Электрлік ошауламаа сер етуші жктемені жіктеу

 

Электрлік ошауламаны жмысы бір уаытта оан сер ететін электр

рісіні, механикалы кернеулерді, температураны, химиялы активті заттарды жне баса да факторларды жадайында жзеге асады. Электр ошауламаа сер ететін жктемелеп уаыт туіне арай траты болмайды. ртрлі сер етушілерді комбинациясы лдеалай згеріп отырады.

Электр ошауламаны жктемесі:

1) траты, 2) айнымалы, 3) кездейсо деп блінеді.

Траты жктемелер олдану барысында згермейді. Егер жктеме олдану барысында згермесе, онда ошаулаыша бекітілген жабды массасы траты деп аталады. Электр ошаулаыш рылысыны жмысын сараптау кезінде уаыт бойынша аз згеретін жктемені траты деп абылдауа болады.

Айнымалы жктеме деп алдын ала оны мнін, сер ету затыын жне пайда болу уаытын крсетуге болатын жктемені айтады. Уаыта функционалды трде туелділік - айнымалы жктемеге тн ерекшелік. Ол аналитикалы функция, кесте немесе график трінде берілуі ммкін. Аналитикалы функция трінде берілген айнымалы жктемеге мысал ретінде синусоидалды кернеу (U = U_m sin t), мндаы U_m – амплитудалы мн,

t - аымдаы уаыт, - айнымалы жиілік жатады.

Кездейсо жктеме деп сер ету уаытын, пайда болу моменті мен мнін алдын ала крсетуге болмайтын, тек ана белгілі бір ытималды андай да бір уаытта кейбір жктемені сері болуы ммкін деп айтуа болатын жктемені айтамыз. Мысалы: жылдамдыына туелді желді ысымы.

Электр ошауламасыны жмыс істеу уаытын есептеу барысында сер етуші кездейсо шаманы айнымалы немесе траты жктемелермен ауыстыруа болады. Мысалы ретінде кездейсо жктемені айнымалы ауыстыру оршаан ортаны температурасы болады.

 

Электр кернеулері

Ошауламаа сер ететін электр кернеулері 2 топа блінеді:

жмысты кернеу мен асын кернеу. Жмысты кернеулер траты жктемеге жатады. Асын кернеулер - кездейсо жктемелер жне оларды тудыратын себебіне арай ішкі асын кернеулер мен сырты асын кернеулерге блінеді.

ш фазалы токты кштік ондырыларыны электрлік ошауламасы белгілі бір кернеу кластарына жобаланады. рбір класс шін 3 фазалы желіні е лкен желілік кернеуіне те, электр жабдытарына е лкен жмысты кернеуі белгіленеді. Электр жабдыты е лкен жмысты кернеуі – электр желісінде за мерзімде жмыс істей алатын шекті кернеу (мысалы, электр энергиясыны кзі жаындаы желідегі сызыты кернеу). Электр жабдыты е лкен жмысыны кернеуі мен оны номиналды кернеуі нормаланан.

 

Кернеу класы, кВ
Жабдыты е лкен жмыс кернеуі.	3,6	7,2		17,5		40,5

 

Электр ошауламасыны жмысты кернеуі энергетикалы жйені

бейтарап режиміне туелді 3 жадайда болады. 1) ошауланан бейтараптама; 2) тікелей жерлендірілген бейтараптама; 3) доа сндіргіш реактор арылы жерлендірілген бейтараптама.

Ошауланан бейтараптамада осы фазаны ошауламасы заымдалу нтижесінде бір фазаны жерге тйыталуы баса (бтін) екі фазаны ошауламасында желілік кернеуге те кернеу тудырады. Сыйымдылы тоы 40А ошауланан бейтараптамасы бар желідегі бір фазаны апатты трде жерлендірілуі салыстырмалы трде за уаыта созылуы ммкін (бірнеше минуттан 5 – 6 саата дейін). Бл уаытта жерге тйыталан орынды табуа жне оны тзетуге (жндеуге) болады. Сонымен, аз сыйымдылыты тоы бар ошауланан бейтараптама желілерде бір фазаны жерге тйыталуы ттынушыларды электр уатымен амтамасыз етуі зіліссіз теді. Ошауланан бейтараптамалы желілерде электрлік ошауламаны жмысты кернеу ретінде электр жабдытарды е лкен жмысты кернеуін алу керек.

Бейтараптаманы тікелей жерлендірген жадайда 1 фазаны жерге тйыталуы 1 фазалы ыса тйыталу болып табылады, бл заымдалан блігі релелік, ораныс ажыратады. Электр берілісі желісіні жмыс затыы жерге бір фазалы ыса тйыталан кезде релелік оранын іске осылу уаыты мен ажыратылатын аппаратура арылы аныталады.

Кбінесе бл уаыт 3 секундтан аспайды. Сондытан жерлендірілген бейтараптамалы желідегі электр жабдыты жерге бір фазамен ыса тйыталу режимінде за жмыс істеуіне тыйым салынады. Бл жадайда электр ошауламасыны жмысты кернеуі электр жабдыты е лкен фазалы 3 – ке блгендегі мніне те.

Егер индуктивтілік жерге баытталан сыйымдылы тоты орнын толтырса (компенсация), желі резонансты жерлендірілген деп саналады. Желі резонансты жерлендірілген кезде 1 фазалы ыса тйыталан орындаы тоы толы сыйымдылы тоты 5 – 7% те жне ошаулама саылауы мен жоары гармония тотары тудыратын активті раушылардан трады. Бл жадайда, ошауланан бейтараптамалы желідегі сияты бтін фазаларды электр ошауламасына за уаыт бойы электр жабдыты е лкен жмысты кернеуі сер етеді. Осыдан, бейтараптаманы доа сндіргіш реактормен жерлестіргенде, электр ошауламасыны жмысты кернеуін электр жабдыты е лкен жмысты кернеуіне те деп алу керек. Номиналды кернеуі 3 – 35 кВ желіде ошауланан немесе резонансты – жерлендірілген бейтараптама болады. Сондытан класы 3 – 35 кВ болатын электр ошауламаны жмысты кернеуі электр жабдыты е лкен жмысты кернеуіне те деп алынады, ал 110 кВ класс шін электр жабдыты е лкен фазалы кернеуі алынады.