Ре тру кездегі жмыс

ре тру – за эволюция рдісінде алыптасан адам денесіні кдімгі йреншікті кйі.

Оны сипаттауда жалпы ауыртпалыты ортасы жне оны тіректік бетіне проекциясыны лкен м аынасы маынасы бар.

Ауытпалы орталытан тіректік бетке тсірілген перпендикулярды ауыртпалы вертикаль деп атайды. Адам денесіні жалпы ауыртпалы ортасын (ЖАО) жне оны бліктеріні ауыртпалы орталарын ажырата білу ажет. Денені р блігіні ауыртпалы ортасы болады.

Денені ЖАО р буынны орталарынан алшатау ткендіктен айналу моменті пайда болады (ауыртпалы кшті иы зындыына кбейтіндісі).

р блікті ауыртпалы ортасын біле отырып, ауыртпалы кшті сер ететін иыыны буындара атынасын анытама айналу моментті есептеуге болады.

Адам денесіні жалпы салмаы жне оны бліктеріні салматарыны атынасы, %.

Бас 7 олбасы 0,7

Дене 46,4 сан 12,2

Иы 2,4 балтыр 4,6

Білек 1,8 табан 1,4

 

Демек, денені жалпы салмаы 70 кг кезде, табанды 0,98 кг те болады.

Осыан орай, ЖАО адам азасы салмаыны таралу крееткіші болып, оны дене рылысын сипаттайды. Нерлым ЖАО жоары орналасса, солрлым денені жоары блігіні салмаы лкен болады. Мысалы, гимнасттарды ЖАО желаятардікінен жоары орналасады. Себебі, гимнасттарды ол блшы еттері, ал желаятарды аятарыны блшыеттері жасы дамыан.

ре тру жмысты е ауыр трлеріні бірі болып саналады. Денені тік стау шін, блшыеттерді едуір жмысы ажет.

Транда энергия шыыны, жргеннен кп жмсалады.

ре тру – ауырлы ортасы жоары орналасуы жне тіректік бетті ауданыны кішілігі мен байланысты трасыз тепе-тедік.

Адам денесін тепе-тедіктен шыару шін кшті ауыртпалы ортасы дегейінде ала арай салу ажет.

Оны клемі, орта есеппен ерлерге 873Н, ал йелдерге 63Н те.Арта лату шін ерлерге 41Н, ал йелдерге 36Н кем емес кш ажет.

Тру ауыр жмыстарды біріне жататындытан зерттеушілер баяыдан бастап тру кездегі табанны тірекке ысымын тарату сынатары мен айналысты.

Адама тиімді, ыайлы алып жне ая киім жасау шін табанны ысымыны тірекке таралуын білу керек. Ал оны білу шін ысымды лшейтін дістерді арастыру ажет.

азіргі кезде табанны тірекке жне ая киім блшектеріне ысымын анытау шін тензометрия дісін пайдаланыды. Тензоэффект былысы кш серінен ткізгіштік кедергісіні згеруінде негізделген. Табан тірек жне ая киім блшектеріні арасындаы ысымды анытау шін датчиктерді олданады. Датчикті табан мен тірек немесе ая киім блшектеріні арасына орналасатындытан, оны кострукциясына ойылатын талаптарды бірі болып минимальды лшемдер, сіресе алыды табылады. Табан жне ая киім рекеттестіктерін зерттеу шін сым, сынапты тензодатчиктер жне ток ткізгіш резеке негізінде жасалан ысым датчиктерін пайдалынады [5, 17].

Оларды схемалары 40 суретте крсетілген.

 

Сурет 40. ысым датчиктер конструкцияларыны слбалары

 

Тру кезде табанны ысымыны тірекке таралуын зерттеу шін паталогиялы ауытуы жо табанны плантограммасын квадраттара бледі (44.а сурет). Жазы тіректі р квадратына ысым датчігін орналастырады. Картограммадаы (42.6 сурет) ысым таралуы зерттеулері е лкен ысым кше жне тілерсек сйектеріні бастарыны астында байалатынын крсетті. Е лкен ысым кшені ортасына тсіп, шеттеріне арай нлге дейін тмендейді.

кшесіз ая киімде транда, В.Е, Горбачик мліметтері бойынша, негізгі жк (42-48%) ая киімні кшелік блігіне тседі деп табылады. Жкті біраз блігі ая киімні табанорта блігіне тседі (бір аяа келетін адам денесіні салмаыны 13%). Бл, сырты кмбез облысындаы табанны ая киімге едуір ысым ететінін айындайды.

Адам, табана салма тсірмей трган кйінде із жаынан алынан гипстік бедерден жасалан тіректе, транда ысым картограммасы згереді (41.в сурет). Табанны контурыны шеткі нктелерінен басаларыны брі жк серіне тсетіні аны байалады, Демек, ая киімде табанны із бетіні формасын айталайтын тсек жасау тиімді болады.

 

 

Сурет 41. Табан ысымыны тірекке таралуы

 

Т.С. Кочеткова жне Ю.П. Зыбин табанны кше облысыны ысымыны жазы, жне табан ізіні формасын айталайтын тіректерде таралуын зерттеген. кшелік блікте ысымдарды лшегенде датчиктерді 42.а суретте крсетілгендей етіп орналастырды. Эксперименттік нтижелері бойынша графиктер салынды: 42.6 суретте – жазы тірек – I исы сызы, 42.6 – табан ізіні формасын айталайтын тіректе – 2-сызы. Екінші жадайда ысым таралуы біралыпты болатынын байалады.

 

 

а) б)

 

Сурет 42. Датчиктер орналасуы жне

табан ысымыны таралу слбалары

Табан кшесін ктергенде, тірекке ысым таралуы біршама згереді. В.Е Горбачик жргізген, лтарак, бетіне сйкес датчикті ая киімдегі табанны із бетіндегі ысымыны таралуын зерттеулер нтижесінде кше биіктігі 0 ден 60 мм дейін скенде табанны алдыы блігіне тсетін жк, (тран кезде) шамамен 10% сетіні крсетілген.