Антропометрлік зерттеулер дістемесі

 

р антропометриялы зерттеуде екі кезеді бліп шыаруа болады:

Біріншісі – зерттеулермен байланысты проблемаларыны жиынтыын жасау; екіншісі – зерттеулер.

Бірінші кезеде зерттеулер масаттарын натылайды жне длдейді, зерттеу дісін жне лшеуіш аппараттары тадап алады, лшеулерге жататын адамдар санын анытайды, лшемдерді жргізетін ызметкелерді оытады, оларды лшеуіш аспаптар мен жне жабжытармен амтиды, жаттарды дайындайды .

Антропометриялы зертеулерде сапалы ткізуді ажетті шарты болып біріайланан дістеме жне лшеу техникасын длме- дл орындалуын бзбау табылады

Антропометриялы зертеулерді дістемесіні жеілдігіне орай оны техникасы арапайым болып крілуі ммкін. Адам денесіні соны мен атар, табан жне олбасыны лшемде лшенетін адамны орналасу киіне туелді. Осыан орай, табандарды лшеуді адам денесі ата тік (вертикальды) жне екі табана біркелкі тіріктенген кйде жргізіледі. Табандар араашытыы 20 см болуы тиіс.

олбасыны орналасуы кйі айын лшемдік белгілерді лшеу барысында жне р трлі лшеу бадарламарын пайдалананда р трлі болуы ажет: саусатар жазылып немесе бгіліп труы, олбасы тіректік бетте алаан немесе латериальды ырымен орналасуы жне т.б. лшеуіш аспапты, ралды немесе табан жне олбасыны антропометрлік аспапта орналасуы дістеме талаптарына длме- дл сйкесті болуы тиіс. лшеу техникасын сатау, алынан мліметтерді салыстырмалыына жне длдігіне алдын ала жадай жасайды.

лшеулерді, ережелерге сйкес жалаашталан о табан жне олбасында ткізеді. лшеу алдында табанда немесе олбасында антропометрлік нктелер мен сызытарды белгілейді. Олар, ааны аны байалынатын жне жеіл табылатын анатомиялы нктелеріне (бдырматара, адамдара, сйектерді сінділеріне жне т.б.), жмса лпаларына немесе тері астында пайда болан майлы жрлеріне сйкес болуы ажет.

Бл нктелерді біреулері антропометрияны классикалытарына жатса, аландары лшемдік типология салуа жне бйымдарды жобалауа ажетті белгілерді лшеу кезінде бастапы болып табылады.

Аята келесі нктелерді белгілейді: кше, сйек, бдырыыны, е шыыы 1 нктесін (21.а, б суреттер); ішкі тобы ортасын 2; табан иілу нктесін 3; бойлы кмбезді максимальды биіктігіні 4 нктесін (айы трізді сйекті бдырыы) табан ортасыны 5 нктесін; бірінші тілерсек-баай буыныны е шыыы 6 нктесін (ішкі шоыр нктесі); бірінші тілерсек-баай буыныны ортасыны стінде орналасан 7 нктені; табанны алдыы 8 нктесін (бірінші немесе екінші башпайда орналасан) – кшені е шыыы 1 нктесіні барынша алыс орналасан; екінші башпайаралыты е тере 9 нктесін; шінші башпайаралыты е тере 10 нктесін; бесінші башпай соын белгілейтін 11 нктені; бесінші тілерсек-баай буыныны е шыыы 12 нктесін (сырты шоыр нктесі); сырты тобы ортасын 13; кшелік дгелектенуді тменгі 14 нктесін (21.б сурет); балтыр блшыетіні тменгі шетіні дегейінде орналасан 15 нктені; балтырды арты блшыеттер тобыны е дамыан жеріні 16 нктесін; тізе апаыны астында балтырды е тар жеріні 17 нктесін.

Сурет 21. Табан жне балтыр нктелері

олбасында келесі антропометрлік нктелерді жне жмса лпаларды атпарлары мен бейнеленген сызытардаы нктелерді белгілейді: бірінші, екінші, шінші, тртінші жне бесінші саусатарды блшы лпаларындаы 1-5 соы нктелерді (22.а сурет);алаанды бетте тенар табанын шектейтін тері атпарыны е тменгі нктесін – 6 тенар табанын; алаанды беттегі олбасыны табаныны сызыыны ортасыны 7 нуктесін.

олбасы табаныны сызыы – шыбы сйекті бір трізді сіні арылы олбасын ию (жазу) кезінде алаанды (тыс) бетіні проксимальды блігінде пайда болатын теріні атпарыны сызыы; сауса аралытарыны е тере 8-11 нктелерін (22.б сурет); латеральды бетті е ке жерінде орналасан тенарды 12 е дестік нктесін; олбасыны табаныны тыс бетіндегі сызыы ортасыны 13 нктесін (22.в сурет).

 

Сурет 22. ол басыны нктелері

Бірінші алаанды сйегі басыны ортасыны 14 нктесін; бірінші, шінші жне бесінші саусатарды тырнатары зындытары орталарыны 15-17 нктелерін; бесінші, алаанды сйекті басы ортасыны 18 нктесін.

Барлы лшеулерді белгілі антропометриялы жазытарда жргізеді. Бір саггитальды жне бір горизонтальды жазытарда біра, р трлі фронтальды жазытарда орналасан лшемдерді бойлы немесе зынды (мысалы, табан зындыы, сауса зындытары, башпай зындыы жне т.б.) деп аталады. Бір горизонтальды жне фронтальды жазытарды біра, р трлі саггитальды орналасандарды клдене (мысалы, табан ені, олбасы ені жне т.б.) деп атайды.

лшеулерді табан немесе олбасыны беттері арылы жргізуге болады. Бл кезде белгілі ималарды айналым лшемдері (мысалы, табан айналымы, олбасы айналымы, тенарды бірінші жне екінші доалары жне т.б.) алынады.

Антропометрлік аспаптар

Антропометрлік зерттеулерді ласан жне ласпайтын дістерін пайдаланады.

ласандара лшеуіш аспабы зерттейтін объектпен ласа атысатын дістерді жатызады. Алынан апарат дискретті, жеке нктелер координаттары трінде, жне има контурларын сипаттайтын аналогты болуы ммкін. ласпайтын дістерде зерттелетін денені беті фотограммалар, сулелік жне рентгендік суреттер трінде алынады. Алынан бейнелерден апарат саналып алынады, оларды дифференциалды жне интегралдылара бледі. Дифференциалды апарат ималар немесе бліктерді лшемдері жне формалары туралы сипаттама беретін здіксіз немесе нктелерді шифраланан координаттар трінде беріледі.

Интегралды апарат объектіні толы геометриялык сипатын алуа ммкіндік береді, яни, оны кеістік орналасуын, формасын жне лшемдерін.

ласан дістер кдімгідей те арапайым. Оларды негізгі кемшілігіне лшеуіш аспапты ласа келген кезендегі ол, табан жмса блшы еттер лпасын деформациялау, жне осыан орай, длдігі жоары мліметтер алуа иынды тудыруы жатады. Бдан баса, бл дістер едауір ебек сранымды, лшеулер кп уаыт ажеттілігін талап етеді де зерттеленетін адамды шаршатады. ласпайтын дістер жоары німдікті, объективті жне дрыс мліметтерді алуды амтиды, объектті имыл-озалыс кезінде зерттеуге ммкіндік береді. Бл діс кемшіліктеріне аппараттарды жне бейне алу рдісіні крделілігі жатады.

ласан дістерде келесі аспаптар мен ралдарды пайдаланады.

Плантограф (23.а сурет) табан ізіні суреті (плантограмманы) мен габарит контурлары туралы аналогиялы апарат алуа арналан [5]. Аспап поливинилхлоридты немесе полиэтилендік абыршы 2 керілген 1 рамкадан трады. Рамка 3 тиянапен топсалар арылы біріккен. Тиянаты 4 жмса жастыы бар. Оан штемпельді бояу жаып таза аазды жатызады. Плантографпен жмыс істегенде рамканы тиянаа жатызып, табанда абыршаа орналастырады да ааза табан ізіні суретін тсіріп алады.

Электрласанды контурографы (23.б сурет) ааза табанны Габариттік зоналарын айналмалы шбрыштыта бекілген

1 инемен кшіруге олданады. Табанды айналдыра сызу кезінде блшы ет лпаларыны деформациялауына жол бермеу шін контурографа, 3 жне 4 дабылдауыш лампалы электр схемасы орнытырылан. Айналма шбрыш жне табан арасындаы ысым нормальды кезде ине А орына жайасады (23.в сурет).

 

Сурет 23. ласан аспаптар слбалары

Бл кезде бір 4 лампа жанады, ал ысым ммкіндіктен асып кетсе, ине Б орына жайасып 3 лампа жанады.

Табанны ималары туралы аналогиялы апаратты контурографтар кмегімен алады.

М.Я. Орловты вертикальды конструкциялы контурографы (24.а сурет) тияныты жылжымалы бекілген зын жа тілімшелеріні жиынтыынан трады.

Тілімшелер горизонтальды орналасан контурограф (24.б сурет) табанны кшелік блігіні бойлы-стік имасыны контурына сас контур алуа ммкіндік береді.

 

Сурет-24. Контурографтар

Д.Е. Медзерянны контурографыны (24.в сурет) конструкциясы мен рекет принципі жоары аталандара сас. Ол табанны клдене ималарыны лшемдері мен формаларын полярлы координаттарда алуа ммкіндік береді.

ласанды діс пен дискретті апаратты алу шін Ю.П. Зыбин жне В.К. Макаричеваны табанлшеуіш аспабы (25 сурет) пайдаланады. Ол табанны антропометриялы нктелерін ш координат жйесінде анытауа арналан. Табанды кшені е шыыы нктесі жне екінші башпай аралы ортасы арылы тетін сі бойынша дл орналастыру шін табанлшеуішті башпайаралы тетігі жне табанны кшелік блігіні жмса блшы ет лпаларыны ысылу дрежесін баылайтын дабыл жйесі бар.

 

Сурет 25. Ю.П. Зыбин жне В.К. Макаричеваны табан лшеуіші

Табанлшеуішті млдір тіректін 3 татайшасы 1 тиянаа бекілген 5 башпайаралы тетік лшеу кезінде екінші жне шінші башпай арасында орналасатын тетік тіректін татайшаны саылауында 13 орнытырылан. лшеніп жатан табан зындыына байланысты тетікті серіппеленген тлке 4 кмегімен бойлы бадарлаушы 2 бойымен саылауды кез келген жеріне жылжытуа болады.

Табанлшеуішке табанды орналастыран кезде, оны кшелік тірекке шамалы ысымдап тйістіреді. кшені тіректе ысымды реттейтін 14 дабыл жйелері орналасан.

Табанлшеуішті (25.б сурет) лшеуіш жйесі зынды лшемдерді лшеуге арналан екі сызышпен, ені жне биіктік лшемдерді лшеуге арналан 16 горизонтальды жне 17 вертикальды сызыштардан трады.

Балтыртабанлшеуіш (26.а сурет) балтыр мен табанды кшені р трлі биіктікке ктергенде лшеуге ммкіндік береді. Табанны кше биіктігін, 1 шаблона ондырады.

Аспап тиянаында органикалы шишадан жасалан татайша бекітілген. Трафарет бойынша табанны кше ктерікілігіне байланысты зынды жне ендік лшемдеріні згеруін анытайды.

Ая киімді табана алыптастыратын аспапты (26.б сурет), Н.К. Кушнир жасаан. Ол табанны лшемдеріні кшені ктергенде жне сонымен атар кш серімен згеруін анытауа ммкіндік береді. Аспап тиянаыны 1 плитасында арты жне аптал абыраны кшеге арналан 4 тірек бекілген, кше астыны 3 тірегі биіктігі згеріп тратын кшені тыыздыы табанны шоырдаы айналым лшемдеріні згеруін тратандыратын 5 лшеуіш таспалар, 2 шыырлар бекілген. Табана салынатын кшті згертіп тру шін 2 шыырлар арылы 6 арандар жіберілген, оларды бір сандарына 7 жктер бекілген, ал аландары лшеуіш таспалармен осылан.

Табан жне балтыр биіктігін анытайтын лшеуіш (26.в сурет) миллиметрлік шкалы сызышты 1 тіреуі бекілген 3 тиянатан трады. Тіреуде антропометрлік нктелерді анытауа арналан горизонтальды 4 сілтегіш 2 озалтыша бекілген. Ені 5-6 мм лшеуіш таспа мен табан жне олбасыны беттеріні лшемдерін анытайды.

 

Сурет 26. Ая-ол лшейтін аспаптарды слбалары

Жылжымалы циркульмен немесе штангенциркуль мен (26.г сурет) олбасыны екі антропометриялы нктелеріні е ыса араашытыын анытайды.

олбасын кдімгі (табии), кйінде лшеу шін (шамалы иілген саусатары мен) оны жатызатын шаблондарды пайдаланады. Шаблондар лшеніп жатан олбасыны айналымына туелді белгілі исы бетті болуы тиіс (27 сурет ).

Жоарыда аталан табан лшеуіш аспаптарды кемшіліктеріне табанны, балтырды горизонтальды ималарыны контурларын анытауа ммкіндік бермейтіні жатады. Осыан орай, табан жне балтырды горизонтальды ималарын лшеу арылы гео-метриялы апараттарын кеейту масаты мен А.Ж. Бопеев, В.А. Фукин жне С.Е. Мнасипов жаа табанлшеуіш аспабын жасады [12].

 

Сурет 28. А.Ж. Бопеев, С.Е. Мунасипов, В.А. Фукинны табанлшеуіші

Аспап 1 тиянатан, 3 тмсыты жне 2 кшелік тіректерден, табан жне балтырды горизонтальды ималарын анытауа арналан ралдан трады. рал 4 баыттауыш жне оларды бойы мен 5 жылжымалар кмегі мен 7 ысыштар арылы бекітілген 9 лшеуіш білікті 8 рамалы 6 вертикальды тіреулер жылжиды.

Аспапты тіректік бетінде табан зынды лшемдерін анытауа арналан 10 лшеуіш сызыштар жне табанды дрыс баыттауа арналан 11 аспапты сі орналасан.

Табан жне балтырды бл аспап кмегімен лшеуді келесі кезедермен жргізеді. Табанды тіректік бетке 11 сі бойынша баыттап оны зындыыны басы болып саналатын ауыспалы кшелік тірек арылы орналастырады. кшелік тіректі зерттелетін табан лшемдері мен формасына сйкес тадап алады.

Табанды дрыс баыттау шін оны кшесі тірек пен тйісуі, ал екінші башпайаралы аспапты 11 сі бойында орналасуы тиіс.

Табан зындыы е зын башпайыны тмсыты тірек пен тйісетін нкте арылы аныталып 10 лшеуіш сызыштармен лшенеді.

Табан жне балтырды горизонтальды ималарыны контурларын былай алады.

Вертикальды тіреулерді горизонталь бойынша тиісті блікте орналастырады да 8 тікбрышты раманы лшеу жргізетін биіктікте тратандырады. Раманы 9 лшеуіш біліктерін табан мен тйіскенше жылжытады. Бл кезде барлы біліктерді орналасуы табанны горизонтальды имасыны контурын анытайды. р лшеуіш білікті милиметрлік бліктері лшеу нтижелерін жылдам жне жеіл жазып алуына ммкіндік береді.

Полярлы ш координат жйесінде табанмен балтырды горизонтальды жне вертикальды ималарын 29 суретте крсетілген аспап арылы алуа болады. Аспапты М.Х. Дулати атындаы Тараз мемлекеттік университетіні "Былары, лбір жне былары бйымдар технологиясы" кафедрасыны т..к., проф. А.Ж. Бопеев жне т..к., доцент С.Е. Мнасипов жасаан.

 

Сурет 29. А.Ж. Бопеев, С.Е. Мунасиповты табан лшеуіші

Адам денесін тсіруге арналан фотосуретті антропометриялы зерттеулер дісі ретінде бірінші болып В.В. Бунак жне П.Н. Башкиров сынан. Фотографиялы діс суреттерге баынбайтын анатомиялы ерекшеліктерді есепке алып объектіні зерттеуге ммкіндік береді.

Фотографиялы суреттер адам денесіні жне бліктеріні морфологиялы ерешеліктерін айын крсетеді.

Фототабанлшеуіш аспап айналар жинаынан, фотокамерадан жне ысымдайтын электр контактінен трады. Антропометрлік мліметтерді алу масаты мен суреттерді дегенде электронды жне механикалы ралдарды пайдаланады. Электронды ралмен лшеу нтижелерін алатын ималар 306 суретте, ал 30.в суретте-фотосуретті табанны аптал, фронталь жне плантарлы беттерінен алынан фотосуреттерін деу тсілі крсетілген.

В.З. Ильченко (Укр. БЗИ) жасаан фотоаспап, (30.г сурет) фотоплантограф жне фотогабаритограф иындысы болып табанны габариттік зоналарын анытауа ммкіндік береді.

Блгарияда олданылатын фотоаспап (30.д сурет) бір-біріне белгілі брышты орналасан айналардан рылан трт оптикалы жйе мен фотообъективтерден трады.

 

Сурет 30. Фототабанлшеуіштер слбалары

 

Ю.П. Зыбинны жне В.А Фукинны фототабанлшеуіш аспабыны рекеті фотообъективты оптикалы жйесіні фокалды жазытыына има контурын бейнелейтін, зерттеленетін бетке баытталан жіішке жне параллельді суле шоырыны кмегімен алынатын "сулелік имасын" жасау болып табылады.

Табанны р трлі кйдегі ималарыны жиынтыын алып, оны лшемдеріні згеруін баылауа болады.

Кеістік-крделі денелерді лшемдері мен фотоларын зерттеу жне айта деу шін стереофотограмметрия дісін пайдаланады [13].

Бл дісті олданып денені стереоскопиялы кеістік суретін алуа болады. Стереоскопиялы деп кеістікті клемдік амауда амтитын екі бейнені (стереожпты) атайды. Арнайы аспаптар мен стереожптарды араан кезде жеке нктелерді бейнелері бір-біріне сйкес келмеуіне р нкте араушыдан р трлі тередікте орналасандай елес беріп бір клемдік бейнені райды.

Осы стереофотограмметрия принципі стереофотолшеуіштер (32.а-в суреттер) жне стереофотоплантографтарда (32.г, 31.д суреттер) пайда-лынады.

 

 

Сурет 31. Ю.П. Зыбин жне В.А. Фукинны фототабанлшеуіші

 

 

Сурет 32. Растрлы оптикалы жйелі аспаптар слбалары

Олар клемдік объектілерді суреттерін екі нктеден екі стереокамералар мен тсіреді де стереосуреттерді біріктіріп араанда объектіні клемдік абылдауын амтиды. Стереосуреттер стереоавтограф пен деледі. Пашаев Б.С. стереофотоплантографымен алынан табанны із жаыны горизонтальды ималары 33 суретте крсетілген.

Осы принцип Б.С. Пашаев пен Б.М. Фамицын аспабында (34 сурет) олданылады. Бл аспап табан мен балтырды гипстік бедерлерін стереоскопиялы фотосуреттерде пайдаланады [14].

 

Сурет 33. Б.С. Пашаев жне В.М. Фамицин аспабаны слбасы

Сурет 34. Стереоплантограммалар

 

Аспап аяты немесе гипстік бедерді орналастыратын 1 брылмалы стелден 3, тест-объектіден 5, стереофотограмметриялы камералардан 4, жары рефлекторларынан жне 2 экраннан трады. Суретке тсіруді: алдыы, арты, аптал бетті о жне сол жатарынан орындайды.

Рентгенографикалы діспен де адам денесіні ималарын алуа болады. Біра, бл дісті олдану адам азасына рентген сулелеріні тигізетін зиянды серлерінен шектеледі.

Голографиялы интерферо-метриялы дісі объектіні клем-дік бейнесін оптикалы квантты генераторыны (лазерді) суле-лерін (35 сурет) олданып алу ммкіндігінде негізделген [15].

дісті келешегі мол, біра, адам денесін жаппай лшеуге лі бейімделмеген.

Адамны ая жне колбасыны рылысын зерттеуге гипстік бедерлер ммкіндік береді. Гипстік бедерлер табан жне олбасы туралы дискреттік жне аналогты апараттарды алуа пайдаланады.

Лшеу бадарламалары

р антропометриялы зерттеу белгілі лшеу бадарламасы бойынша жргізілуі тиіс. Бадарламаа тек ана ойылан масатты шешуге ажетті белгілерді енгізу ажет. Мысалы, егер лшеулерді табандарды лшемдік технологиясын салу масаты мен жргізсе, онда табан зындыы мен оны шоырдаы айналым лшемін зерттеген жеткілікті, ал олбасыны лшемдік типологиясына - бесінші алаан сйегіні басыны дегейіндегі айналым лшем мен шінші саусаты флексорлы зындыын. Барлы алан лшемдер топтарды морфологиялы сипаттамаларын толытырады да ая киім алыптарын, ая киімді немесе олаптар жне биялайларды жобалауа кажетті.

Табанны пропорцияларын анытау шін оны зындыын, шоырдаы айналым лшемдерін, сырты жне ішкі шоырлардаы ндерін, сырты жне ішкі шоырлара, кше ортасына, башпайларды содарына дейінгі ашытытарды, сырты жне ішкі тобытара дейінгі кашыты пен оларды орталарытта дейінгі биіктіктерді білу ажет.

алып ізін жобалау шін, оан оса табанны статикалы деформацияларын анытау жне сипаттауа лшеу бардарламасына табанны плантограммасын алуды осу ажет.

Кейбір арнайы жне ндірістік биялайлар жне ая киімдерді дайындау шін имыл-озалыстары кейбір лшемдік белгілеріні згеруін білу керек. Бл жадайларда арнайы лшемдеу бардарламаларын жасайды. Арнайы бадарламалара егізілген белгілерді статикалы жне динамикалы жадайларда лшейді. Статикалы жне динамикалы лшеулерді бірдей бастапы нктелер араларында жргізеді. андай бадарлама болмасын р лшемдік белгіге зіні нмірі жне оларды лшеу техникасы барлы бадарламаларда саталады.

Табанны зынды лшемдерін 1 нктеден (21.а сурет ара) бастап 2, 3, 5, 6, 8, 11, 12, 13 нктелерге дейін, ал табан биіктік лшемдерін тіректін беттен бастап 2, 3, 4, 5, 7, 13 нктелерге дейін лшейді.

Балтыр биіктік лшемдерін (21.б сурет ара) тіректін беттен бастап 15, 16 жне 17 нктелерге лшемдерін плантограммалардан алады. Плантограм маны былай дейді (36.д сурет ара), із суретіні е ке жеріндегі кше тірегіні ортасыны нктесі жне екінші башпайаралыты 9 нктесі (36.д сурет) арылы сті жргізеді.

 

Сурет 36. Табанны гипстік бедерін алу жне

плантограмма слбалары

 

Белгіленген 6 жне 12 нктелерді горизонтальды проекцияла-рынан ске перпендикулярлар трызып, оларды горизонтальды проекциямен ішкі жаынан (m-нктесі) жне сырты жаынан (f нктесі) иылысанша созады. 12 жне m-нктелер араашытыы табанны Ш_н.п. сырты шоыр бойынша, ал 6 жне f нктелер араашыты Ш_в.п ішкі шоыр бойынша ендерін сипаттайды.

кшені енін Ш_п горизонтальды проекция бойынша табанны кшесіні ізіні суретіні е ке жерінде лшенеді.

лкен башпайды ауытиу брышын ОВ суле лкен башпайды горизонталды проекциясыны контурына ішкі шоырды 6 нктесінен жргізілген жанама сызы арасында лшейді.

Айналым лшемдерді (216 сурет ара) миллиметрлік блімді майыса таспа мен лшейді. Ішкі О_в._п. жне сырты О_к._п, шоырлар арылы табанны айналым лшемдерін анытаан кезде таспаны лшейтін шеті кшеге арай трып 6 жне 12 кктелерде (21.а сурет ара) жатуы тиіс. Табан ортасыны О_с (216 сурет ара) айналым лшемін таспаны табанны тыс бетіні 5 нктесі арылы ткізіп анытайды (21.а сурет ара). О_с._г. айналым лшемін анытаанда таспаны табанны иілу 3 кктесі (21.а сурет ара) жне кшені дгеленуіні теменгі 14 нктесі арылы ткізеді.

Балтырды О_1, О₂, О₃ айналым лшемдерін 15, 16 жне 17 нктелерге сйкес лшейді. лшеуіш таспа лшенетін блікке тыыз, біра оны ыспай жанасып балтырды шартты вертикальды сіне перпендикуляры орналасуы тиіс.

Колбасын лшегенде келесі лшемдік белгілерді (мм) зерттейді:

- олбасыны зындыын алаан Д_и жне тыс Д_т, жатарынан (22.а, в сурет ара) – олбасыны табаныны ортасынан алаанды немесе сырты жаынан шінші саусаты е шеткі кктесіне дейінгі араашыты;

- бесінші суле бойынша алаанны зындыын 1₀ олбасыны табаныны тртінші саусааралы нктеге дейінгі араашыты (алаанды бетте жылжымалы циркульмен лшейді, циркуль штангасы олбасыны сіне параллельді болады);

- р саусатын флексорлы l_1, l_2, l_.3, l_4, l₅ жне сырты Д₁, Д₂Д₃, Д₄, Д₅ зындытарын – лшеніп жатан саусаты сырты немесе алаанды беттеріні тік (вертикальды) сіне проекцияланая сйкесті саусааралы нктесінен саусаты шыны нктесіне дейінгі араашыты;

- олбасыны табаныныда алаанды бетті тенарына дейінгі Н араашытыты (22.а сурет ара);

- бірінші, шінші жне бесінші саусаты тырнатарыны ортасынан олбасыны тыс беті бойынша сйкесті саусаты шыны нктелеріне дейінгі лшенілетінен араашыты;

- алаанды беттегі тенар табанынан бірінші саусаты жараыны ортасына дейінгі L₁ араашытыты;

- алаан жаынан лшенген бірінші саусаты шыны нктесінен тенар табанына дейінгі L араашытыты (лшеуді олбасыны сіне параллельді етіп сызыш пен немесе жылжымалы циркульмен орындайды);

- кмекші I-I сызыынан екінші сауса сіне дейінгі С араашытыты;

- бірінші жне екінші саусааралы нктелеріні Л араашытыын (алаанды бетте жылжымалы циркульмен немесе сызышпен саусаты шамамен 35⁰ брып лшейді);

- бесінші алаан сйегіні басы дегейіндегі олбасыны айналымы О_н (лшеуді майыса таспа мен орындайды, олбасы алаанымен стелде жатады, лкен сауса шетке айырылан);

- тырнаты ортасы тырнаты ортасы О_н жне алаан-бапай буын арылы лшенген бірінші саусаты айналымы 0₁ (майыса таспа исы орналасады да шетімен бірінші саусааралы жараын шамалы басып теді);

- тенарды бірінші г₁, д₁ жне е₁, ж₁ доаларыны зындыын I-I осымша сызытан бастап лкен саусаты тенарыны е ке жеріндегі атпарына сйкес жеріне дейін жне оны бойыны тменгі штен бір биіктігі дегейінде (таспа тенар сіне нормальды орналасуы тиіс);

- саусатар аралы нктелердегі дегейдегі саусатарды алы-дыын t₂.

Барлы лшеулерді жазы саусатарда жргізеді.

Д_п, Д_т жне l₀ лшемдік белгілерді олбасы бос немесе салбырап жне саусатар жазы кйінде лшейді. Жылжымалы циркульмен l₁-l₅, Д₁-Д₅, Н, l_H, L₁лшегенде олбасы медиальды бетімен стелде лшейтін адам а алаан жаы мен брылып,бірінші сауса екіншіні алдында, бірінші саусаты тыс беті жне екінші саусаты радиальды беті бір жазытыта, бірінші сауса екіншіге шамамен 35⁰ брыша арама – арсы арай трады.

р адам лшемдерді бланкіге енгізіледі (1 кесте). Бланкіде белгілері нмірлері лшеу бадарламасыны белгілеріні нмірлеу жйесіне сйкес болуы тиіс.

 

Кесте 1

Антропометрлік лшеулерді жазуа арналан бланкі.

Ел

Жыныс Кні

Аты-жні Бланк нмірі

Туылан кні

Жасы

Жасты тобы

Туылан жері: А – ала

В – аул

лты: кесі шешесі –

Маманды: кесіні шешесіні –

Жанядаы балалар саны

Белгі нмірі	Белгіні маынасы	Белгі нмірі	Белгіні маынасы

3.2 Табандарды жне олбастырыны