Изоляторларды топтастыру, оларды мінездемелері жне олара ойылатын талаптар
Изолятор деп ртрлі потенциал астында болатын ткізгіш талсымдарды электрлік ошаулауа жне оларды механикалы бекітуге арналан конструкцияларды айтады. Таайындалуы бойынша изоляторлар желілік жне аппараттыа блінеді. Желілік изоляторлар электр станциялары мен электр жеткізу желілерде жмыс істеуге таайындалынан. Желілік изоляторлармен тіреуіштергеталсымдарды механикалы бекітеді. Желілік изоляторлара жататындар істікті жне аспалы. Электр рылылара арналан изоляторларды аппаратты изолятор дейді. Олара жататындар тіреуіш жне ткерме изоляторлар.
Ток ткізгіш бліктерді орналасуы бойынша изоляторлар тіреуіш, ткерме жне аспалылара блінеді, рылысы бойынша табаша, отауша жне істікшеге блінеді, ал ондырыны орналасу, орынымен желілік жне станциялыа блінеді.
Изоляторларды негізгі мінездемелерінеразрядты кернеулер, геометриялы параметрлер, механикалы сипаттамалар жне электр ондырыларыны номиналды кернеуі жатады. Изоляторларды разрядты кернеулеріне ш ласу жне бір тесіп ту кернеулері жатады: а) ра разрядты кернеу Uр - жиілігі 50Гц кернеудегі таза, ра изоляторды ласу кернеуі;
б) сулы разрядты кернеу Uср - жиілігі 50Гц кернеудегі интенсивтігі 5мм/мин тікке 45° брышымен жауатын жабырмен суланан таза изоляторды ласу кернеуі;
в) импульстік разрядты кернеу Uимп - кернеуді стандартты найзаайлы импульстеріні 50%- ды ласуы ( изолятора берілген 10 импульсті бесеуі (5) ласу кернеуімен бітеді, ал бесеуі (5) ласумен бітпеген импульсті амплитудасы);
г) тесетін кернеу Uт- изоляторды ошаулайтын денесін 50Гц жиілікте тесетін кернеу; изоляторды тескенде ол істен шыады сондытан осы мінездеме те сирек пайдаланылады. Аспалы табаша изоляторларды сулы разрядты кернеуі ра разрядты кернеуге араанда 1,8-2 есе тмен, ошаулама изоляторларды айырмасы онша лкен емес, 15-20%-ы дейін. Импульстік разрядты кернеу изоляторды сулануына, ылалдыына жне ластыына туелді емес, яни 20%-ке амплитудасы ра разрядты кернеуден жоары. Изоляторды бетіні ластануы сулы разрядты кернеуді те тмендетеді.
Геометриялы параметрлерге келесілер жатады:
а) изолятор рылысыны зындыы Нс, рылуы орналастыраннан кейінгі изоляторды габариті; кейбір изоляторларды, мысалы аспалы табашаларды, рылыс зындыы изоляторды шын биіктігінен тмен болып шыады;
б) изоляторды е лкен диаметрі D;
в) изоляторды жылыстау тоыны жол зындыы у
г) ауада электродтарды ( ра кезінде) е кіші арасы с. Осы араа ра разрядты кернеу туелді;
д) сулы разрядты арасы m, йару бойынша изоляторды бір блігі жауыннан сулананнан кейін тоты ткізетін болады деп аныталады. ртрлі категориялармен жасалынан жне атмосфераны ластану дрежесіне сай изоляторларды жылыстау то зындыы ГОСТ (МЕСТ) бойынша нормаланады. Эффективті изоляторды жылыстау ток жолыны зындыы деп ластанан изоляторды бетінен разрядты даму жолыны зындыын айтамыз.
Изоляторларды негізгі механикалы мінездемелеріне келесі ш сипаттамалар жатады:
а) минималды созып ирататын кш. Кбінесе аспалы изоляторлар -
ды есептегенде керек;
б) минималды майыстырып сындыратын кш. Тірекше жне ткерме изоляторлар шін саналады;
в) минималды ысып бзатын кш.
Осы кштерді лшем бірлігі деканьютон (даН) килограмм кшке сйкес немесе килоньютон (кН).
4.2. уе электр берілісі желісіні жне осалы станцияларды ошаулаыштары (изоляторлары)
уе электр берілісі желісіні изоляторлары кбінесе табаша, істікше жне отауша болып келеді. Бл изоляторларды жобалануы сондай ра кйде тесіп ту кернеуі ласу кернеуден 1,6 есе жоары болуы керек, сонда ана асын кернеулерде осы изоляторлар ыйрамайды, блінбейді. Ошаулама сенімді болу шін жне разрядтік кернеулерді кбейту шін изоляторларды тіркестіреді. Табаша изоляторларды бекітілу тйіні шарнир бойынша орындалынан сондытан изолятора тек ана созатын кштер сер етеді.
Отауша изоляторлар е мыты фарфордан жне полимерлерден жасалынады. Отауша изоляторларды механикалы беріктігі табашалара араанда тмен, отауша фарфор созылуа жмыс істейді, кейбірде майысуа, ал табаша изоляторларда шойыннан жасалан ошаулатыш телпегіні ішінде ысыма ана жмыс істейді.
Полимерлік изоляторды механикалы кшті стайтын рылымы стеклопластик отауша, оны доаа беріктігі нашарлау, сондытан осы отаушаны кремнииторганикалы резеке немесе фторопластпен аптайды, бл заттар ылалды пен кірді абылдамайды, жтырмайды.
Істікше ошаулаыштар тірекке металдан жасалынан істік немесе ілмекпен бекітіледі. Майыстыру салмаыны сер етуіні лкендігінен істікше изоляторлар 35 кВ кернеуден жоары кернеулерге шыарылмайды.
Аспалы изоляторлар 35 кВ жне одан жоары кернеулерге арналан.
Станцияларда кбінесе отауша типті тірекше, ткерме жне табаша изоляторларды тіркесі пайдаланылады.
Барлы желілік изоляторлар орналасу орны бойынша 1 категорияа жатады. Олара ылалды пен ластыты сер етуі арасында ласу кернеуі тменірек болады. Аппаратты изоляторлар орналасу орны бойынша барлы бес категорияа ие.