Бетон ндіретін й салу комбинатында рамына кремнийді 60% бос ос тотыы бар силикатты
1. Шаны концентрациясын анытау шін мына формуланы олданамыз:
-шаны концентрациясы, мг/м3
– сынама аланнан кейінгі фильтрді салмаы, мг
– сынама алар алдындаы фильтрді салмаы, мг
V – фильтр арылы ткен ауа клемі, дм3
V=qt q - бір минут ткен ауа клемі
t – сынама алан уаыт затыы
v – 15 л/мин 10 мин = 150 л.
Санитарлы талап б/ша ша рамындаы кремний бос остотыы 70% жоары болса, ШРЭК – 1 мг/м3, 10 - 70% - 2 мг/м3 болу керек.
Нтижесінде бетон ндіретін й салу комбинатында шаны концентр. нормадан 6,5 есе арты.
2. Ша дегеніміз ндірістік процестер кезінде тзілетін жне ауа рамында аралас кйде за уаыт болатын атты заттарды са блшек тріндегі жиынтыы. Шыу тегіне б/ты ша: органикалы, бейорганикалы, аралас. Орг/ шаа: табии: жануартекті, сімдіктекті (мата, жн, ааш) жне жасанды пластмасса, резина, смола, бояулар мен ртрлі синтетикалы німдер. Бейорг/ шаа: минералдар (кварцты, силикатты, асбестті, цементті, фарфорлы) жнеметаллды (мырышты, темір, мыс, орасын, марганец). Аралас ша: орг/ жне бейорг/ трлері жатады (металлургия, химия ндірісі). Тзілуіне б/ты: аэрозольды – дезинтеграциялы жне конденсациялы деп бледі. Дезинтеграциялы аэрозоль атты заттарды механикалы блшектеу, сатау, блу (брылау, сындыру, жару), механикалы деу (полировка, тазалау). Конденсациялы аэрозоль атты заттарды термиялы деу процесінде (балыту, электросварка) тзіледі. Клеміне б/ты: кзге крінетін 10 мкм жоары, микроскопиялы клемі – 0, 25 – 10 мкм, ультрамикроскопиялы клемі 0,25 мкм кіші. Химиялы рамына байланысты ша организмге фиброгенді, тітіркендіргіш, токсикалы, аллергиялы сер крсетеді. кпе ауруларына шаны минералогиялы рамы кремний ос тотыы сер етеді. Кремнийді фиброгенді асиеті оны кристалл торларыны рылымына б/ты: сіресе екі кремний тотыын ыздыруда алынатын тридимит, кристобалиттен фиброгенді сер ету дегейі жоары. Ал тменгі фиброгенді сер крсететін кристалды кремнезим бзылан кристал торлы аморфты кремний диоксидіні фиброгендік сері тмен.
3. ШРЭК кнделікті жмыс кезінде (8 саат бойы жне аптасына 40 са. аспайтын) барлы жмыс тілі барысында денсаулыында, рпатарында ауруды немесе ауытуды болдырмайтын зиянды заттар концентрациясы. ШРЭК бір мерзімдік жне орта ауысымды нормативтер трінде белгіленеді. Орта ауысымды ШРЭК кбіне созылмалы уыттануды тудыратын (фиброген шадары, металлдарды аэрозольдері) заттара арналып бекітіледі. Тікелей баытталан уытты сері бар заттара барынша бір мерзімдік концентр/р белгіленеді. сері кезінде соз/ы улану да, тікелей улану да дамытуы ммкін зат/а бір мерзімдік жне орта ауысымды ШРЭК атар белгіленеді. Орта ауысымды ШРЭК – барлы уаытты осанда жмыс ауысымы затыы 75% аз болмайтын ауаны здіксіз н/е здікті іріктеу кезінде алынан орта конц/я ж/е барлы ауысым затыы уаытындаы жмыс істеушілерді демалу аумаында оларды траты н/е за болуы орындарындаы орташа лшенген конц/я. Бір мерзімдік ШРЭК те концентр/ды ауысым барысында жмыс істеушіге сер ету затыы, кбіне фиброгенді сері бар аэрозольге ж/е ол бір ауысымда 4 реттен арты айталануы ммкін – 15 мин пен 30мин аспау к/к. Шаны ШРЭК суі шаны дисперстілігіне б/т. Шаны дисперстілігіні гигиен/ маызы бар, себебі шады блшектер клеміне, салмаына ж/е формасына б/ты шаны ауада болу затыы аныт/ды. Аэрозоль дисперстілігі шаны сырты ортада тну жылдамдыын анытайды. Млшері 0,01 – 0,1 мкм блшектер ауада за уаыт болады. Ірі блшектерді млшері мен салмаына сйкес болады.