Дріс 7. Ебекті орау департаментіні ызметі

 

Ебекті орау ызметіні мынадай ытары бар:

Ксіпорынны блімшелерінен ебекті орау алады,ебекті орау жніндегі ережелер мен нормларды, техника ауіпсіздігі жніндегі нсауларды бзылуына жол берген адамдардан жазбаша тсінік талап ете алады.

Ксіпорынны рылымды блімшелеріні басшыларынан белгілі бір жмысты атаруа жіберуге болмайтын немесе ебекті орау жніндегі ережелер мен нормаларды,ауіпсіздік техникасы жніндегі нсауларды алай болса солай бзуа жол беретін адамдарды жмыстан босатуды талап ете алады.Бл талаптар сзсіз орындалуа жатады .

Егер жмыс істейтін адамдарды мірі мен денсаулыына атер тндіретін немесе апата апарып соатын болса,кейбір учаскелердегі машиналарды,жабдытарды пайдалануа жне ндірістік жмысты одан рі жргізуге тыйым салады жне бл жнінде ксіпорынны басшысына немесе иесіне хабарлайды.

Ксіпорынны басшылыымен келісе отырып,баса блімшелерді тиісті мамандарын ебекті орауды ахуалын тексеруге атыстыра алады.

Ксіпорын басшылыына жекелеген ызметкерлерді ебекті олайлы да ауіпсіз жадайларын жасау жніндегі белсенді жмыстары шін ынталандырады.

 

1993 жылы 17 желтосанда азастан Республикасы Министрлер Кабинетіні аулысымен Ебек жне леуметтік орау министрлігіні Ебекті орау департаменті рылды.

Оны міндеттері мен ытары азастан Республикасыны «Ебекті орау туралы » Заыны баптарымен белгіленіп бекітілген. Ебекті орауды мемлекеттік басармасыны механизмі шаруашылыты жргізуді барлы дегейінде ызмет етіп, ажетті йымды-ыты негіздерді амтамасыз етеді. Атап айтанда бл саладаы леуметтік саясатты амтамасыз етеді, ебек ету жне оны орау жніндегі ажетті ылыми негізделген задылыты алыптастырады, ксіпорындар мен ксіпкер рылымдарды экономикалы мдделігіні механизмін жасайды, бл саладаы белгіленген нормалар мен ойылатын талаптарды орындалуына баылау жасауды йымдастырады, трлі жеілдіктер мен тлемдерді дрыс берілуін адаалайды, ажет болан жадайда трлі санкциялар мен айып салуды іске асырады, ызметкерлерді леуметтік трыдан оралуын амтамасыз етеді.

Ебек орауды амтамасыз ету жніндегі жауапкершілік за бойынша ксіпорынны басшысына ресми трде жктеледі. Ксіпорынды тіркеуден ткізу кезінде жмыс беруші жа ебекті орау жніндегі емтихан тапсыруды міндетті жйесін енгізу ажет. Мнда ебекті орауды адаалау мен баылау жніндегі тиісті органдар жзеге асыруа міндетті. Осындай емтиханны ткеннен кейін ана рбір жаадан рылан ксіпорынны з ызметін бастап, жмыс істеуіне рсат(лицензия) беріледі. рбір ксіпорында ебекті орау жніндегі арнаулы ызмет йымдастырылуы тиіс.

Ебек орауа байланысты нормаларды негізінен трт топа блуге болады:

1. ндірістік объектілерді жобалар сатысында ебек ауыпсіздігін амтамасыз етуге баытталан нормалар.

2. ндіріс дерісі кезінде ауыпсыздыкты сатауа баытталан нормалар.

3. Емдеу-профилактикалы, таматандыру жне жеке орану ралдарын пайдалану нормалары.

4. Ебек задылытарын саталуына баылау жасау мен задылыты бзушыларды жауапкершілігіні нормалары.

Осы нормалды орындалуына ебек жымдары немі басшылы жасап отырады.

Ал ебекті баса стандартты МемСТ 1.26-77 жне арнайы дістемелік нсаулара сай рылан ( стандарттар мен техникалы жадайларды жобаларын ксіпода йымдарымен келістіру тртібі РД50-ІІІ-86).

Бл жаттара сйкес барлы стандарттар мен техникалы талаптарды «ауіпсіздік талаптары» деген блім болуы тиіс.

Кіші ксіпорындарда, акционерлік оамдарда, жауапкершілігі шектеулі серіктестерде, баса да ауыл-шаруашылыы мекемелерінде ебек ауіпсіздігіні стандарттар жйесін енгізуді кімшілік белгілі бір жауапты адама тапсырады. Ол осы жмыс бойынша жоспар рып, мекеме басшысына бекіттіреді. Сондай-а, стандартты енгізу мерзімі жне олдануа йрету мселелері енеді. Стандартты енгізу жмыстарына мекеме басшысы мен бас инженер жалпы басшылы жасап отыр.

азастан Республиксыны Ебек кодексінде белгіленген ебек орауды талаптары

Жмыс уаыты. Жмыс уаытыны біралыпты затыы аптасына 40 сааттан аспауы керек. Жеке ебек шарттарында талаптарды келісімі бойынша жмыс уаытыны затыы азыра кзделуі ммкін.

ысартылан жмыс уаытыны затыы мынадай млшерде белгіленеді:

1.16 жастан 18 жаса дейінгі жмысшылар мен ызметшілер шін аптасына 36 саат, 14 жастан 16 жаса дейінгі жасспірімдер шін аптасына 24 саат;

2. Ауыр дене жмыстарында жне ебек жадайы зиянды жмыстарда істейтін жмысшыламен ызметшілер шін аптасына 36 сааттан аспайды.

Тнгі уаытта жмыс істеген кезде жмысты белгіленген затыы бір саата ысартылады.

Тнгі уаытта жмыс істеуге мыналара жол берілмейді:

- жкті йелдерге , егер оларды келісімі болмаса;

- 18 жаса толмаандара жне тнгі уаытта жмыс істеуге тыйым салатын медициналы орытындысы болан жадайда зге де адамдара.

Мгедек тнгі жмыса, тек оларды здеріні келісімі бойынша, егер олара ондай жмыс істеуге дрігерлік орытынды бойынша тыйым салынбаан жадайда тартылады.

Кешкі саат 10-нан таертегі саат 6-а дейінгі уаыт тнгі уаыт болып есептелінеді.

Жкті йелдерді сегіз жаса, дейінгі баласы бар немесе семьясыны ауру мшесін ктіп-баып жрген йелдерді тініші бойынша медициналы орытындыа сйкес кімшілік оан толы емес жмыс кнін белгілеуге міндетті. Мндай ретте ебекаы жмыс істеген уаытына арай пропорциялы трде немесе жмысты німіне арай тленеді.

Уаытынан арты жмыс істеуге: жкті йелдерге он сегізге жасы жетпеген жмысшылара, оу кндері ндірістен ол збей білім беретін оу орындарында оып жргендерге, заа сйкес баса да санаттаы ызметкерлерге жол берілмейді.

Уаытынан арты жмыса мынадай ерекше реттерде на жол беріледі.

1. Отан орау шін ажетті жмыстарды жасаан кезде, сондай-а оамды немесе табии апатты, ндірістік апатты болдырмау шін жне оларды зардаптарын дереу жою масатындаы жмыстарды жргізген кезде;

2. Сумен жабдытау, газбен жабдытау, жары беру, канализация, транспорт, байланыс жніндегі оамды ажетті жмыстар жргізген кезде оларды дрыс ызмет істеуін бзатын кездейсо немесе ктпеген жадайларды жою;

3. Басталан жмыс, бірандірістегі кездейсо кідіріс салдарынан бітпей алан жмысты бітіру ажет боланда, егер оны зінде басталан жмысты тотату мемлекеттік немесе оамды млікті блінуіне яки жойылуына кеп сотыратын болса;

4. Механизмдер мен имараттарды жндеу жне алпына келтіру жніндегі уаытша жмыстарды жргізген реттерде, мндай оларды жмысыны тотатылуына кеп сотыратын болса;

5. Егер жмысты зіліспен істеуге жол берілмейтін болып, конвейер ауыстыруа келетін ызметкер келмеген кезде жмысты жргізе беру шін; мндай реттерде кімшілік ауысатын адамды баса ызметкермен ауыстыруа дереу шара олдануа міндетті.

ауырт дала жмыстары кезінде ксіпорын басшыларына егіншілерді жмыс уаытын ксіпода йымымен келесе отырып 10 саата дейін зартуына болады. Оларды арты істеген уаытыны орнына кейін жмысты саябыр кезінде демалыс берілуі тиіс.

Демалыс уаыты. Жмысшылар мен ызметшілерге демалу жне таматану шін затыы жарты сааттан кем болмайтын зіліс беріледі. Кн сайыны демалысты затыы 12 сааттан кем болмауы тиіс. Мереке немесе демалыс кндері жмыс істеуге жоарыда крсетілген ерекше жадайлардан баса кездерде тыйым салынады. Ал демалыс кні істеген жмысы келісім бойынша баса демалыс кнін беру арылы теледі.

Ебекшілерді жалпы демалыс кндері мен мейрам кндері демалуына шек ойылмайды.

Мерзімінен тыс жмыса жне тнгі уаыттаы жмысты рбір саатына аы бір жарым есе млшерден ал мереке немесе демалыс кндеріндегі жмыстара аы екі еседен тмен болмайтын млшерде тленеді.

Барлы ебекшілерге жыл сайыны демалыс жмыс орны мен орташа табысы саталып беріледі. Жыл сайыны демалысты затыы 24 кннен кем болмайды.

Аы тленетін жыл сайыны осымша ебек дамалысы ауыр дене жмыстары мен ебек жадайлары зиянды жне ауіпті жмыстарда істейтін ызметкерлерге беріледі.

атарынан екі жыл бойы ебек демалысын бермеуге тыйым салынады.

Бірінші жылды демалысы сол ксіпорында толы бір жыл жмыс істегеннен кейін, ал келесі жылдары зіні алаан уаытында беріледі.

Отбасы жадайларына жне баса длелді себеп-саталмайтын демалыс берілуі ммкін.

 

Дріс 8. Ксіпорындаы ндіріс санитариясы. ылыми техникалы жетістіктерді ндіріс санитариясымен байланысы. Микроклиматты негізгі параметрлеріні сипаттамасы жне оны реттеу жолдары.

1. ндіріс санитариясы дегеніміз йымдастырылан гигеналы жне санитарлы-техникалы шараларды жйесі ретінде ебекшілерге сер ететін ндіріс факторларын жоюа баытталан шараларды жиынтыы.

ндіріс санитартясы негізінен мына шараларды амтиды: технологиялы процестердегі ауіпті-зиянды факторларды азайтуды жолдарын іздестіру, ебек орауды санитарлы-техникалы шараларын реттеу, жмысшыларды жмыс кестесі мен жеке бас гигиенасымен т.б.ж. амтиды.

Ебек гигиенасы – ебек жадайларыны организмге серін зерттеп, оны серін млшерлеумен айналысатын ылым. Гигиенист алымдарды міндеттері ебек жадайларыны ауіпті жне зиянды серлеріні адам денсаулыына зиянсыз (ауіпсіз) жне ксіби аурулара шыратпайтын млшерін анытап, ауіпті жне зиянды факторларды жоюа баытталан шараларды белгілеу

азіргі кезде ылыми техникалы жетістіктер ндіріс санитариясына лкен серін тигізеді, ондай факторлар негізінен шке блінеді:

1. Гиподинамия- дене озалысыны жетіспеуі.

2. Таматы жетіспеуі /санитарлы млшерде/.

3. ртрлі хабарларды кптігі немесе жетіспеуі /шындыты жетіспеуі / т.б.

ылыми техникалы прогресті /жетістікті/ сері мына ш айшылытара сотырады:

1. Макро жне микро згерістерді желе болуы- адам организміні згеруіне /аз/ бейімделмейді, йткені адам организміні згеруі те баяу.

2. Адам мір сретін ортаны згеру жылдамдыы оны дене сімінен алда болады.

3. Табиатты шексіз су, згеру жылдамдыы адамны сол згерісіне йренуінен, алыптасуынан тез теді.

Осы згерістер адама атты серін тигізеді. Мысалы: аллергия ауруыны кбеюі, жйке жйесі аурулары мен анны бзылуы т.б.

Осы иындытардан шыу жолдары:

1. оршаан ортаны згертуді ылыми жола ою немесе оны табии алпын сатау.

2. Табиаттаы згерістерге адамны машытануын женілдіру /денені шынытыру, білім жетілдіру/.

3. згертілген ортаны адам зіні игілігіне парасатты трде асыра білуі керек.

Микроклимат ебек жадайына байланысты тмендегідей топтара блінеді:

1. олайлы (комфортный)

2. Жоары ылалдылытаы (балы деу цехі, бояу цехі)

3. Ауыспалы (ашы ауадаы жмыс)

4. Ысты микроклимат (орыту цехі, химиялы цех)

5. Салындатыш микроклимат (кеме жасау ндірісі, салындатыш камера)

Адам мен оршаан орта арасындаы здіксіз жылу алмасу процесі жріп жатады. Микроклиматты згеруі адамны жылу алмасу процесіне тікелей атысатын – ан айналу, нерв жне тер шыару жйелеріне сер етеді. Яни адам азасыны шектен тыс ысуы немесе салындауы организмні біратар ауыруын тудырады.

Ыстытан – адам денесі температурасы ктеріледі, жрек соуы жиілейді, денесі атты терлейді, ал ысты соан кезде – артериялды ысым тмендеп, дене озалысы баылаудан алып, адам есінен айырылады. атты терлегеннен организмдегі су – тз тепе-тедігі бзылып, бас ауырып, лсіздік пайда болып, ол-ая дірілі байалады.

Суы немесе те тмен температурадан адам денесі тоазып, сіп алуы ммкін. Адам денесі за уаыт тоыазыса, одан, блшы ет жйесі, нерв жйелері, буындары – неврит, радикулит, ревматоитты аурулара шырайды.

Сыртта жмыс істегенде суытан орану дістері:

- жылы арнайы киімдерді пайдалану;

- жмыс арасында жылынуа зіліс жасау. Ол шін арнайы жабдыталан блмелер болуы ажет.

Блмені (жмыс орнын) жылыту дістері:

- орталытандырылан

- немесе жеке орнын жылыту

Жылытатын ортасына байланысты:

Сумен, бумен, ауамен жылыту ондырылары.

Сырты есіктерден бірден ішке суы ауа кірмес шін тамбурлар мен шлюздерді болуы. Ол жерлерге жылы ауа перделерін йымдастыру.

имараттарда адамды ысты микроклиматтан орау дістері:

Блмені салындату – желдету ондырыларын орнату. Олар да:

- жеке жмыс орныны ауасын алмастыратын

- жалпы блме ауасын алмастыратын болып блінеді.

Ауа алмастыру дісіне байланысты:

а) – ысты ластанан ауаны сырта сорып шыаратын (суы ауа есік терезе немесе арнайы салылаулардан, тесіктерден кіреді);

б) – сырттан суы ауаны ысыммен кіргізетін;

в) – немесе осы екі дісті осарлап пайдалану арылы;

Ауа озалысын йымдастыру дісіне байланысты:

Табии:

- желді ысымы арылы;

- сырты жне блме ауасыны ысымыны айырмасына байланысты ауа озалысын тудыру;

Жасанды:

- желдеткіш ондырыларды пайдалану;