы бтіндей еркекті олында.
Тек «ранны» бір жерінде сатып алан алы малын айтаран жадайда йелге ажырасуа йеліні кішігірім кінсі де себеп бола алады. Ажырасу еш сылтаусыз болуы да ммкін. Ажырасу жадайында тек тиісті салт жорасын ткізсе болды. Біра ажырасан йел ш ай еріні йінде ала алады. йткеі балалар еріні аморлыында алады. ран бойынша ажырасуды ш трі бар: ТАЛА. Егер жбайлар иддат кезінде бір-бірімен жанаспаса, ал оны бітуінен кейін ш ай ері йеліне айтармайды. Талаты траты аидасы: «сен аластатылды! Сен кесілді,! Сен жабылды! Тізгіні з мойыныда! зіні руына барып осыл! Сен айырылды! Мен сені тркініе айтарамын! Таза бол! Сен боссы! Кет, жоал! Баста! Кет! Жолдасыды ізде!»
Иддат біткеннен кейін йел йден кетеді. Ері иддат ажырасу бітіп, келесі некесінен кейін айтарып ала алады.
Тала-иддат біткеннен кейін салыстыру басталады. Ажырасуды екінші трі: ЗИХАР. зінні йелін з жотасы деп атай отырып, ері некені бзады. Бл ажырасу аяталмаан, сатып алуынан кейін жоа шыарыланымен бірдей болуы ммкін. Ажырасуды шінші трі: АЙМАН. Еркек йелімен жбайылы атынаса тспеуге ант береді. Бл аяталан ажырасу.
Мрагерлік ы.. сиет-васипа. Млікті 1/3 блігі кімге тиесілі болса, сиетте соны атына алады. Біра 2/3-і міндетті трде за негізінде туысандарына таратылады. Мнымен мрагерлік заттара бтен біреулерді кздеу масатына кедергі жасайды жне оны отбасы шін жзеге асырады. Тек мсылмандара ана емес, сол сияты мсылман еместерге де сиет алдыруа болады.
Зады мрагерлер. Бл ранны е крделі блімі. йелдерді лесі еркектерді ½ лесімімен те. Ирс-айтыс боландардан алан млікке ы пен міндеттілікті жинаы.
Мрагерлік келесі трде таратылады:
1. кмгендігі шін стап алу
2. арыздарын тлеу
3. сиетті 1/3 лшемде болуы
4. зады мрагерлерді арасында блінетін алан мліктер.
Мрагерлер мыналара блінеді:
1. фарди ер екіден бірі, егер йелде мрагер болмаса, егер бар болса, трттен бірі. йел немесе йелдері, егер мрагер болмаса ¼ ,егер бар болса, сегізден бірі. кесі алтыдан бірі, егер кесі болмаса онда на осы лес атасына тиесілі. Балалар барлыын алады. рі арай йелді лесі еркекті лесініні жартысына те.
2. Асаба –мрагерлерді екінші категориясы. Бан еркекті туыстары жатады.
3. зуль-ахрам айтыс болан адамны мрагері болмайтын жне мрагерлікке ыы жо адамдар.
Мрагерлік ын жоалтандар: кісі лтірген мрагерлер, дінге сенбейтін адам, лдыа тсіп аландар.
ХІІ . аылшын революциясы кезеіде шыарылан задар: 1628 ж. ы туралы петиция, 1641 ж. ш жылды акт, 1641 ж. лы ремонстрация.
Англияда конституциялы монархия рылды.Оны негізін ран конституциялы актілерге 1628 ж. ы туралы петиция, 1641 ж. ш жылды акт, 1641 ж. лы ремонстрация жатады.
Карл Бірінші1628 жылы парламент мжілісін шаырды. Парламент оны олына "ы туралы петиция" деген актіні статты. Бл жатта Англияны брыннан келе жатан еріктері мен деттері, парламентті ытары туралы айтылан.
Бл петицияны 1-бабында Эдуард Бірінші жне Эдуард шінші корольдерді XIII асырда алынан задарына сйеніп, ешандай салыты король парламентті келісімінсіз сала алмайды делінген. Соы уаытта заа айшы салытар болды. Олара парламент рсат еткен жо 3,4- баптарында Еркіндік лы Хартиясы бойынша Англияны бір де бір адамы сотсыз ыынан айырылуа, трмеге амалуа, жерден айырылуа, жауапа тартылуа тиіс емес.
5 - бабында Жлдызды палатаны ызметі зады емес делінген. Бл ерекше трибунал саяси ылмысты істерді арайтын. Баса дінге арсы істерді ерекше сот органыны "Жоары комиссиясы" арайтын. Бл екі сот та корольді олында болды. Блар Еркіндік Хартияны бостандытарына айшы еді.
6 - бапта солдаттар мен матростарды жеке адамдарды йлерінде труы ежелгі деттерге арсы деп крсетіледі. Бл жадай ел задарына айшы болатын.
7 - бапта солдаттар мен матростарды скери жадайды соттарымен соттауды дрыс еместігі айтылан. Бндай жадай тек соыс кезінде олданылуа тиісті. Бл заа жне елді салтына арсы енгізілген, ал осы уаытта наыз ылмыскерлер бос жреді.
8,9- баптарда лім туралы кптеген бйрытарды нтижесіз алып отыраны айтылан.
10 - бапта осы тоыз бапта айтылан талаптарды брін бірге тйіндеп корольді алдына ою принципі бар. Парламент лы Еркіндік Хартиясыны баптарын корольді есіне салып длелдеген болатьін. Біра король парламентті айтан талаптарына кіл блген жо. Парламент бан наразылы білдіргеннен кейін король парламентті таратып жіберді. Ол 11 жыл парламентсіз мемлекетті басарды. Парламентті басарушысы Тауэр трмесіне амалып, сол жерде айтыс болды.
1641 жылы парламент ш жылды акт деген зады абылдады. Бл за бойынша парламентті екі мжілісіні арасындаы зіліс ш жылдан кем болуа тиісті емес. Король парламентті мжілісі басталаннан кейін оны 50 кн тотата алмаан болатын. Сз бостандыы туралы за абылданды. Англияда буржуазиясыны арасында абсолюттік монархия орнына шектеулі монархия рылды. 1641 жылды аяында парламентте корольге арсы ктеріліске шыуды ауіпті деп есептейтін мшелер кобейді.
1641жылды аяында парламент корольге лы ремонстраияны берді. Парламент бл зады соысып абылдады дегенмен, король оны абылдаан жо. Бдан кейін парламент корольге 19 баптан тратын сыныс енгізді. Бл талаптарда корольді билігін шектеу туралы айтылан болатын. Біра король бан да кіл аударан жо. Ал 1642 жылы король мен парламентті арасында ашы шиеленіс басталды. Король зі брыннан келе жатан деттерді бзып, парламентке оппозицияны кілдері амауа келді. Біра олар тыылып, статан жо.
ХІІ . соы - ХІІІ . бас кезіндегі конституциялы актілер (Хабеас корпус акт, ы туралы билль, Та мрагерлігі туралы за). Англияда конституциялы монархияны алыптасуы.
1679 жылы вигилар парламентінде кпшілік дауыса ие болуыны нтижесінде “Хабеас корпус акт” немесе “Азаматтарды бостандыын жасы амтамасыз ету жне теізді аржаында амауа алуды алдын алу актісін абылдады. Бл заа сйкес, амауа алынан адам зіне немесе туыстары арылы “Хабеас корпусты” туралы бйры беру талабымен Англияны жоары соттарыны біріне жолдану ыын иеленді. Бл бйрыа сйкес, амауа алан тла оны сота келуі тиіс болатын жне ммкінболса, ол шін ашалай н тленсе, оны босатуа тиіс болатын. “Хабеас корпусты” ІІ Карл бекітті, алайда ол вигилерді ІІ Яковты таа отыруына арсы болмауын шарт етіп ойды.
Жаа патша ІІ Яков (1633-1701) буржуазияа арсы саясатты жргізді, сйтіп, парламент вигилармен біріге (парламентті рамында негізінен торилар болатын), “революцияны” жзеге асырды. 1689 жылы таа Нидерланды штатгальтері Вильгельм Оранский (1650-1702) отырды. Осы кезден бастап Англияда конституциялы монархия тбірімен орнады. Жаа патша, таа отыран со, “ытар туралы биллді” бекітті, оны негізгі мні парламентті занама саласындаы стемдігін бекітуде болды. Алайда, патшада парламентті за жобаларына абсолюттік вето ыы саталып алды.Осы жат Англияны конституциясы болып саналады.1701 жылы конституциялы за — “Таты мрагерлікке алу туралы за” абылданды. Бл за екі маызды ережені орнытырды: контрассигнатура ережесі, оан сйкес, патшаны за шыару актілері тек министр бекіткенде ана кшіне енетін, жне соттарды ауыстырылмайтындыы.