Лы Француз буржуазиялы революциясы. 1789 ж Адам жне азамат ытарыны Декларациясы. 1791 ж Конституция.

рылтай жиналысында абылданан бл конституция кшіне ыркйек айында енді. монархия саталып, министрлер корольді алдында жауапты болып ала берді. констиуцияны негізін салан билікті брі лттан шыады деген бл конституция бойынша корольді билігі те кшті еді. сондытан монархия дуалистік монархияа жатады. король министрлерді жоары скери ызметкерлерді таайындады, скерді зі басарды. жоары сот ызметкерлері ызметтерін енді мірбойы істейтін болды. олар тек заа баынады, біра оларды ызмет орнына король таайындайды. корольді вето ыа бар, ол абылдаан заа олын ояды. 1791 жылы Конституция «Билікті айнар кзі-халы» деген негізгі аиданы бекітті. за шыару жиналысы 2 жыла сайланды, сайлау 2 дрежеде туі тиіс сайлауа 25 жастан асан Францияны азаматтары атысады, олар белсенді азаматтар деп саналады. бны шарты – 25 жаса жеткен бір жерде тратын, 3 кндік жалаыа жететін салы тлей алатын ерікті, лтты гвардины тізіміне жазылан, жне корольге ант берген ер адамдар болуа тиіс. белсенді азаматтар Франция халыны тек ана 15 % болды, брін бірге аланда 4 млн адам.

Сот функциясын халы сайлаан сот ызметкерлері атарды, король оларды ызмет орнына таайындады.Конституция бойынша сословиелерді арасында айырмашылытара феодалды тртіпке, титулдара, ататара, ызмет орнына, сататын тртіпке тиым салынады. конституция кп демократиялы ытар мен бостандытара кепілдік береді. бл конституция 1792 жылы тамыз айына дейін олданылып келді. Бл конституция адам жне азамат ыы туралы декларацияны зіні преамбуласына кіргізсе де оны мазмны декларацияны кп баптарына арсы екені млім.

Мнай былай не дворянды, не пэрилік, не мрагерлік, не тектік айырмашылы, не феодалды тртіп, не вотчиналы юстиция, ешандай титул, осы тртіппен туындайтын ататар мен артышылытар, ешандай рыцарлы ордендер, не корпорациялар немесе тегіні асыл екенін длелдеуді талап ететін айырым белгілері болмайды, тек оамды ызмет адамдарына оларды з міндетін атару кезіндегі берілген ататан баса ешандай артышылытар болмайды. Енді кейбір мемлекеттік ызметтер сатылмайды, мраа берілмейді. лтты баса ешбір блігіне, бірде бір жеке адама згеше артышылы немесе ытан зінді болмайды, барлы француздара орта ытан арлынан артышылы берілмейді.

Енді цехтарды тектік басару, ксіптік кркем немесе олнер корпорациялары жойылады. за енді діни атты шынайы ыа немесе конституцияа арсы келетін баса да міндеттерді мойындамайды. діне жоралыладры ткізу шін кеткен шыында толытыруа арналан млік, сондай-а жалпы пайдалы мекемелерді ызметін амтамасыз ету лта тиесілі жне барлы уаыты оны арамаында болады. Конституция млікті шынымен ошауландырыланына кепілдік береді немесе белгіленген тртіппен солай болатынында замен кепілдік береді. Азаматтарды дін басыларын тадауа жне таайындауа ыы бар. азаматтарды барлыына ажет блігіндне, азаматтарды бріне орта халы орта білім беру амтамасыз етіледі жне йымдастырылады. Бкіл королльдікте азаматты орта задар кодексі шыарылады.

«Адам жне азамат ытарыны Декларациясы»

Адамны жне азаматты ыы туралы декларация абылданан 1789 ж. 26 тамызы – тарихи кн. Француз ткерісіні келесі кезеі осы белгілі жат абылдананнан басталады. Жаа ткерістік оамны принциптерін жарияланан бл декларация негізгі бадарламалы жат. Ткерісті негізгі айнар кзі (Монтескье, Вольтер, Руссо). Адамны жне азаматты ыы туралы декларациясында За шыару жиналысы тір алдында жне оны аморлыымен адамны жне азаматты тмендегідей ытарын мойындайды жне жариялайды. Адамдар ерікті жне ы жаынан те болып туады. оамды айырмашылы тек ана кпшілікті пайдасына негізделе алады. андай жадайда болсын саяси одаты масаты – адамны табии жне ажырамайтын ытарын сатау болып табылады. Бл ыты мні: бостанды, меншік, ауіпсіздік жне езгіге арсылы крсету. Бкіл жоары кімет билігіні айнар кзі рашанда халы, тікелей лттан шыпаан кімет билігін ешбір мекеме, ешбір адам жргізе алмайды. Бостанды - баса адама зиян келтірмейтін рекетті брін жасауа ылы болу. За– орта ерікті крінісі. За баршаа бірдей болу тиіс. Ешкім де зіні сенімі шін, тіпті діни сенімі шін де аладауа тиіс емес. Меншік ажырамас жне асиетті ы боландытан, ешкімді одан айыруа болмайды, за жзінде длелденген жне ділетті, рі алдын ала аы тлеуді ескертетін оамды ажеттілік тсында ана одан айыруа болады. Декларацияда лт жоары кімет билігіні айнар кзі деп жарияланды. Бл тжырым абсолютизмні жойылуын, алайда конституциялы монархияны саталу ммкіндігін крсетті. Декларацияда адамдар ерікті жне ы жаынан те болып туады жне солай болып ала береді деп айтылан. Мны лкен прогрессивтік мні болды. Адамдарды ы жаынан те болуы феодалды артышылы пен ктемдікті жойылуын крсетті. Декларация барлы азаматтарды зі немесе кілі арылы за абылдауа, салы белгілеуге атысу ыын белгіледі, сз, баспасз, жріп-тру бостандыын жариялады. алай болса солай амауа алуа тыйым салынды. Декларация буржуазиялы рылысты негіздерін жариялады. Онда меншік дегеніміз мызылмас жне асиетті ы деп жазылды. Сйтіп, ол кедейлерді байлара, жмысшылар мен шаруаларды капиталистерге туелділігін замен бекітті. Декларацияны 3 негізгі формуласы: бостанды, леуметтік, тедік, аайынды бкіл Батыс Еуропаны мемл-терін сілкіндіріп жіберді.

 

47. Наполеон Бонапартты ткерісі ж/е республиканы 8-ші жылыны Конст/сы.(1799ж)

Директория ткеншек саясатын жргізді, яни халытан да, дворяндардан да орып, саяси кштерді сол анатынан о анатына ауысып отырды. Басарушы топ жаа революциядан тылуды жолы ретінде скери диктатураны крді. 1799 жылы Бонапарт скеріні кмегімен за шыарушы корпусын таратып жіберіп, директорияны жойды. Мемл/ті басару 3 консулды олында тті. Айрыша билікті бірінші консул Бонапарт иеленді. 1799 жылы Конст/я зады трде жаа режимді бекітті. кімет ш консулдан тратын болды. Барлы билік бірінші консулды олына жинаталды, ал екінші ж/е шінші консулдар тек кеесу дауысына ие болды. За шыарушы билік органы ретінде Мемлекеттік Кеес, трибунат, за шыарушы корпус ж/е ораушы сенат рылды. Бірінші консул за жобасын сынады, мемлекеттік кеес олара тзетулер енгізілетін, трибунат оларды талылайтын, за шыарушы корпус оларды абылдайтын, ал ораушы сенат оларды бекітетін. Сонымен, бл органдар дербес маынаа ие болмады. Тек, бірінші консулды билігіні клекесінде алды. 1802 жылы Бонапарт зіні мирасорын таайындау ыына ие мір бойы консул атына ие болды. Кп замай, ол францияны императоры болып жарияланды. 1814 жылы империяны одаты скер латты.