Полиметалды рудникте жарылыш
Жастаы А.К. Ибраев
1. Жалпы жмысында діріл ауруыны симптомдары крінген. Діріл ауруы клиникалы симптомдарыны полиморфтылыы жне аымдылыымен ерекшеленетін ксиби ауру. Оны негізгі этиологиялы факторы ндірістік діріл болып табылады. Діріл ауруы ксиби ауруларды ішінде ке таралан. Кбіне клік рылысы, металлургия, авия, тау кен ндірісінде, ауыл шаруашылыымен айналысатындарда кездеседі. Жмысшыны денесіне атысты діріл ауруы жалпы жне жергілікті болып блінеді. Есепті берілгені бойынша жмысшыда жергілікті діріл ауруы байалады, яни ауруда ан тамыр бзылуы байалады. ол терісіні тсіні згеруі, дистальды фалангаралы буындарыны деформациясы, капиллярларды тонусыны згеруі, спазм ,,спастикоатониялы жадайы, кей жадайда ол саусатары барабан таяшалары жне акромегалик трізді болып келуі ммкін.
2. Шумовиброэнтегратор логарифмерлейтін ШВИЛ 01: 20-170дб массасы 1,5кг локальды дірілді анытайды. Діріл лшеуіші ВШВ - 003м2, ал 22-140 дб массасы 4,5кг жалпы жне жергілікті дірілді анытайды. Шумомер виброметр диагностикалы шу лшегіш жне діріл лшегіш ШВД -001 кші 30-14- дб массасы 5 кг. Шумомер виброметр интегрирующий ШВИ 30-140дб масса 4 кг.
3. Р ДСМ 2005 ж. 23 маусым №294 бйры «Ксіби аурулармен оларды тіркеу тексеру,есепке алу жне олар бойынша есеп беру ережесі» Р ДСМ 2009ж.12 караша №706 бйры, 25.01.2012ж.№166 « Міндетті медициналы тексеру жргізілетін мамандытарды, зиянды ндірістік факторларды тізімін бекіту туралы. Міндетті медициналы тексеру жргізу ережесі.» негізінде регламенттеледі.
4. Ауруды уаытша ебекке жарамсыз деп санаймыз.Жмыстан міндетті трде босатылады. Ауруа бір екі айа ебекке жарамсыз аазын береміз. Амбулаторлы ем жадайда ем алу ажет.Егер клиникалы симптомдар жойылмаса діріл мен байланысты жмыстан босатылады. Баса жмыса ауыстырылады. Алдын алу шаралары бір саат сайын он мин демалыс.арнайы гимнастика физио терпаиялы процедуралар йымдастыру керек. Ауысым басталаннан кейін екі саат сайын жиырма мин жне тскі зілістен кейін екі сааттан со отыз мин берілу керек. Медициналы текесерістен бір жылда бір рет терапевтік невропатолог отоларингологті атысуымен туі тиіс.
Кезеді тексеру кезінде ЭМ
1. Бл жерде Р ДСМ 2004 ж, 18 тамыз № 632 бйрыымен бекітілген «йелдерді ебек ету жадайына ойылатын сан.эпид. талаптар» туралы сан.эпид. ережелер мен нормалар; Р ДСМ 2009 ж. 16 арашадаы №709 бйрыымен бекітілген «Алдын ала жне міндетті медициналы тексерістен ту ережелеріне» жаттарына сйкес регламенттеледі.
2. Осы келтірілген жаттара сйкес № 632 бйры ережелеріні 3-тармашасы бойынша, йелдерді жктілігі аныталан кнінен бастап жне сбиді емізу кезеінде, олар, видеотерминалдармен жне дербес компьютерлермен байланысты жмыстарды, яни, жмыс нтижесінде ЭМ сулелену блінетін жмыстарды орындауа жіберілмеуі тиіс. Сонымен бірге, жкті йелдер аяпен басу арылы басарылатын ондырыларда, мжбрлі ырата жмыс істейтін, конвейрлерде жмыс істеуге, инфраызыл сулелерді сері бар жерлерде жабдытарды беті жне оршалан жмысшы аумаыны tº+35ºC жне одан да жоары ктеріліп ызатын жерлерде, киімі жне ая киімі су болан жадайда; жел тінінде; терезесіз жне жарысыз й жайларды; йел адам жмыс кні траты болатын жмыстара (тру, отыру, озалу) жмыстара тартылмауы керек. Жне де №709 бйрыына байланысты ережені 2- тармашасы яни, зиянды, ауіпті заттармен жне олайсыз ндірістік факторлара байланысты жмыса жіберуге жалпы медициналы арсы крсетілімдерге сйкес жктілік жне лактация кезеі бар адамдар рсат етілмейді.
3. Соан байланысты, санитарлы дрігер 12 апталы жктілік бар жмысшы йелді ЭМ арналан индукциялы жылуды олданылатын цехта рі арай жмыс жасауына тиым салуы керек. Зиянды ауіпті факторлары жо жмыса ауыстыруа шешім абылдауы керек.
ЭМ уаыттар бойы баыты згеретін тотармен жайылады. ЭМ алмастырылмалы электрлік жне магниттік рісті сйкестілігімен сипатталады. ЭМ биологиялы серіне байланысты: жылулы жне жылулы емес сер болып блінеді. Жылулы сер сулеленуді интенсивтілігіне байланысты. ЭМ дегейі тмендеген сайын азаа термиялы сері тмендеп арнайы жылулы емес серге айналады. Кез келген ЭМ кзін ш зонаа блеміз: Жаын – индукция зонасы; индукция зонасында ЭМ ні ртрлі зындытаы ТЖ, ОЖ жне ЖЖ, ОЖЖ диапазонды сулелену кздері кездеседі. (ТЖ – зын толын, ОЖ – орташа толын, ЖЖ – ыса толын, ОЖЖ – ультра ыса толын); аралы – интерференция зонасы жне ашыты– толынды зонасы. ашытыты толынды зонасын да ЭМ ні жайылан дециметрлік, сантиметрлік, миллиметрлік толын диапазондары болады. ЭМ ОЖЖ не сер етіп, жоары озыштыа келеді. Эндокринді жйеге сер еткенде гормоналды ауытуа келеді, сіресе нерв эндокринді реттеуді бзып, стресске келеді, гипоталамо гипофизарлы жйеге сер етіп су гармоныны блінуі тотап, кортикостероидты гармондарды блінуін стимулдайды. ан жне иммунды реакцияа сері ан жйесінде эритроциттерді, лейкоциттерді, гемоглабинні санын згертіп, лейкоцитоз, эозинопения тудырады. Кзге сері шыны денешікті блдырлауы катаракта ауруына келеді.
ЭМ орануды барлы жадайлары мен дістері ш топа блінеді: йымдастырушы, инженерлі техникалы, емдеу алдын алу. ызметкерлерді ЭМ ні зиянды суледен орау шін технологиялы рдістерді автоматизациялау жне дистанционды басару жйесін арастыру, сулелену кзінен жмысшыларды алыстату, жмыс индукторларын экранирлеу керек.
Полиметалды рудникте жарылыш
1. Ауа шадануына б/ты ауа клемі ГОСТ 12.1.005-88 б/ша t-293°К боланда, атмосф/ ысым 760 мм с.б. б.к. Ауа клемі формула б/ша аныталады.: V=qt, бл жерде q-1минуттаы ауа шыыны, t- лшеу жргізу затыы, мин. Максимальды бірреттік концентрация. Ша факторын баалау алынан макс.бірреттік концентрац/ мнін шекті рсат етілген конц/мен салыстыру арылы жргізіледі. Жмыс зонасы ауасы жалпы санит/ талаптар,мем/к станд/а сай силикоз ауіпті шадар шін шекті рсат етілген дег. 1 мг/м3 болады егер бос кремний ос тотыы 70% б/са; ал 2 мг\м3 егер оны рамы 10-70% б/са; алан трлері шін 3- 10 мг/м3 аралыында. Бір фильтрдегі ша массаларын лшеу нтижелері б/ша ауадаы концентр/дан шастаыш арылы аланда мына формуламен есептейді.:
-шаны концентрациясы, мг/м3
– сынама аланнан кейінгі фильтрді салмаы, мг
– сынама алар алдындаы фильтрді салмаы, мг
V – фильтр арылы ткен ауа клемі, дм3
, 
Жмыс зонасы ауасыны зиянды заттарды шекті рсат етілген концентрациясы № 1.02. 011-94санит/ережелірнде, 1995ж. Козловский редакциясы кітабында келтірілгендей кремний ос тотыы шада 70% ден жоары бол/да 1 мг/м3 ПДК сы. Ауа шадану конц/сы 10 мг/м3, бл ШРЭК тен 10 есе асады. Бл фиброгенді сер етеді азаа, ауіптілік класы б/ша 3- класса жатады.
2. Пневмокониоз фиброгенді ндірістік аэрозольдерді за ингаляционды сері нтиж/де фиброзды згерістер дамуымен сипат/н созылмалы кпені шады аурулары. Пневмокониоздар: силикоз, силикатоз, силикотуберкулез, антракоз, биссиноз, багассоз, фермер кпесі, металлокониоз. Силикоз бл пневмокониоз кварцты ша тозады жту нтижесінде б/ды, яни, шаны рамында бос кремний оксиді 10% астам бар боланда дамиды. Силикатоздар пневк/з, минералдар шаын жту нтиж/де б/ды, рамында кремний оксиді ртрлі металл оксидтерімен байланысан, асбестоз, талькоз, каолиноз ж/е т.б. Металлокониоздар металл шадарынан дамитын пневмокониоздар : темір, алюминий. Карбокониоздар рамында кмірсутегі бар шадар серінен болатын пневмокониоз. Олар: кміртас, кокс, графит шадары антракоз, графитоз. Аралас шады пневмокониоз бос кремний оксиді бар, рамында бос кремний оксиді жо ж/е аз млшерде б/н пневмокон/р. Орг/ шадар серінен бол/н пневмокон/р. Блар кбіне сімдік талшытарынан ртрлі ауылшаруашылыы шадарынан синтетик/ заттар шадары б/ды.
3. Жмыс орнында ша концентрациясын лшеу жргізуде мрын дегейінде тыныс алу зонасында лшейді н/е ондай сынама ммкін болмаанда лшеу аймаын шажинаыш ттікке жаын лшейді н/е жерден 1,5 м биіктікте одан кп емес биіктікте лшейді. Егер жмыс орны бекітілмеген б/са, ша концент/н лшеуді уаыт ауысымыны 50% жоары кезінде жмысшылар кп болатын зонасы нктелерінде жргізеді.
4. ндірістік ша шыу тегі б/ша блінеді: орг/, бейорг/, аралас; тзілу б/ша: аэрозоль дезинтеграция, конденсация; блшектер лшемі б/ша: кзбен крінетін (10 мкм кп), микроскопиялы (0,25-10 мкм) ж/е ультрамикроскопиялы (0,25 мкм тмен). Ша азаа ртрлі сер етеді: фиброгенді, токсикалы, тітіркендіргіш ж/е т.б. Ша аэродисперсті жйе, онда дисперсті орта ауа, ал дисперсті фаза ша блшектері. Шаны рамыны гиг/ маызы зор. Нерлым ша ультрамикроскопиялы млшерде б/са, сорлым тыныс жолы мен кпе альвеоларына тну мен ену жылдамдыы жоары б/ды. Токсикалы шадар бронх абырасы арылы ана тіп азаа таралады. Шаны рамы мен клемі. А) са дисперсті d-2-5 мкм бл шадар тыныс жолдарына тере енеді. Б) ультрамикроскопиялы шыш б/ды, онша тмен тспейді. 0,25 тмен.В) кзге крінетін d-10 мкм кп. Г) микроскопиялы d- 0,25-10 мкм.
19 жастаы йел адам с фермасына жмыса орналасады.
1) азіргі симптамдар аллергиялы ауруларды крсетеді. Яни, адамны сезімталдыына жоары дегейде сер ету немесе аза ызметін бзу асиеті. Бл симптомдар талшы трінде сер ететін органикалы жануар шаынан болатын пневмокониоз трін крсетеді. Аллергиялы бронхит, аллергиялы дерматит, с ауырсыныны аллергиялы реакциясы.
2) Жмыс аймаы ауасыны шадануы осы шаымдарды тудырып отыр.Жануар шаы жн, лпек ,с ауырсыны шадары ндірістік фактор болып отыр. с фермасыны ша рамында азыты антибиотиктер болады, олар суді тездететін тетрациклин, биомицин. Сонымен атар, ша рамында улы химикаттар, гербицидтер ( азыты, шптерді дейтін), дндер дихлофоспен делуі ммкін. Улы химикаттар дезинфекция мен дератизация шін олданылады. Сондытан, мндай ша фиброгенді, аллергиялы, сенсибилизациялы жне токсикалы асиетке ие. Е негізгісі аллергиялы сер етуі болып табылады. те жоары шадану азыты сатаанда, оспаларды азыпен араластыранда, ра азытарды таратанда, имараттарды тазалаанда болады. с фермасында инкубаторлы цехтарда ша концентрациясы балапандарды срыптаанда жоарлайды.(34-48 мг\м3 дейін, имараттарды тазалаанда 58-60 мг\м3 дейін жоарлайды.Инкубаторлы ша-органикалы ша болып табылады, ол сты ауырсынынан трады. Сонымен бірге, ауа бактериальды ластанады.(а жне алтын тсті стафилакоктар, гемолитикалы стрептококтар, сальмонелла, протей таяшасы, саыраулытар).Жмысшылар аурушадыы бойынша, бірінші орында аллергиялы аурулар- аллергиялы ринопатия,созылмалы астмалы бронхит жне кзде аллергиялы коньюктивит, дерматит жне экзема.
3) нерксіпті лабораториялы, инструментальды дістер олдана отырып зерттеу жргізу. Ауаны шадануын асперациялы, седиментациялы дістер арылы тексеру. Микроклиматты реттеу шін пультты яни автоматты техникалы ралдармен басару керек. Жеке ораныс ондырыларын олдану керек.Жмыс блмесіндегі ауаны токсикалы заттарыны концентрациясын баылау керек. Жмыса кірер алдында кезеді медициналы тексеріс жасау керек. Денсаулы жадайына байланысты баса жмыса ауыстыру, емдік, диеталы таамдар сыну, санаторийлік курортты демалыса жіберу. Ша минералды жне органикалы комплекстерден труы ммкін. Минералды компоненттер топыра, жем шаы,жануарларды здеріні озалу кезіндегі шадары да жатады. Органикалы шадар старды здеріні блінділерін райды. сты органикалы шадары с фермасы кп абатты болан жадайда жоары болып табылады. Шаны ПДК 34-48 мг\м3 дан жоары болмауы керек. №632 18.08.2004ж. «йелдерді ебек ету жадайларына ойылатын санитарлы-эпидемиологиялы талаптар».