Жоары кернеуде пайдаланатын электрлік машиналарды ошауламасы

 

Жоары кернеулі электрлік машиналара турбогенераторлар, гидрогенераторлар, синхронды компенсаторлар, 3 кВ жне одан жоары, лкен уатты синхронды жне асинхронды электр озалтыштар жатады. Машиналарды ошаулама жмысыны негізгі ерекшелігі: оларды ауыр жадайда жмыс істеуі, асын кернеулерді сері, жмыс температурасыны жоары болуы жне температура айырымыны лкендігі, вибрация, механикалы соыны сері. Сондытан машиналарды ошауламалары те жоары температураа тзімді (класс В – дан жоары) жне механикалы беріктігі мыты болу керек.

лкен кернеулі электрлік машиналарды статор орамаларыны ошауламасы келесі трлерге блінеді:

а) корпусты немесе бас ошаулама - орама мен статор болатыны арасындаы;

б) фаза аралы ошаулама - ртрлі фазаларды орамаларыны арасындаы;

в) орамды немесе бойлы ошаулама – бір секцияны орамдарыны арасындаы немесе орауыштарды арасында;

г) элементарлы сымдарды ошауламалары – бір орамдаы немесе ошаулама орамаларыны сымдарыны ошауламасы.

Номиналды кернеуіне, уатына, машинаны тріне (турбо немесе гидрогенератор, синхронды компенсатор, электрозаыштар) жне суыту дісіне арай корпусты ошаулауды ртрлі рылысы мен ртрлі ошауламалы материалдар олданылады. Брыны генераторларда здіксіз битумды лакпен компаундталан микаленттік термопластикалы изоляция олданылан. Осы рылым статорды паз блімінде де мадай (лобовая) блімінде де бір заттан жасалады – отаушаа абаты жартылай жабылып оралатын микаленталар. азіргі уаытта жасайтын генераторларда кбінесе

ртрлі типті, мысалы. Монолит – 1, Монолит – 2, Монолит – 3, Монолит – 4, ВЭС- 2, Слюдотерм, Монотерм деген термореактивтік ошауламаларды олданады. Бл заттара жататындар: а) стекломикалента екі абат стеклотканыны арасына слюданы жапыратары жабыстырылан. б) стеклослюдинит немесе стеклослюдопласт таспасы, оларды слюдабумага деген затты стеклотканьа жабыстырады. Осы слюда жапыратарын жабыстыратын заттара бір белгілі температураа шейін ыздыранда атып, ал айта ыздыранда балымайтын заттар жатады. Е кп тараан зат - ол эпоксидті компаунд, 150 – 1600 С-та атады. Астары шыны слюдобумага жай микалентаа араанда майыса келеді, сондытан оны тыыз тартып отаушыны ошаулауа болады. Слюдобумага алыдыы бойынша блкім біртектес, сондытан ошауланан отаушалара имасыны шегін азыра жасауа болады. Осы затты брыны микалентаа араанда ерекшелігі зор. йткені мысты температуралы созылу коэффициенті слюдаа араанда 5 – 6 есе кп болады. Мыс температурадан немесе механикалы кернеуден созыланда микалентадаы слюда жапыратарыны бір – бірімен байланысы бзылады, ал егер де слюдабумага болса, яни термореактивтік шайыр арасында бірге жрсе, онда сол шайырды созылуы арылы ошаулауды беріктігі бзылмайды, жалпы отаушаны (стерженні) изоляция ттас болып алады.

Орама ошауламасын кбінесе стеклослюда таспаларымен немесе стеклоталшытарымен орамдап, эпоксидтік компаундыммен сідірілген, эмальданан сымдармен жасайды.

Е басты ошаулама газ оспалары жо болатын негізі слюдалы ошаулама материалдардан орындалады.

Отаушаны ток жргізетін блшектері трткл (прямоугольник) болып келеді, сондытан паздаы электр рісі біркелкі емес. Электр рісіні біркелкі еместігіні дрежесі біркелкі еместік коэффициентімен kн мінезделеді. kн maxср, осы коэффициент мыстан жасалан трткл сым радиусыны дгелектенгеніні (r) ошаулама алыдыына (d) атынасымен аныталады. рісті біркелкі еместігін тмендету шін отаушаны брыштарын дгелектендіреді немесе алюминийден жасалан экрандарды (тсемдер) олданады. Егер де (r) - ды 0,6 – 1,5 – мм етіп алса, рылымдарды коэффициенті kн 2,0 – 2,4 – ке те болады. Электрлік машиналарды изоляциясын растыранда тжді серін лсіздендіруге, ошауламаны пазблімде пайда болатын блшектік разрядтара жне ораманы паздан шыатын жерінде пайда болатын тайып кететін разрядтара кп назар аударылады. Осы разрядтарды ауіптілігінен орау шін келесі шараларды олданады: а) блшекті разрядтара тзімділігі жоары изоляцияны олдану (арасында слюда оспалары бар ошауламалар); б) электр рісін реттеу. Паз блімдерінде ошаулама жартылай ткізгіш жабумен жабылады (асбест - темір таспалар), сонда атты изоляцияны ішінде оса жрген газдарда жне изоляция мен паз жаындаы ауаны саылауында пайда болатын электр рісіні кші азаяды да, осы оспаларда блшекті разряд тмендейді. Орамны мадай (бас) жаындаы разрядтарды жоюы шін паздан шыатын изоляцияны бетін ртрлі тімділігі бар жартылай то ткізетін лактармен бояйды, сонда электр рісіні кернеуі реттеледі. Изоляцияны алыдыын жне жмыс кернеулігін тадау кбінесе эксплуатациялы тжірибеге сйенеді.

Тмендегі формуламен аныталатын ошаулау алыдыы (d) – мен номиналды кернеу Uном екеуіні байланысы белгіленген

 

d = 1,45 +0,24 Uном

 

мнда d – миллиметрмен беріледі;

Uном - киловольтпен беріледі;

алыдыы 3 - тен 12 мм-ге дейін корпусты изоляцияны ыса уаытты электрлік беріктігі 50 Гц жиілікте 30 – 35 кВ/мм электрлік беріктігімен сипатталады. Электр рісіні жмысты кернеулігі, мінездемелерді трасыздыына арай, 2 – 4 кВ/мм болып тадалады. Жоары вольтты электр машиналарында жмыс кернеулерде едуір интенсивті блшектік разрядтар бір сыпыра уаытты ішінде бар болады. Бл разрядтар ошаулауды сенімділігі мен за уаытты жмыс істеуіне онша сер етпейді, неге десе слюда блшекті разрядтара те тзімді келеді.