Ебек орау» задарыны жне ауіпсіз ебекті йымдастыруды негіздері.

«Ебек орау» пні арнаулы саба ретінде оам тану жне маманды алуды негізгі пндерімен тыыз байланысты.

азастан Республикасыны Конституциясында адамдарды ебегі мен денсаулыы мемлекетпен оралатыны, рбір азаматты ауіпсіздік жне тазалы талаптарына сай ебек ету ыы жарияланан. Мемлекет бл талаптарды, е алдымен, ебекті орау жне оларды орындауа адаалау жргізу туралы нормалар жйесі арылы орындайды.

Ебекті орау пні – бл ызметкерлерді ебек процесі барысында ебекпен оралуын, яни оларды мірі мен денсаулыыны оралуын амтамасыз ететін, ндірістегі ауіпті жадайларды, ксіптік зияндарды болдырмау жне оыс жадайларды алдын-алу шараларын жасайтын, оытатын, зерттейтін пн. Яни, Ебек ыыны бір институты болып табылады.

азастан Республикасыны Ебек кодексіні 5-блімі, 33-тарауыны 306-бабында тоталып, ебектi орауа былай анытама берілген, ебектi орау - ыты, леуметтiк-экономикалы, йымды-техникалы, санитарлы-гигиеналы, емдеу-алдын алу, оалту жне зге де іс-шаралары мен ралдарын амтитын, ебек ызметi процесiнде ызметкерлердi мiрi мен денсаулыыны ауiпсiздiгiн амтамасыз ететiн жйе болып табылады. ысаша айтанда, ебекті орау дегеніміз - бл ызметкерді ебек ызметі барысында оны мірі мен денсаулыын орауа баытталан шаралар жйесі.

Жалпы алып араанда ебекті орау 1) ыты, 2) медициналы, 3) экономикалы, 4) техникалы рамдас элементтерден трады. Бл жерде ескеретін бір жайт, ебекті орауды кем дегенде бір рамдас элементі бзылса, онда бкіл ебекті орау бзылды деп саналады.

Мысалы: ебекті орауды техникалы аспектісі машиналарды, жабдытарды жасау, ндірістік, имараттарды салу жне т.б. кезінде ебекті орау ережелеріні саталуы тиіс екендігін білдіреді. Егер жабдытар, станоктар, машиналар жне т.б. оларда жмыс істейтін адамдарды мірі мен денсаулыына ауіпті етіп жасалса, онда ндірісте айылы оиалар, ндірістік жарааттар орын алатыны сзсіз.

1) Егерде, ызметкерді ебек ызметі барысында мірі мен денсаулыын орауа баытталан шаралар жйесі бзылса, яни ызметкерді мірі мен денсаулыына зиян келтірілген жадайларда, оларды ебекті ораудаы ытары оралмаса ебекті орауды ыты рамдас элементі бзылан болып табылады.

2) Егер ластанумен байланысты жмыстар ндірісінде жуыну, санитарлы-гигиеналы блмелер жабдыталмаса, ал ысты цехтарда тиісті тзды су болмаса, немесе блмелер ластанан, оыстанан, газданан болса, не оларда зиянды заттарды рсат етілген нормалары шамадан тыс асып кетсе – бл ебекті орауды медициналы рамдас элементіні бзыланын білдіреді, бл дегеніміз бкіл ебекті орау бзылды, яни, сол жерде жмыс істейтін ызметкерлерді мірі мен денсаулыына ауіп тніп тр деген сз.

3) Егерде ебекті орау аржыландырылмаса, жне осыны нтижесінде ызметкерлер орау ралдарымен, арнайы киіммен амтамасыз етілмесе, ескірген жабдытар, машиналар ауыстырылмаса, бл жадайлар ызметкерлерді мірі мен денсаулыы шін ауіпті ебек жадайларын тудыратыны сзсіз, бл дегеніміз, ебекті орауды экономикалы рамдас элементі бзылды деген сз.

4) ндірісте машиналарды, жабдытарды жасау, ндірістік, имараттарды салу жне т.б. кезінде ебекті орау ережелеріні саталуы тиіс екендігі міндетті. Егер жабдытар, станоктар, машиналар жне т.б. оларда жмыс істейтін адамдарды мірі мен денсаулыына ауіпті етіп жасалса, онда ндірістегі айылы оиалар, ндірістік жарааттар орын алатыны сзсіз, ал, бл ебекті орауды техникалы рамдас элемент бзылды деген сз.

Ке маынада ебекті орау адам ебек ететін кез келген жерде ажет. Ебекті орау барлы меншік нысанындаы йымдардаы ебекке, сонымен атар, ызметкерлерді, жмыс берушілерді, ебек мшелеріні, тжірибеден тіп жрген студенттерді, сотты кімі бойынша жазасын теп жрген азаматтарды ебегіне де атысты болып табылады.

Тар маынада ебекті орау дегеніміз - бл ызметкерлерді мірі мен денсаулыы шін ауіпсіз ебек жадайларын амтамасыз етуі тиіс ралдар мен шараларды жйесі.

Бл шаралар мен ралдар мыналардан трады:

· ебекті орау жніндегі ережелер мен нсаулардан;

· ауыр, зиянды жне ауіпті жмыстарда істейтін тлалар шін жеілдіктер мен темаылар туралы арнайы нормалардан;

· йелдерді, кмелетке толмаандарды жне ебекке абілеті тмен тлаларды ебегін орау жніндегі нормалардан;

· ндірістегі айылы оиаларды тергеу жне есепке алу ережелерінен;

· ауіпсіздік техникасы жне ндірістік санитария жніндегі ережелерден трады.

азіргі тада Елбасы Жолдауындаы басты баыттарды бірі – ебек ауіпсіздігі жне ебекті орау саласына ерекше кіл блініп, оны орындалуы жнінде кімет тарапынан наты шаралар жасалынуда. 2007 жылы азастан Республикасында тыш рет Ебек Кодексі олданыса енгізілді. Брыны ебек ауіпсіздігі жне ебекті орау задарына біріктірілген за жобасы жасалынды. азастандаы ебекті орау жйесі кптеген онжылдытар бойы алыптасты. Егер осы жылдар ішінде ие болан баалы тжірибе жнінде айтар болса, онда бан ызметкерлерді оытуды, жауапкершілікті кп сатылы жйесін, орану ралдарын пайдалануды, ызметкерлерге медициналы ызмет крсетуді жатызуа болады, сонымен атар, ебекті орау ызметін ретке салатын жаа нормативтік актілер абылданды. азастан Республикасында 2005-2007 жылдара арналан ебек ауіпсіздігі мен ебекті орауды амтамасыз ету жніндегі мемлекеттік бадарлама іске асырылды. Ебекті орау мселелеріне атысты ХЕ-ны біратар Конвенциялары кшіне енгізілді. Халыаралы ебек йымы 1989 жылды 28 суірінде Канадалы, Американды жмысшыларды бастауымен ндіріс орындарына айылы жадайа душар болан, жарааттанан жмысшы кілдерін еске алу, оларды леуметтік оралуын кімет тарапынан олдау жнінде бастама ктерді. Бл сынысты бкіллемдік ерікті ксіпода малдап, азіргі уаытта барлы елде осы кн айрыша маыза ие болып келеді.

азіргі уаытта республиканы ксіпорындары мен йымдарында ебек занамасыны ебек ауіпсіздігі жне ебекті орау мселелері бойынша нормаларын сатау лкен мнге ие болып отыр, себебі оан ызметкерлерді леуметтік оралуы, оларды денсаулыы мен мірлеріні саталуы тікелей байланысты.

Ебек жадайлары мен ебекті орауды жасартуда е негізгі міндеттерді бірі-ызметкерлерді ебек ауіпсіздігі мен ебекті орау саласындаы ытарын амтамасыз етуге баытталан ксіптік одатарды ызметі елеулі рл атарады. Баса да кез келген оамды йым трізді ксіпода та ыпал етуді е саналуан формаларын пайлаланады. Осы тектес ыпал етулерді нерлым онымды жне тиімді формаларыны бірі - ебек занамасыны ебек ауіпсіздігі мен ебекті орау саласындаы талаптарын сатауа оамды баылауды йымдастыру болып табылады.

Ебек жадайларын жасарту леуметтік жасы нтижелер береді – ызметкерлерді денсаулыы артады, жмысы анааттандырады, ебек тртібі артады, ндірістік жне оамды белсенділік пен баса да ебекшілерді жоары сатылы дамуын сипаттайтын крсеткіштер жоарылайды. Азаматтарды ебек еркінділігіне сай конституциялы ыына байланысты туындайтын азастан Республикасыны Конституциясына негізделген ебек атынастарын азастан Республикасыны Ебек туралы Заы реттейді, ол азастан Республикасыны Конституциясына негізделген жне жекелеген ызметкерлер категорялары арасында ебек атынастарын реттейтін За мен баса да нормативтік ыты актілерден трады.

Ебек ауіпсіздігін орау саласында басшыларды, сала мамандарыны біліктілігін тексеру, оларды оыту, арнайы сертификат алу шаралары, оан жмсалатын аржы кздері жымды шартпен айындалып, натылы орындалып отыруы тиіс. Бірінші кезекте р сала бойынша нсамалы ержелер жасау, онымен таныстыру мекемені тікелей басшысыны міндеті болып саналады. Адам ыы, оны оралуы жнінде рбір мекеме басшысы ата тртіп орнатып, ауіпсіздік шараларыны бзылуына жол бермеуі тиіс.

 

Ебек орау пніні келешек мамандар шін лкен мні бар. Бл пнні негізгі масаты болаша мамандарды ебек заымен ндіріс санита-риясымен, техника ауіпсіздігімен жне рт ауіпсіздігіні негіздерімен таныстыра отырып, ндіріс жадайында тніп тран ауіп-атерді кре білуге жне оны болдырмауды шараларын оып йретеді.

Бл пнді оып-йрену нтижесінде студенттер мынаны білулері керек: «Ебек орау» туралы нормативті-провалы жаттарды, ауіпті-атерлі ндіріс факторларын жне оны адам организміне сері, оларды алыпты млшерге келтіру дістерін, ебек орау жмысын йымдастыру,ндіріс ортасыны р саласында ебек етушілерді ауіпсіздігін орау дістерін т.б.

Істей білулері керек:

ндіріс ауіпсіздігін баалай отырып, з бетімен шара абылдай білу, р трлі технологиялы процестерді орындау кезіндегі ауіпсіздікті амтамасыз ету, ауіпсіз ебекке оыта, йрете білу, ауіпті-атерлі жмыстарды ажырата білу, ндірістегі жазатайым жадайларды тіркеу жне тексеру жолдарын, жараат аландара алашы кмекті крсету жолдарын.

2. «Ебек орау» сабаы негізгі пн ретінде мынандай сратарды амтиды:

а/ ебек орау, нормативті-праволы жне йымдастыру жмыстарыны негізгі, олар мына жаттармен шектеледі-азастан Республикасыны конститутциясы, «азастан Республикасыны Ебек кодексі» жне баса мемлекеттік жаттар.

б/ндіріс санитариясы мен ебек гигенасы, ебек ауіпсіздігі стандарттарыны жйесі /ССБТ/, санитарлы нормамен /СН/, санитарлы норма жне рылыс ережелерімен /СНиП/ т.б. жаттармен.

в/ ауіпсіздік техникасы, ебек орау стандарттарыны жйесімен.

г/ рт ауіпсіздігі- СНиП, ССБТ т.б. жаттармен.

ауіпсіз ебек дегеніміз- ебекшіге ауіпті-зиянды ндіріс факторлары сер етпейтін ебек шарты.

Ебек жадайы- ебек ортасыны, ндіріс факторларыны жмысшыны ебек ету абілетіне жне денсаулыына сері.

ауіпті ндіріс факторы дегеніміз- жмыс кесінде ойламаан жадайда ебекшіні жарааттануына жне денсаулыыны нашарлауына апарып сотыратын фактор.

Зиянды ндіріс факторы дегеніміз- жмыс кезінде ебекшіні ауруына жне ебек абілетіні тмендеуіне сотыратын фактор. т.б. терминдер мен анытамалар таырыптара байланысты беріліп отырады. Студенттер-болаша мамандар жоарыдаы анытамаларды маынасына ойлы, саналы сезіммен абылдайды деп ойлаймын.

3.Ебек орау жмыстары азастан Республикасыны 15 атар 2007ж. абылдаан «Р Ебек кодексі»-не байланысты жргізіледі. Бл за 7 тарау-дан жне 341 баптан трады. Зады іске асырушы азастан Республи-касыны Минстрлер кабинеті, ол «Ебек кодексі» азастан Республикасы Заын практикалы іске асыру механизмін амтамасыз ететін тиісті бадар-ламалар мен шаралар кешенін зірлеуді амтамасыз етуі керек.

Ебек орау жмысыны задылы негіздері тмендегідей:

1. азастан Республикасыны КОНСТИТУЦИЯСЫАлматы «аза-стан»1995

2. азастан Республикасыны «Ебек кодексі», Астана, 2007”, 15 атар

3. Ебек ауіпсіздігіне байланысты мемлекеттік стандарттар-МЕСТ жне ЕСЖ .

1.Ебек ауіпсіздігіне байланысты салалы стандарттар.

2.Мекеме басшысыны бйрыы, мекеме мамандарыны жолнса-лары,т.б.технологиялы жаттары.

 

Осы зада «Ебекті орау» саласындаы лтты саясатты негізгі принциптері берілген , соларды кейбіреулері мыналар:

- меншік иесіні аржысы есебінен ызметкерлерді арнаулы киіммен жне ая киіммен, жеке орау ралдарымен, емдеу-алдын алу, леу-меттік шаралармен амтамасыз етуге;

- ндірістегі жазатайым жадайда немесе ксіби аурудан зардап шеккен ызметкерлерді мдделерін леуметтік орауа;

- жоары жне арнаулы орта оу орындарында ебекті орау мен ауіпсіздік техникасы жнінде мамандар даярлауа...

ауіпсіз ебекті йымдастыруды негізгі принциптері:

1. Бадарлау- дегеніміз негізгі идеялар жиынтыы бола тра ауіпсіз ебекті басты баыттарын айындайды жне методологиялы, хабарлау негізгі болады.Техникалы-физикалы ережелер мен за-дара сйене отырып ауіпті факторларды жоюа негізделген.

2.Басару-жмысты жекелеген сатысында немесе кезеінде ебек ауіптілігін азайтуа негізделген.

3.йымдастыру-ебекті йымдастыруды ылыми жолмен басаруа негізделген.

Осы принциптерді басшылыа алып ебек йымдастырылса оны ауіптілігі азаяды.