Дріс 2. Ебекті орауды теориялы негіздері

1. «Адам – техника – материал - ндіріс ортасы» жйесіне тсініктеме. «А» «Т» «М» «_о»

Жйе деген тсінік ертеден белгілі. Жалпы аланда ж й е (система) дегеніміз – жеке бліктерді осындысы жне оларды зара байланысы. Ж й едеп тірі организмдер мен машиналарды да айтуа болады. Жйе деп кезкелген ндіріс объектісін де айтады. Осындай жйелерді бірі – «А»- «Т»- «М»-«_о».

Ебек орауды негізгі масаты осы жйені ебекшіге олайлы жадайа келтіру (оптимизация). Халы шаруашылыындаы кез келген жмысты, технологияны биоэкотехникалы жйе дей отырып, трт элементке блеміз, олар: Адам – техника –материал -ндіріс орны.

А

о

Т

М

 

р элементті бір-біріне сері – крсетілген.

Бл элементтер бір-біріне сер етеді жне брі адама (жмысшыа) сер етеді. Жеке элементтерді жмысы кп факторлардан (себептерден) трады.

Жйе теориясына сйене отырып осы элементтерді белгісіз байланысы – Н (кйі) мына формуламен шешіледі Н = 2^И мндаы, И = п(п – і) е кп байланыс саны – И, п – факторлар саны. Мысалы жоарыдаы жйеде адама ш фактор сер етеді, олар: Т, М,_о демек п=3 болса, Н = 2 ^{п (п-і)} = 2^3*2 = 2⁶=64. Яни,жалпы жйе з міндетін ойдаыдай атарып, жасы жмыс істеп, сонымен атар адама зиянды сері болмас шін 64 сраты шешу ажет деген сз.

Жеке факторларды саны кбейген сайын жйені кйі (Н) кбейеді.

Егер жйедегі байланысты біреуі бзылса ауіпті жадай пайда болады да, кейін жазатайым жадайа шыратуы ммкін.

Ебекті орауды негізгі міндеті жйені адам шін дрыс жмыс істеуін амтамасыз ету. Егер осы жйені блшектеп, олара жеке-жеке араса ауіп-атерді азайтуа болады.

Егер жйені ауіпсіздік дегейін уаыт млшерімен араса жоарыдаы жйені мынадай трге блуге болады:

Б і р і н ш і –іске осу уаыты – жйені жнге келтіру кезеі.

Е к і н ш і –негізгі пайдалану кезеі, пайдалы нім алу уаыты.

ш і н ш і–айта ру кезеі (реконструкция) ауіпті жадайларды кбеюімен байланысты, себебі жйені бліктері ртрлі жадайда жмыс істейді. Сондытан жйені ауіптілігін азайту шін, оны уаытында жндеу, реттеу керек.

Жйелік кзараспен аланда Ебек орау ылымы тмендегідей тарматара блінеді:

1. Е б е к г и г и е н а с ы – медицина ылымыны бір блігі бола тра , жеке ебекші мен жымны з ара байланысын сырты ортамен бірыай арап , ндіріс жадайын сауытыруды млшері мен шараларын жетілдіреді

2. Ебек физиологиясы мен психологиясы

Кез- келген адама ебек психологиясы мен физиологиясы аймаында білім оры, орындайтын ызметі мен мамандыынан туелсіз, зін оршаан адамдармен, зіні физиологиялы ммкіндігін, з мінезіні нашар жне жасы жатарын, минимальды рухани жне физикалы жоалымдарымен ндірістік стресстік жадайлары мен мірді иын кезінде, рылымды обалжуы ммкіндігіні нтижелі бір бірімен рекетін білдіреді.

3.ндіріс санитариясы ылымыны негізгі зерттеу баыттары: технологиялы процестердегі ауіпті - зиянды факторларды азайтуды жолдарын іздестіру, ебек орауды санитарлы техникалы шараларын реттеу, жмысшыларды жмыс кестесі мен жеке бас гигиенасын т.б. амтиды.

4. Э р г о н о м и к а дегеніміз – ылыми пн бола тра, техникалы, психологиялы, физиологиялы, гигиеналы ылымдарды жиынтыынан туан. Эргономика – жмысшыны машинамен жне ндіріс атынасын байланыстыра отырып ебек ауіпсіздігін амтамасыз етеді.

5. И н ж и н е р л і к п с и х о л о г и я эргономикамен тыыз байланысты бола отырып, ндіріс эстетикасыны, машиналарды кркемдеуді (дизайн) негізін тсіндіреді, оытады, йретеді.

Инженерлік психология – жмысшы мен технологиялы процесс жне сырты оршаан орта жайлы малмат береді.

 

Дріс 3. Ксіпорында ебек орауды йымдастыру жне баылау. ауіпті жне зиянды факторларды топтастырылуы.

Мамандар мен басшыларды ебек орауды йымдастырудаы міндеттері мен жауапкершілігі .

Ебек орауды басару жне баылау .

ауіпті жне зиянды факторларды топтастырылуы.

Ксіпорындаы Ебек орау жмысын Р «Ебек Кодексі» баптарына сйене отырып жмыс орныны басшылары мен мамандары йымдастырады Ебек орауды йымдастыруды ысаша жйесі .

1) ауіпсіз ебек ету дістеріне оыту-йрету ( нсаулар жргізу ).

Мазмн-трiне жне ткiзiлу мерзiмiне арай нсаулар тмендегiдей бо-лып блiнедi: 1-шi –кiрiспе нсау. 2-шi- жмыс орнындаы алашы нс-ау. 3шi- айталама нсау; 4шi- жоспардан тыс нсау (внеплановый); 5ші- масатты нсау (целевой).

2 ) жмысшыларды жмыс киімімен жне жеке басты орайтын рал – жабдытармен амтамасыз ету ;

3 ) шаруашылыта олданылатын машиналар мен ондырыларды ааусыз жмыс істеуін амтамасыз ету ;

4 ) кешендегі ,цехтаы, р жмыс орнындаы санитарлы-гигиеналы жадайларын адаалау ;

5 ) Ебек орау жмысын жоспарлы трде жргізу .

Р «Ебек Кодексі» баптарында айтыландай - " Ебекті орау жніндегі за жне зге де нормативтік актілерді бзуа кінлі , не адаалау мен баылауа кедергі келтіруші лауазымды адамдар белгіленген тртіппен кімшілік , тртіптік , материалды немесе ылмысты жауапа тартылады " .

Мамандар шін жауапкершілік :

1. кімшілік – иман – шарт жазалауы ( моральдік ) , ескерту жасау , кпшілік алдында йалту , жмысын тмендету , жмыстан босату т.б.

2. Тртіптік – ызметкерлерді бастыты алдында шаруашылыты ішкі тртібін бзаны шін беретін жауапкершілігі .

3. Материалды – шыынны ныны тлеу ( егер айыпты болса ) :

а ) толы тлеу , б ) жартылай тлеу - бны кпшілік жиналысы

шешеді .

4. ылмысты жауап – а ) бас бостандыынан айыру , ) жмыс орнынан айыру т.б.

 

2 . Ебек орауды басаруды негізгі м а с а т ы - ауіпсіз ебекті йымдастыру , денсаулыты жне ебекшіні ебекке абілетін сатау болады .

Ебек орауды " ж й е " дісімен басаран тиімді деп саналады . Бндай діспен басаранда мыналарды бліп алуымыз керек : объект , субъект , басару тсілі .

Басару объектісіне – ебек ету жадайы , ебекшілер ауымыны ебек тртібі , олара сер ететін ндірістік ауіп – атерлер жне ксіптік орау .

Басару субъектісі ( цехты басару ) дереу имыл жасауа да ыайлы болуы керек .

Басару тсіліні негізгі басаруа келіп тскен хабарларды длдігіне , толытыына байланысты . Осындай блшектеген " ж й е " дісіні кемшіліктері байалады . Бнда басару субъектісіні жетілмегені байалады .

Сондытан шаруашылытардаы е б е к т і о р а у тмендегідей ш ш а р т т а анааттандырылуы керек :

1. " Жйені " алдына ойылан айын масат ;

2. " Жйеден " блініп шыатын кіші жйелер болуы ;

3. " Жйе " зінен жоары сатыдаы жйеге баынышты болуы керек , осыны брі басаруды баылау , тексеру , тіркеу жне талдау , жоспарлау , трбиелеу , тртіпті атадату т.б.

 

Ебекті ораудаы баылауды е тиімді жолдарыны бірі ш сатылы баылау :

1. Шаруашылы бліміні басшысы – кнделікті .

2. Бас мамандар – жмысына немесе он кндікте бір рет .

3. Шаруашылыты басшысы - айына немесе тосанына бір рет ( тексеру нтижесін жазба трде шыарады ) .