Реоэнцефалография дісіні мнін ашып крсетііз жне мысал келтірііз.

Реоэнцефалография – миды зерттейтін тсіл, тмен серлі электрикалы тогын ткізгенде тканьде электрлік млшеріні згеруін айтады. Миды рылымын, физикалы-химиялы асиеттерін крсетеді. Мида кп ан кетеді. Егер электр тогы биік болса, иын емес, ал егер тмен болса, ісік пайда болады. Реоэнцефалография зерттеулері тонус туралы апаратты береді, абыраларды эластикасын жне ми тамырларыны реактивтілігін, шеткі тамыр кедергілерін, ан толтыруда тамыр соу шамасын крсетеді. Реоэнцефалограмма рылысы – 2-6 аса каналдар жне бір уаытта реоэнцефалограммада тамыр айматарыны саны жазылады. РЭГ басты жоары жаында электродтарды салу жолымен реттеледі. детте домала металды электродтарды олданады 5-30мм, баса резиналы ленталар арылы орнатады. РЭГ ішкі бас аасындаы гипертензия згерісін баылайды, олар венозды жне ликвородинамикалы бзылысты суреттейді. РЭГ - тамыр патологиялы диагностика кезінде, гипертензия синдром дегейін анытауда, анайналым жне инсульттан кейінгі миды анайналым дегеін зертттеуде, жарааттар жне операция кезінде олданады.

 

Альфа-блшектер сулесіне арсы олда бар ораныштара мысал келтірііз.

Корпускулярлы иондаушы сулелерге тынышты массасына ие болатын сулелерді жатызады: блшектер, блшектер, нейтрондар, протондар, мезондар, ауыр иондар жне т.б.

Сулелерді ту абілетін баалау шін иондану асиетін жоалтанша блшекті осы заттан те алатын орташа жолы арылы аныталады. Блшектерді ионданушы жне ту абілеттері оларды зарядтары мен массаларына байланысты жне тетін затты тыыздыына да туелді.

Иондаушы сулелерді ртрі шін ораныс заттар да ртрлі болады (себебі оларды иондаушы жне ту абілеттері бірдей емес):

блшектерден орану шін бір абат ааз немесе киім жеткілікті болады.

 

Бета-блшектер сулесіне арсы олда бар ораныштара мысал келтірііз.

Бета-блшектер, –блшектер — бета-ыдырау кезінде атом ядросынан блініп шыатын электрондар мен позитрондар. лкен ену абілетіне ие, ауада олар 2 м дейінгі жолдан теді, ал оларды металда жтылуы шін алыдыы бірнеше мм абат жеткілікті.

Бета-блшектер электрондар болса – трінде, ал позитрондар болса + трінде белгіленеді.

 

Суды радиолиз реакциясыны схемасын келтірііз.

Барлы тірі азаларды рамына су кіреді. Жасушаларда суды салмаы 80-90%-а дейін болады. Суды сулелендіргенде бірнеше реакциялар болуы ммкін, нтижелерінде иондар, озан молекулалар жне бос радикалдар пайда болады. Бос радикалдар деп жптаспаан электрона ие болатын молекуланы немесе молекуланы блігін айтады, нктемен белгіленеді. Молекулада жптаспаан электрон болса, онда ол бос валенттілікке ие болып, сондытан бос радикалдар асиеттеріні бірі – жоары дрежедегі реакциялы абілеті. Оларды баса асиеттері парамгнетизм жне тізбекті реакцияларды тзу абілеті. Таза, дистелденген газ оспалары жо суда иондаушы радиацияны серінен келесі реакциялар теді: Гидроксил-радикал – те белсенді тотытырушы, ол жасушада асында болан кез келген молекуланы бзуы ммкін. Тиолды ауыз молекулалара сер етіп OH• оларды денатурацияа шыратады да, ферметтерді белсенсіздендіреді. Нуклеин ышылдарда гидроксил-радикал негіздерімен реакцияа тседі, нклеидтер арасындаы кмірсулар кпірлерін бзады.

 

Лазерді рылысын сипаттап кескіндеп берііз.

Герметикалы оректік блок

Корпус Батарея, ток кзі

А К

 

жартылай

Не-Nе

ткізгіш

Айна

Айна

Активті зат

Газ разрядты ттікше

Лазерлерді олданылуына мысалдар келтірііздер жне лазер сулесіні андай асиеттеріне бл негізделгенін тсіндіріп берііз.

асеттері : Лазер шыаратын жары тек бір тстен ана трады. Оны монохромат сулелену деп атайды. Лзаер сулелеріні бірініші асиеті монохроматтылыы. Монохромат жары -дегеніміз жиілігі траты жары толындары. Екінші асиеті лазер ндіріп беретін жарыты когеренттілігі. Когерент толындар дегеніміз- толын зындытары бірдей жне фазаларыны айырмашылыы уаыта байланысты згермейтін толындар. шінші асиеті табии жары поляризацияланан болып келеді.Тртінші асиеті лазерден шыан жары жан жаа шашырамай тек баыттала таралады. Бесінші асиеті- лазер сулесіні уаты. Мысалы, шыныа неодим енгізіп, одан лазер жасап, суле алатын болса онда оны уаты 2,5*1013Вт. Мндай уат халы шаруашылыыны кптеген саласында пайдаланылуда. Лазер сулесіні соы асиеті оны электр рісі кернеулігіні те кптігі. Интенсивтігі оны 1018Вт/м2 болатын лазер сулесіні электр рісіні кернеулігі 0,3*1012 В/м. Бл атом ішіндегі кернеуліктен лдеайда кп деген сз. Лазер сулесіні ысымы да те кп. оны ысымы 1012 Па. ал атмосфералы ысымны 105 Па екенін ескерсек, онда лазер сулесіні ысымы атмосфералы ысымнан 107 есе, яни он миллион есе кп екен. мндай ысыммен кез келген атты денені оп-оай деуге болатыны осыдан-а тсінікті болады.

Лазерлерді олданылуы. олданылу ауымы те ке. Оны сулесіні баыттала таралуын пайдалана отырп, оны энергиясын бір жерге шоырландыруа болады. Сйтіп те жоары температура шыарып алуа болады. Ір жерге шыарылан энергияны уаттылыы сондай, ол термоядролы реакция жргізуге кмектеседі. Атап айтанда термоядролы плазма алуа болады. Лазер кмегімен алмас, рубин т.б. атты заттарды деуге болады. Оны сулесі биологияда, мал дрігерлерінде, медицинада олданылады. Лазерлер пайда боланнан бері хирургия мен терапияда арынды монохроматты сулелерді олдануды жаа ммкіндіктері ашылды. Аса уатты сулесі бар лазерлік скальпелдер лпаларда жоары температуралы ызуды тудырады, олар хирургияда олданылып келеді. Соы жылдары лазерлерді терапиялы масатта кеінен пайдалануда. Лазер сулесі кзге операция жасау шін жне терапияда кеінен пайдаланылады. Хирургияда лазер сулесі пыша ретінде олданылады. Лазер пышаымен денені кескен кезде ешандай ан шыпайды. Оны сулесі бір жаынан пыша ретінде кессе, екінші жаынан оны тігіп отырады. Бл тігу белокты молекулаларды коагуляциялануынан жзеге асады. Лазер сулесімен кз ішіндегі ісіктерді сылып алып тастайды. Кзді арашыан жндейді. Таы бір керемет лазер сулесі денедегі ісікті де сылып алады. соы кездері лазер сулесі нейрохирургияда пайдалана бастады. Онымен миа операция жасалынады. Лазер сулесімен ревматизмді , ентікпе ауруын полиартритті емдеуге пайдаланып жр. Оны кмегімен тісті ан тамырларын суретке тсіріп бкіл жадайдан хабар алуа болады. азіргі кезде инемен емдеу ке олданылады. Денені активті нктелеріне алтын ине адаса, онда сырат кісі айыып кетеді. Міне осы инені орнына лазер сулесімен сер етіп заымдалан нервтерді , параличтерді емдеуге болады. Лазер сулесімен емдегенде оны серінен сіресе кзге са болан жн, ол шін лазер сулесімен міндетті трде кзілдірік киіп жмыс істеу керек.

 

41 Инфрадыбыстарды олданылуына мысалдар келтірііздер жне оны андай асиеттеріне бл негізделгенін тсіндіріп берііз.Дыбысты жиілігі 20 герцтен тмен болса, оны инфрадыбыс деп атайды. Инфрадыбысты адам естімейді. Инфрадыбыс табиатта кптеп кездеседі. Мысалы адамдар мен жануарлар жрген кезде, жапыраты сыбдырынан т.б. пайда болады. Адамны ішкі рылысы 6-8 Гц-те тербеліп отырады. Егер осы денеге жиілігі дл осындай инфрадыбыспен сер етсек, онда резонанс былысы байалады да , адам те жаымсыз сер алады. Атап айтанда адамны ішкі рылысында жаымсыз бір діріл пайда боландай сер туады. Инфрадыбыстарды машиналар, электрлі сауу аппараты, кптеген механизмдер шыарып отырады. Инфрадыбысты жиілігі 16 Гц-тен тмен дедік. Ал жануарлар мен адам организміні ртрлі мшелері де те тменгі жиілікте тербеліп трады. Мысалы, альфа ритмі 6-7 Гц тербеліс жасайды. Олай болса миа осы жиіліктегі инфрадыбыс сері кшті ауіп тндіреді. Ал ішкі латы меншікті тербелісі осы инфрадыбыс жиілігіне сйкес келеді. Олай болса инфрадыбыс тербелісі ауіпті, инфрадыбыстан сатану баытында брын соды жмыстар жргізілмеді, тек азір алымдар айналыса бастады. Инфрадыбыстарды медицинада Инфрадыбыстарды ерекшеліктеріне толындарды лкен зындыы жне аз млшердегі тербеліс жиілігі жатады. Ауада инфрадыбыстарды жтлуы аз боландытан олар олар ауада аз энергияны жоалтумен жасы таралады. Инфрадыбыстарды осындай физикалы асиеттері шуды дегейін тмендетуде иындытарды тудырады.ндірістік инфрадыбыстар – акустикалы тербеліс аймаы 20 Гц тмен. ндірістік орындарды кез келген аппаратыны барлы спектрлерінен инфрадыбыс блінеді, ол кей жадайларда есту диапазоныны жиілік дегейін жоарлатады, дыбыс ысымыны максималды дегейі 8, 16, 31, 5 Гц райдыСу жне ауа транспорттары, здігінен жретін машиналар, дизелді двигателдер, айналмалы блшектері бар ауыр машиналар, мартеновты жне электрлі доалы пештер, вибрациялы аладар, ндірістік вентиляторлар, кондиционерлер, компрессорлар азіргі кездегі ндірістердегі жне транспорттардаы инфрадыбыстарды кздері болып табылады.Инфрадыбыстарды сер ету патогенезі толыымен оылмаан. Адам азасы тмен жиіліктердегі дыбыстарды тербелісіне сезмтелдытары жоары болып саналады. Тітіркендіргіштерге жауап ретінде сйкес рецепторларда (тері, есту анализаторлары) нерв импулстары пайда болады, олар бас миыны ыртысты орталыына е алдымен таламиялы орталыа тседі. Адам азасында зіне тн тербеліс жиіліктері боландытан, инфрадыбыстарды селері кезінде, азада жаымсыз сезімдер туу ммкін.Инфрадыбыстар азадаы жйке, жрек тамыр, тыныс жйелеріні, сонымен атар кохлеовестибулярлы анализаторлар ызметтеріні бзылулары инфрадыбыстарды сер ету затытарына, жиілігіне, дегейіне байланысты.Инфрадыбыстарды за уаыт сер ету нтижесінен астения, ебек ету абілетіні тмендеуі, вегетоневротикалы симптомдар пайда болады: тітркенгіштік, жрек айну. Инфрадыбыстарды есту босаасы тмен дегейде орналасуына арамастан, инфрадыбыстарды тербелістеріні жоары дегейлері есту азасымен абылданады. Осы абылдау ортаы лата инфрадыбыстарды сер етуі кезіндегі дыбыс жиіліктеріні гармониктеріні орналасуына байланысты.Кптеген зерттеушілерді айтулары бойынша инфрадыбыстарды тербелістері вестибулярлы анализаторлара сер етеді. Тексерілген адамдарда бас айналужне тепе тедікті бзылулары аныталан.Инфрадыбыстарды сері кезіндегі жрек тамыр жйесі жаындаы згерістерге жректі жиырыду жиіліктеріні бзылыстары, кбінесе брадикардаия, диастолалы ысымны жоарлауы жатады.Осыан байланысты инфрадыбыс жалпы биологиялы тітіркендіргіш болып табылады. Сенсорлы жйені вестибулярлы, жйке жне жрек тамыр жйесі инфрадыбыстара те сезімтал болып табылады.Емі: симптомды шаралар жргізіледі.Алдын алу: жмыс орындарындаы инфрадыбыстар дегейі гигиеналы тиалаптара сйкес болу керек. Міндетті трде жеке бас ораныс заттарын олдану кеерк. Терапевт, невропатолог, оториноларинголог дрігерлеріні атысуымен 24 айда бір рет кезеді трде медициналы араудан ту керек. Жмыса абылдаан кездегі медициналы арсы крсеткіштеріне жатады: латы слелі аурулары, вестибуллярлы аппаратты ызметіні бзылыстары, наркомания, токсикомания, гипертониялы аурулар.