Блум таксономиясы бойынша саба жоспарын ру дістемесі

Бенджамин Блум – америкалы оыту дістемесіні психологі, Блум таксономиясыны авторы. Пенсильванияда Ленсфорд аласында туылан, 1935 жылы Пенсильван университетін бакалавр жне магистр дегейлерімен бітірген, 1942 жылы Чикаго университетінде докторлы дегейін орады. «Блум таксономиясы» атты кітабында з теориясын дамытан.

1956 жылы Бенджамин Блумны траалы етуімен білім беру комитеті зірлеген Блум таксономиясы сын трысынан ойлауды арастыруа болатын ойлау дадыларыны кеінен олданылатын иерархиялы моделі болып табылады. Блум таксономиясыны масаты – оытуды нерлым ттас нысанын ру./МАН-43 бет./

Дадылар	Мазмны	Оушы нені білу керек?	Тапсырмаларды трі	Мысалдар
Білу	Таным мен ойлауды де тмен дегейі. Бл категория млiметтердi айталау немесе тану арылы есте алай саталанын тексеруге баытталады, малмат пен деректердi еске тсiредi.	·олданылан терминдерді біледі (есте сатайды жне айталайды); ·Наты фактілерді біледі; ·Жмысты орындалу ретін біледі, ·Негізгі ымдарды біледі; ·Ережелерді, аидаларды біледі.	Кім? Не? ашан? айда? Ережелерді, теорияларды формуларды еске тсіру, жазу, атап крсету, жата айту; анытамалар мен атауларды айталау, оларды олдану тртiбiн айту.	— Зат есім деген не? — Етістік деген не? -Алманы пайдалануды денсаулы шін андай пайдасы бар?
Тсіну	Таным мен ойлауды орта дегейі. НегНегзгі идеяларды йымдастыру, салыстыру, тсіндіру, сипаттау жне бекіту жолымен фактілермен идеяларды тсінетіндегін крсету: Оу материалын тсінген ретінде келесідей рекеттерді атаруды атауа болады: Аударма жасау /трансляция/ – оу материалын бір «тілден» екінші «тілге» ауыстыру (мысалы, сзбен келтірілген мліметті кесте, схемамен крсету, т.б.);Интерпретация – оу материалын «з сзімен» тсіндіру, ысаша баяндау; Экстраполяция-/ Жорамалдау/ былысты бір блігіне атысты тйіндерді оны екінші блігіне тарату; – оу материалдары бойынша гімені рі арай не туралы болатындыын, оны салдары мен нтижелерін болжау.	·Фактілерді, ережелерді, аидаларды тсінеді; ·Сзбен келтірілген материалды, схемалар, графиктер, диаграммаларды трлендіреді; ·Сзбен келтірілген материалды математикалы ымдара згертеді; ·Берілген апарат бойынша болашата туындалуы ытимал салдарын сипаттайды.	алай? Неліктен? Сйлемді аятаыз; сйлемді згертііз; зара байланысын тсіндірііз; айырмашылыын крсетініз; з сзіізбен айтыыз; графикті, суретті тсіндіріп берііз.	-Зат есім етістікті саластыр — Тсiнгенiiздi з сзiiзбен айтып берііз; — Зерттеуiiздi таблица жзiнде крсетiп, ысаша мазмндап берiiз; — Шыарманы сюжетiн з сзiiзбен гімелеп берiiз. -Алма мен апельсинді пайдалануды денсаулыа пайдасын салыстырыыз.
олдану	Таным мен ойлауды орта дегейі. Жаа білімдерді, дістерді жне ережелерді трлі нсада пайдалану. Бл категория оу материалын наты жадайда жне млдем жаа ситуацияда олдануды мезейді. Мнда ережелерді, дістерді, ымдарды, задарды, аидаларды, теорияларды, практикалы трыдан олдану кіреді. Оу нтижелері тсіну дегейіне араанда материалды тереірек игеруді талап етеді.	— ымдар мен аидаларды жаа жадайларда олданады; -Задар мен теорияларды практикалы трыдан наты ситуацияларда олданады; — діс немесе жмыс ретін дрыс олданатындыын крсетеді.	Жасап кр; таблица, график жаса; олдану масатын тсіндір.	Оушыларда метафора мен тееу туралы тсiнiк бар (Білім), оларды айырмашылыы да белгiлi (Тсiну), ендi олар Абайды “ыс” леiнде метафора мен тееу андай бейнелерді растыратындыын айтып беруi керек. Бліш пісіру шін алманы андай трі жарамды, неге?
Талдау	Таным мен ойлауды жоары дегейі. Дйектер мен себептерге сйкес апаратты тексеру жне жіктеу. орытынды жасау жне жалпылауды боланын растайтын длелдерді анытау. Оу материалыны рылымы аны крінуі шін оны рамдас бліктерге блу: бтінні бліктерін ажырату; бтінні бліктеріні арасындаы зара байланыстарды анытау. Бл категория оу материалыны мазмнын сезінумен атар оны ішкі рылысын алайша ралатындыын мезейді.	-Элементтерді талдау, -арым атынасты талдау, йымдастыру аидаттарын талдау; — Жасырын (кзге крінбейтін) жйттерді ашады; — Ойды рбуінен ателер мен олылытарды айындайды, — Фактілер мен оларды салдарыны арасын ажыратады; — сынылан фактілерді маыздылыын айындайды.	рылымы андай? Салдары неде? Топтастырыыз; салыстырыыз; себебін талдаыз.	— Теореманы екi блiгiн салыстырыыз. — “Ер туан жерiне, ит тойан жерiне”деген маалды алай тсiнесiз? — Алма осып дайындайтын 4 трлі таам трін айтыыз. Оны ішінде е денсаулыа пайдалысын длелдеп берііз.
Жинатау	Таным мен ойлауды жоары дегейі. Жаа лгідегі ртрлі тсілдермен элементтерді иыстыру арылы апараттарды жйелеу немесе балама шешім сыну; Оу материалыны элементтерінен жаашыл сипаттан бтінді (нтижені) растыру. Жаа нтиже ретінде оу материалдарын млдем згеше реттейтін хабарлама (баяндама, сз), жмыс жоспары, схемаларды атауа болады. Мндай оу нтижелері жаа мазмн мен жаа рылымдарды жасап шыаратын шыармашылы рекеттерді олдануды талап етеді.	— Шыармашылы трыдан кішігірім шыарма (эссе) жазады; — Тжірибе жасауды зіндік жоспарын сынады; — андай да болмасын проблеманы шешу шін з білімдерін шырамшылыпен олданады.	з шешіміізді табыыз, алгоритм растырыыз, баламасын табыыз, бліктерден раыз, жйелестірііз, зерттеіз.	1.Эссе, шыарма, ле, шешендiк (ораторлы) сз, сценарий, компьютерлiк бадарлама жазу. 2. Млiмет бойынша барлы бiлiмдi тиянатап, оны бiр жйеге келтiрiп, жоспар немесе кесте ру (Тжірибенi жоспарлап, нтижесiн баылау). 3. ылыми гипотеза (болжау) растырып, сыну 4. Алма блішіні жаа трін ойлап табыыз.
Баалау	Таным мен ойлауды жоары дегейі. Пікірмен таныстыру жне оны длелдеу, апарат бойынша орытынды жасау жне жмыс сапасын баалау.Оу материалыны маызын анытау, ол туралы зіндік пікір келтіру, ойын білдіру. Бл дегей алдыы категорияларды оу нтижелелеріне ол жеткізуді мезейді.	— Оу материалы рылымыны логикасын жазбаша трде баалайды; — Ішкі немесе сырты критерийлерге сйеніп, оу материалыны маыздылыын айындатады; — Жасалан шешімдер мен орытындыларды берілген фактілерге сйкестігін анытайды.	«Сiздi ойыызша бл дрыс/брыс, маызды ма/емес пе, жатайсыз ба/ арсысыз ба?» деген пiкiрталас, полемика мен дау-дамай туызатын сратар арылы жзеге асырылады.	Мектептен кейін балалара алма блішін берген пайдалы деп санайсыз ба? Неге – и, немесе неге – жо?

Осыан сас жазбалар:

азіргі тадаы еліміздегі білім беру жйесіні е басты міндеті – білім беруді лтты моделіне ту арылы жас рпаты білім дегейін халыаралы дрежеге жеткізу. Малімдер алдында оыту мен трбиелеуді жаа технологияларын олдана отырып, жеке тланы дамуына жадай туызу ажеттілігі тр Жаа технология рбір малімнен жаа ізденісті, шыармашылыпен ойлауды талап етеді

-ой-рісін дамытатын интеллектуалды жмыс трлерін жіктеп саралау;

-пнге деген ызыушылыын арттыру;

-жаа кезе технологиясын зерделей отырып, з жмысына тиімді олдану;

таырып бойынша педагогикалы тжірибеге сараптама жасау жне оны мегерумен атар, оушыларды оу белсендігін арттыру жолдарын арастыру.Соны бірі, рі сабата оушыларды оу жетістіктерін баалауда тиімді Блум таксономиясы.

Таксономия - белгілі бір критериялар мен станымдар бойынша объектіні жйелеу, топтастыру немесе жіктеуді айтады.

Блум таксономиясы бойынша йымдастыру оушыларды дайын апаратты абылдауынан грі, ондаы ойылан мселені зерттеуіне, талдауына жне салыстыруына, ой толауына жне баалауына олдау ететінін айта кеткен жн. Блум таксономиясы адамны аыл-ой абілеттеріні рылымы танымды дерісіні е арапайымнан бастап крделіге біртіндеп ту барысында белсенді рекетке жетелейтін 6 дегейге сйкес тапсырмаларды руды ажет етеді. Тапсырмалар руда оытуды белсенді дістерді мні- оушыларды ксіби іс-рекетті мегеруге баытталады. Саба жоспарын Блум таксономиясына салып, бадарламада белгіленген жеті модульді ыпалдастыруды арасында оушыларды не білетінін жне нені жасай алатынын, сондай-а ызыушылытарын тсініп, оытуды жаа тсілдерін тиімді жне орынды пайдаланып, оушы бойында ішкі уж тудырып, з абілеттеріне сенім арттырып, ол з кезегінде жаа материалды саналы трде мегеруіне сер етеді деп ктілді.

Репродуктивтік діс. Бл діс арылы малім оушыны іскерлігін жне дадыларын алыптастырып, тапсырмалар беріп, зі мегерткен білімді, йреткен іскерлік дадыларын оушылара айталатады. Оушылар малімні лгісі бойынша жіктейді, септейді, жоспар рып, малімні нсауымен тжірибе жасайды. Репродуктивтік діс малімнен йымдастырушылы абілетті талап етеді. Малім сздік, крнекілік, тжірибелік дістер арылы жаа оу материалын тсіндіреді, ал оушылар оларды тапсырмаларды орындау шін олданады. Білімні клемі кп боланда репродуктивтік діс тсіндірмелі-иллюстративтік діспен бірге олданылады. Репродуктивтік діс арылы оушы «дайын» білімдерді есінде сатап, кейін атесіз айтып бергенмен, оны аыл-ой белсенділігі тмен болады.

1) репродуктивті сипата баытталан танымды ызметті амтамасыз ететін дістер тобы;

2) оушыларды з бетімен білім іздену дістер тобы, яни проблемалы дістер, олар проблеманы шешу барысында оушыларды шыармашылы абілеттерін штауа баытталады;

3) оушыларды кркем-эмоционалды белсенділігін дамытатын дістер тобы;

4) оушыларды мегерген білімдерін здері оршаан ортаны тани тсуге арай баыттайтын практикалы дістер тобы.

Когнитивтік ылымда басты зерттеу нысаны – айналасын оршаан дние апараттарын деуші адамны іс-рекеттері, яни когнициясы.

Жалпы таным-білімге, жан-жаты жинаталан апараттара атысты рекеттерді барлыы когниция немесе когнитивтік рекеттер деп аталады. Когнитивтік ілім задылыына сйкес, адам тіл арылы апаратты деуші жйе ретінде тсініледі, ал адамны рекеті тіл арылы оны ішкі жай-кйіндегі дниелермен аныталады. Олай болса, когнитивизмні негізгі аидасын зерттеушілер ебектеріне сйкес былайша анытауа болады:

- адамны ойлау тетігін зерттейтін баыт;

адам санасындаы апараттарды делуі;

дниені ментальді моделін алыптастырушы;

тілде берілген адамны ойындаы ымны тсінілуі;

ойлауды реттейтін психикалы асиеттер.

Оу масаттарыны негізгі категориялары:

1) Білім;

2) Тсіну;

3) олдану;

4) Талдау;

5) Синтез (жйелеу, жинатау);

6) Баалау.

І. Білу.

Таным мен ойлау дегейі – тмен дегей. Бл категория млiметтердi айталау немесе тану арылы есте алай саталанын тексеруге баытталады, малмат пен деректердi еске тсiредi.

ІІ Тсіну.

Таным мен ойлау дегейі – орта дегей.

Оу материалын тсінгендікті ретінде келесідей рекеттерді атаруды атауа болады:

Трансляция – оу материалын бір «тілден» екінші «тілге» ауыстыру (мысалы, математикалы формуланы сзбен айтып беру; сзбен келтірілген мліметті кесте, схемамен крсету, т.б.);

Интерпретация – оу материалын «з сзімен» тсіндіру, ысаша баяндау;

Жорамалдау – оу материалдары бойынша гімені рі арай не туралы болатындыын, оны салдары мен нтижелерін болжау.

ІІІ Талдау

Таным мен ойлау дегейі – жоары дегей.

Оу материалыны рылымы аны крінуі шін оны рамдас бліктерге блу: бтінні бліктерін ажырату; бтінні бліктеріні арасындаы зара байланыстарды анытау, бтінні алайша йымдастырыландыын сезіну. Бл категория оу материалыны мазмнын сезінумен атар оны ішкі рылысын алайша ралатындыын мезейді.

IV олдану.

Таным мен ойлау дегейі – орта дегей.

Бл категория оу материалын наты жадайда жне млдем жаа ситуацияда олдануды мезейді. Мнда ережелерді, дістерді, ымдарды, задарды, аидаларды, теорияларды, практикалы трыдан олдану кіреді. Оу нтижелері тсіне дегейіне араанда материалды тереірек игеруді талап етеді.

V Синтез (жинатау, жйелеу).

Таным мен ойлау дегейі – жоары дегей.

Оу материалыны элементтерінен жаашыл сипаттан бтінді (нтижені) растыру. Жаа нтиже ретінде оу материалдарын млдем згеше реттейтін хабарлама (баяндама, сз), жмыс жоспары, схемаларды атауа болады. Мндай оу нтижелері жаа мазмн мен жаа рылымдарды жасап шыаратын шыармашылы рекеттерді олдануды талап етеді.

VI Баалау

Таным мен ойлау дегейі – жоары дегей

Оу материалыны маызын анытау, ол туралы зіндік пікір келтіру, ойын білдіру. Бл дегей алдыы категорияларды оу нтижелелеріне ол жеткізуді мезейді.

Блум таксономиясы

-Б. Блум таксономиясы бойынша танымды салада оу масаттарын зерделеу жне сабаты жоспарлауа олдануды негіздеу; - Малімдерді з пні бойынша Блум таксономиясыны танымды дегейлері бойынша сратар мен тапсырмалар дайындау машытарын жетілдіру; - Блум таксономиясы негізінде саба жоспарлау жне ткізу дадыларын дамыту.

араев технологиясы

Сапаны артыру ралы. р пн бойынша оытуды дістемелік жйесін жобалау. Оытуды масатын, мазмнын,діс-тсілдерін жаырту. Оушыларды оу рекетін баалау жне баылау. Оушыларды дамуын жне здік дамуын мониторингілеу.

СС

діс-тсіл,тиімді, саба жоспарлау