Ая киімні табаныны блшектерін ая киімні жоары блігіні дайынды лгісіне бекіту дістері

Ая киімді бекіту дісі - бл ая киімні табанын оны жоары блігіне бекіту тсілі тігіс бойынша орналасан блшектерді барлыымен ерекшеленеді. Ая киімді бекітуді барлы дістері материалдара туелді трде, ая киімні табаныны блшектерін, оны жоары блігіні дайынды лгісіне бекіту шін олданылатын химиялы, механикалы жне аралас болып блінеді. Ая киімді бекітуді химиялы дістеріне желіммен (клеймен) бекітетін діс, пресстеу, вулканизациялау дісі жне йып бекіту дісі. Желіммен бекітетін дісте блшектер желімні адгезиясына сай желімденетін материалдарды бетіне жне аутогезиясына желімдейтін пленкаларды желімденетін жоары блікке жаылан сйкес жргізіледі. Желімдеуді беріктігі, желімні когезиясына туелді. Адгезия –бл молекулалар аралы кштерді рекеттері нтижесінде пайда болатын, р текті сырты бліктерді зара жанасуы арасындаы байланыс. Аутогезия- бірдей химиялы табиатты жоары бліктеріні арасындаы байланыс. Когезия-зара тартылыс кші серінен затты молекулаларыны жабысуы. Пресстеп вулканизациялау дісінде ая киімні табанын бекіту, бл табанды резікелі оспадан, бір уаытта ая киімде жасаумен жргізіледі. йып бекіту дісінде ая киімні табанын бекіту, ая киімде бл табанды поливинилхлориутен, этилен винилацитин, рзікелі оспалардан, этилен винилацетатты сополимерлерден жне сйы полиуретаннан жасап шыарумен біріктіріледі. Ая киімді бекітуді механикалы дістері нетифті бркеншіксіз шегелер олдану дісі жне жіптік дістерді осады. Ая киімді бекітуді нетифтік дістеріне аашты-шпильдік екі жаы брлі шегелерді олдану дісі, винттік-брандалар олдану дісі жне шегелік дістер жатады. Нетифтік дістерде ая киімні табан блігін оны жоары блігіне екі жаы брлі шегелермен, брандалармен жне шегелермен бекітеді. Сурет 4.16

Шпилькалар екі жаы брлі шегелер олданылатын дісте блшектер екі жаы брлі шегені жоары блігі жне біріктірілетін материалдарды арасындаы йкеліс кші серінен бекітіледі, ал брандалар олданатын дісте бранданы жоары блігі жне біріктірілетін материалдарды арасындаы йкеліс кшіні серінен жне озалуа материалдарды арсы тру кші серінен бранданы кесіліп бекітілгеніне арай, ал шегелік дісте - шегені жоары блігі жне біріктірілетін материалдарды арасындаы йкеліс кші серінен жне шегені басы жне иілетін шыны тесіп туіне материалдарды арсы тру кшіні серінен. Ая киімні табанын бекітуді нетифтік дістері негізінен арнайы жне ндірістік ая киімдерді жасап шыару шін олданылады. Ая кимні табанын бекітуді аашты-шпильдік жне винттік брандалар олдану дісі екі жаы брлі шегелер олдану дісі азіргі уаытта ая киімдерді жаппай ндірісінде тжірибеде кеінен олданылмайды. Ая киім табанын бекітуді шегелік дісі етіктерді жне жартылай етіктерді ндірісінде кеінен таралатын орын алды, бл етіктерді жоары блігі быларыны ерекше быларыны жне сортынан ерекше сорты жне жасанды терімен жне иленген былары терімен комбинациядан алмастырып пайдаланылады. Ая киімді бекітуді жіпті олдану дістерін тігіп бекітетін рантолы, Сандалий, жеіл, доппельдік, сызыты трде бекітілетін дістер жатады. “Парко” айналдырып тігу дісі, жамау дісі. Жіпті олдану дістерінде ая киімні табанын оны жоары блігіне сырттан рілген бір жіптік тігіспен (сурет 4.17а) немесе іштен рілген екі жіптік тігіспен (сурет 4.17б) бекітеді. Жіпті олдану дістерінде детальдарды бекіту, инені кмегімен жіпті тесіп шыуына біріктірілетін материалдарды звеноаралы бліктеріні арсы тру кші серінен жне осы бліктер жаынан ысым рекетіне жіптік звеноларды арсы тру кшіні серінен жргізіледі. Ая киімді киіп жру процесінде, жіптік тігістерді сырты звенолары бзылады, сгіледі жне бекіту беріктігі тмендейді, звенолы біріктіруден шпильдік екі жаы брне шегелер олдану дісі біріктіруге айналады жне жіпті жоары сырты блігі жне біріктірілетін материалдар арасындаы йкеліс кші серінен жргізіледі.

Сурет 4.16 Детальдарды бекітуді нетифтік дістеріні схемалары

Ая киімдерді бекітуді аралас дістері.

А) шпилькалармен; Б) жіптермен; В) шегелермен.

Химиялы жне механикалы дістерді байланыстыру болып арастырылады. Ая киімні табанын бекітуді е кенінен тараан трлері шегекермен жне желіммен, жіптермен тігу арылы жне желіммен. Ая киімді бекітуді аралас растырылан дістеріне шегелік-желімдік, сызыты-желімдік, доппельдік-желімдік, сызыты-тігілген, желімделген тігілген, айып тігілген, женіл трде бекітілген (сандалики) - желімделген, айып тігілген. Желімделген-тігілген, айып тігілген, крестеп вулканизацияланан, айып тігілген, йылан.

Тменде ая киім табанын бекітуді е кеінен тараан дістеріне ысаша мінездеме берілген.

Желіммен (Клеймен) бекіту дісі: Ая киімні табаны оны жоары блігіні дайынды лгісінен тартылатын жиегіне суа арсы шыдамды желімдермен бекітеді, бл клейкерде желімдеп жапсыруды жоары дегейдегі беріктігі саталан, кп млшерде майыстыруа оршаан ортаны сер етуіне шыдамды (сурет 4;17a).

Пресстеп вулканизациялау дісі: Вулканизациялау ысыту пресін пресс пішімінде ысымны жне жоары температураны (140-200c) сер етуінен бір уаытта пішімге келтіріледі, вулканизацияланады ысытылады жне ая киімні табаны, тменг блігі резенкелі оспадан блініп алынып, ая киімні жоары блігіні дайынды лгісіні тартылатын жиегіне бекітіледі (сурет 4.17б).

Теріден жасалан лтараа жоары температураны серін тмендету шін,растырылан лтаратар олданылады,бл лтаратар ая киімнін табаны шін температура шыдамды теріден жасалан жне ая киімдік картоннан жасалан.

 

 

Сурет (4.17) Ая киімні тменгі блінген бекітуді негізгі дістеріні сызбалары: а- желіммен: б-престеп вулканизацияланан жне йылан: в-шегеленген: г-тігілген; ж- доппельдік: <Парко>, и-айналдырылан: к-жамылан: л-шегеленген-клейленген: м-сызыталан: н-сызыталан тігілген: о-клейленген тігілген: п-айып тігілген желімделген: р-айып тігілген сызыталан : с-тікелей йылан: т-сызыталан-доппельдік-желімденген.

1-дайындама: 1)лтара жа тсеніш лтан, 2)табан желімделген тігіс, 3) текс, 4) шеге жікті тегіс, 5)сыздыталан лтараты ерні, 6) апсырма шеге, 7) негізгі сызды, 8)салынатын сызды, 9)подкожный тл етегі, 10)жанау лтара, 11)платформа, 12)платформа шін аптама.

йылан діс. ю агрегатыны пресс пішімінде, ысыммен немесе сйы пішімге келтіру сияты ю дістерімен ая киімні тменгі блігін, оны жоары блігіні дайынды лгісінен тартылатын жиегіне бекітеді. (сурет 4.17бет).

Жекеленген діс. Ая киімні табанын, оны жоары блігіні дайынды лгісіні тартылатын жиегі арылы лтараа табанды аатын шегелермен бекітеді. (шегелер батуыннан немесе коррозияа арсы шыдамды алюминий-магнийді оспасынан АМГ-5 жасалан) циклдік зекпен негізбен, конус тріздес басымен жне зартылан сопаша ткір штарымен (сурет 4.17в).

Тігісті діс. Ая киімні табанын,оны жоары блігіні дайынды лгісіне тартылатын жиегі арылы лтараа жіптермен тігіп бекітеді. (сурет 4,17e).

Сызыты діс: Ая киімнін табанын негізгі сызыа жіптермен тігіп бекітеді,ол з кезегінде алдын ала, ая киімні жоары блігіні дайынды лгісіне тартылатын жиегі арылы жіптермен тігіліп лтараты ерніне біріктірілген (сурет 4.17б).

Сандалий жеіл трде бекітілетін діс. Ая киімні табаны оны жоары блігіні дайынды лгісіне горизанталды трде салынатын сызы арылы, майыстырылан тартылатын жиегіне жіптермен тігіп бекітеді (сурет 4.17е).

Доппельдік діс. Ая киімні табанын кшені блігіне дейін, сандалий жеіл трде табанды осандай бекітілетін діс осады. Ерекшелігі мынада салынатын тсеніштін тартылатын жиегін лтараа бктейді жне лтараа бекітеді.(сурет 4.17е).

Парко дісі. Ая киімні табаны негізгі сызыа жіптермен тігіп бекітеді, ол з кезегінде алдын ала дайынды лгісін пішімге келтірілгенге дейін ая киімні жоары блігіні дайынды лгісінен тартылатын жиегіне барлы периметр бойынша жіптермен тігіліп біріктірілген немесе кшелік блігіне дейін. Ескеру керек: Парко 1 ая киімін лтарасыз жасап шыарады. Сурет (4.17з) . Парко ая киімінде табанны кшелік блігін шегелер аып бекітеді. (сурет 4.17в).

Айналдырып тігу дісі. Ая киімні,оны жоары блігіні дайынды лгісіне жіптермен крінбейтін тігіс тігіп бекітеді. (сурет 4:18а). Ая киім табандарын киізден, ая киімні тменгі блігіне арналан теріден жне табадар жасауа олданылатын жне айтарлытай алы, мыты берік тзімді баса материалдардан жасап шыарады.

Жамау дісі. Ая киімні табаны онын жоары блік дайынды лгісіне жіптермен жамау тігіспен тігіп бекітеді. Ая киім табандарын, оны жоары блігіне арналан иленген былары теріден, ая киім астына салуа арналан теріден жне ая киімні жоары блігіні сырты детальдарын жасау шін олданылатын баса материалдардан жасап шыарады.

Шегелеу клейлеу дісі. Ая киімні табаны оны тс етегіне немесе табанны ішкі абатына клеймен бекітеді, ол з кезегінде ая киімні жоары блігіні дайынды лгісімен шегелеу дісі мен біріктірілген. (сурет 4.17.п).

Сандалий (жеіл трде бекітілген)-желімдеу дісі. Ая киімні табанын, оны тс етегіне желіммен бекітеді, ол з кезегінде ая киімні жоары блігіні дайынды лгісімен сандалий жеіл трде бекітілген діспен біріктірілген.

Доппелдік желімдеу дісі. Оны тс етегіне желіммен бекітеді, ол з кезегінде ая киімні жоары блігінен дайынды лгісімен доппелдік діспен біріктірілген.

Сыздытау тігілген діс. Ая киімні табанын негізгі сызыа жіптермен тігіп бекітеді ол з кезегінде алдын-ала, ая киімні жоары блігіні дайынды лгісіні тартылатын жиегі арылы лтарапен тігіліп біріктірілген (сурет 4,17).

Желіммен-тігілген діс. Пішімге келтірілген ая киімні табаны ернеуімен, науасы бар, тартылатын жиегіне жне ая киімні жоары блігіні дайынды лгісіні бйір жа бетіні тменгі блігіне желіммен бекітеді, ал ая киімді тартатын алыпты шешім алан со, дайынды лгісіні бйір жа беті бойынша, ернеуіні шеті бойынша жіптермен айып тігіп шыады. (сурет 4.17o).

айып тігілген-желім дісі. Ая киімні табаны платформаны аптамасына желіммен бекітеді, ол кезегінде ая киімні жоары блігіні клемінде дайынды лгісімен жіптермен тігіліп біріктірілген. (сурет 4.17k).

айып тігілген сыздыты діс. Ая киімні табаны негізгі сыздыа жіптермен тігіп бекітеді, ол з кезегінде ая киімні жоары блігіні клемдік дайынды лгісімен біріктірілген. (сурет 4.17р).

айып тігілген доппелдік діс. Ая киімні табаны оны жоары блігіні клемдік дайынды лгісіне доппельдік діспен жіптермен тігіп бекітеді.

айып тігілген-сандалий (жеіл трде бекітілген діс) желімделген діс. Ая киімні табаны тс етегіне желіммен бекітеді, ол з кезегінде ая киімні жоары блігіні клемдік дайынды лгісімен жіптермен тігіліп біріктірілген сандалий жеіл трде бекітілген діспен.

айып тігілген, клейленген тігілген діс. Пішімге келтірілген ая киімні табанын ернеуімен, ая киімні жоары блігіні клемдік дайынды лгісіне желімдеп тігілген діспен жіптермен тігіліп жне желіммен бекітіледі.

айып тігілген крестер вулканизациялау дісі. Ая киімні табанын оны жоары блігіні клемдік дайынды лгісіне крестеп вулканизациялау дісімен бекітіледі.

айып тігілген йылан діс. Ая киімні табанын оны жоары блігіні клемдік дайынды лгісіне ю дісімен бекітеді.

Тікелей ю дісі. Полиуретаннан немесе баса материалдардан ая киімні табаны, пішімге келтірілген дайынды лгісіні тартылатын жиекке йылады. (сурет 4.17.с)

Сыздыты-доппельдік-желім дісі. Ая киімні табанын тс етегіне желіммен бекітеді, оны дайынды лгісімен жіптермен тігілген тігістермен біріктіреді доппельдік діспен, ал дайынды лгісі, з кезегінде сыздыты лтараты ерніне жіптермен тігілген тігіспен бекітіледі. (сурет 4.17м).

Мокасин (жазды жеіл ая киімні бекіту дістеріні сызбаларыы суретте крсетілген.

 

Сурет 4.18 (мокаси жазды жеіл ая киім) бекіту дістеріні сызбалары а-желімделген - тігілген, табаны теріден, рзікелі тсенішпен: б-желіммен-тігілген, пішімге келтірілген табан: В-желім-тігілген, г-йылан: 1)жлы 2) ндірме (оспа) 3) мокаси 4)табан 5) осымша тсеніш 6)тігілген тігіс 7) науа кішкентай 8) лтара 9) жіптермен тігілген тігіс 10) сызды

Ая киім бекітуді химиялы дістері ндірістік жне спортты ая киімдерді жасап шыаруда кенінен олданылады. Сндік ая киімді негізінен желімдеу, тігу, сыздытау, доппелдік жне аралас дістермен жасалып шыарылады. Арнайы жне ндірістік ая киімдерді шегелеу, шегелеу—желімдеу, ю дістерімен жне крестеп вулканизациялау дістерімен жасап шыарады. азіргі кезендерде ая киім бекітуді химиялы дістері е кеінен олданылады. Мысалы, 1985жылы бекітуді химиялы дістеріні кмегімен ая киімдерді 85% жасап шыарылды, оны ішінде желімдеу дісімен 72,5% ю, крестеп вулканизациялау дістерімен жне полимерден 12,5% Сонымен ая киімді желіммен бекіту дісі негізгі діс болып табылады. Ая киімні тменгі блігіні бекітуді химиялы дістерімен, ая киімдерді жасап шыаруда 96% дейін жеткізу кзделген, оны ішінде клейлеу дісімен 78% дейін ю, крестеп вулканизациялау жне полимерден 18%. Бекітуді химиялы дістеріні баса дістеріні артышылыы, ая киімдерді табандарын, оны жоары бліктеріне бекітуді параллельдік дісіні нтижесінде енбек німділігін артырумен байланысты, материалды экономды, немді жмсаумен, ндіріс процестерін кешенді трде механизациялау жне автоматизациялау шін жадайлар жасаумен, ая киімні массасын азайтумен жне сырты трін жасартумен т.б жадайлармен байланысты. Химиялы дістерге полимерден, негізінен поливинилхлоридтен жне полиуретаннан, ттас пішімге келтірілген ая киімдер ндірісі жатады. Ттас пішімге келтірілген ая киімдер ндірісі эканомикалы жаынан тиімді, біра бл ая киімдерді гигиеналы асиеттері анааттанарлы дегейде емес. Полиуретаннан ттас пішімге келтірілген ая киімдер ндірісіні болашаы зор, бл ая киімдерге жасы гигиеналы асиеттері бар ртрлі материалдардан тсеніштер жне лтаратар салынады.