Былары-галантереялы бйымдарды блшектері, оларды олданылуы мен анытамалары

 

Былары-галантереялы бйымдарды блшектерін (деталь) сырты, ішкі жне аралы блшектерге бледі. Сырты блшектерге бйымны сырт жаына орналасан блшектер жатады. Олар негізгі жне осымша болып блінеді. Негізгі блшектерге бйым корпусын райтын алдыы, арты астыы жне бйір жатарыны блшектері жатады. Олар: абыралар, фальдылар, тбі, шкілдер (клинчики), ботан, клапан (апаша). Бл блшектер бірттас немесе рамалы болулары ммкін. рамалы блшектер материалды тиімді пайдалануа, суретші идеясын дрыс жзеге асыруа, тиімді тс жне фактура шешімдерін дрыс табуа ммкіндік береді. осымша сырты блшектерге бйым корпусын рамайтын,осымша масаттара олданылатын, біра рбір блшекті зіні атаратын ызметі (функциональное назначение) бар блшектер жатады. Бл блшектер алуан трлі болады, олара жоары эстетикалы талаптар ойылады, себебі оларды трі, пішіні жне лшемдері бйымны стилін алыптастырады жне моданы баытын анытайды. Сырты осымша блшектерді оларды олданылу масатына арай тмендегідей етіп бледі:

- бйымды, алтаны жне т.б. жауып тратын – цупфер, горт, запряжник, ілгек (петля) жне т.б.;

- бйымды алып жруге ыайлы р трлі (алмалы-салмалы, жылжымалы, клемді, белдік, ілгек, бау жне т.б. трлеріндегі) жмса жне атты тталар;

- бйыма ртрлі заттарды салу шін – сырты, ималы (прорезные) жапсырмалы, ашы жне жабы;

- бйымны негізгі блшектерін бекіту шін – кедер, рме (оплетка), шеттіктеу (окантовка), рамкалы лыпты аптау;

- бйымды безендіру шін – жапсырмалар, банттар, брыштар жне т.б.

Бйымны ішкі блшектеріне астарлар, ішкі алталар, ішкі блетін абыралар жне т.б. жатады. Аралы блшектерді картоннан, полимерден немесе тыыз ааздан жасайды, олар конструкцияа беріктік беру шін олданылады. Ал жмса материалдардан (пенополиуретан, тоыма емес материал, байка, фланель) жасалатын аралы блшектер бйыма тыызды жне дестік бейне береді. иынды жолатар технологиялы масаттарда олданылады, олара тесьма, мата, картон, ааз жне бау жолатары жатады.

аа (корпус) -бйымны пішіні мен клемін анытайтын, сырты блшектерді біріктіру арылы алынатын бйым негізі.

Жайма (полотно) –бйым аасын райтын, ттас пішілген сырты блшек; жайма ааны апашамен (клапан) бірге рауы ммкін.

абыра –бйым аасыны алды мен артын райтын сырты блшек. Алдыы абыра бйымны алдыы жаын райды, онда декоративті блшектер мен ашып – жабу ралдары орналасады. Арты абыра бйымны арты жаын райды.

Иініш (кокетка) –абыраны рамдас блігі.

Фальда –бйымны абырасыны жоары жаына орналасан лып, ашып-жабатын сыдырма бекітілетін сырты блшек.

Тбі (дно) – бйым аасыны тменгі сырты блшегі.

шкіл (клинчик) –бйым аасыны бйір жаыны блшегі. шкіл арапайым немесе бір, екі, кп атпарлы болуы ммкін.

Ботан –бйым аасыны бйіріні жоары немесе тменгі жаына арналан сырты блшек. Тменгі ботан бір, екі, кп атпарлы болуы ммкін.

апталша (боковинка) –бйымны абыраларына бекітілетін, шкілмен біріктірілетін сырты блшек.

Тта – бйымды алып жруге арналан блшек.

Тта–белбеу -бйымды иыа асып алып жруге арналан.

Жылжымалы тта –зындыын зартуа немесе ысартуа болатын бйымды олмен немесе иыа асып алып жруге арналан тта-белбеу.

Тта-стаыш (ручка-продержка) –тесік немесе саина арылы ткізіліп, смкені буып жабуа арналан блшек.

Алмалы-салмалы тта –бйым конструкциясын бзбай, алынып-салынатын блшек.

Ттаны стаушы –ттаны бйыма бекітуге арналан блшек.

Иыбау (наплечник) –бйымды алып жруге ыайлы тта-белбеу блшегі.

алта –бйым аасыны сыртына немесе ішіне жапсырылан, майда заттарды салуа арналан блшек.

Визитка –бйым иесі жайлы мліметтерді салатын алта.

Жапсырма алта –бір абыралы, бйым аасына немесе астарына жапсырылады.

Ілулі алта –аа блшегіні жне астарды жоары жаына бекітіледі.

Тілік (прорезной) алта –аа блшегіні немесе астарды тілігіні жоары жаына бекітіледі.

тпелі (сквозной) алта – конструкциясы жне лшемдері миян аасыны ішкі жаыны зына бойына орналасан блшек.

Жартылай алта – миянны жапсырма алтасы, оны алдыы абырасыны лшемі алта лшемінен кем болады.

айтарылан (отгибаемый) алта –миянны жапсырма алтасы, ол тек екі жаынан (бйірден жне тменгі жаынан) бекітіледі.

Жабы алта –оны жабатын бір блшегі болады, ол ашы алтада болмайды.

апаша (клапан) –бйымды немесе алтаны абыраны бкіл зына бойын жауып тратын сырты блшек.

Кіші апа –абыраны бкіл зына бойына жаба алмайды.

Горт –бйымды немесе алтаны жауып тратын, немесе декоративтік роль атаратын блшек.

Запряжник – апсырма (пряжка) бекітілетін блшек.

Тарту белбеуі –бйым клемін реттеуге жне затты белгілі бір жадайда стап труа арналан блшек.

Белдік стаыш (шлевка) – бір блшекті екінші блшекке белгілі жадайда бекітуге немесе декоративті роль атаратын блшек. Баыттаушы (жылжымалы) шлевка блшекті белгілі бір жадайда стап трады. Жылжымайтын шлевка бір траты жадайда бекітіледі. Безендіруші шлевка декоративтік роль атарады.

Цупфер – р трлі конструкциядаы лпыларды ашылып-жабылуына арналан блшек.

Кедер – бйым пішінін тратандыру шін тігіс конструкциясына бекітілетін сырты блшек, декоративті роль атарады.

Шеттіктеу (окантовка) –бйымны шеттерін рлеу.

рме (оплетка) –блшектер мен оларды бліктеріні шетін ру арылы біріктіретін блшек. Кей жадайда декоративтік роль атарады.

аптама (обтяжка) –бйымны блшектерін аптауа арналан блшек.

Белдікше (хлястик) – бір блшекті екінші блшекке тартуа немесе оны жабуа арналан блшек.

Жапсырма (накладка) – бйым блшектеріні беріктігін арттыруа арналан блшек немесе декоративті роль атарады. Жапсырма кшейткіш, сатандырыш жне декоративті болуы ммкін.

Безендіру –декоративті роль атаратын сырты блшек.

Астар (подкладка) –бйым аасыны ішкі блігін, жеке сырты блшегін безендіруге арналан блшек.

ала (перегородка) – шеттері бйымны ішкі жаына бекітілетін, оны бірнеше бліктерге блетін ішкі блшек. ала – алта – екі абыралы, бір мезгілде алта ролін атаратын блшек.

зекше (средник) – лыптанатын немесе сыдырма тймеленетін бйымны ала – алтасы.

Сына (вкладыш) – ішіне мектепке арналан заттарды салуа арналан оушы смкесіне салынатын бйым.

Тсем (прокладка) – бйымны сырты жне ішкі блшектеріне белгілі пішін жне беріктік беру шін салынатын аралы блшек немесе бірнеше блшектер.

Каркас –бйымны пішінін жасайтын атты негіз.

апа (крышка) –чемоданны, шкатулканы, орапты ашылып – жабылатын жоары блігі.

апа абырасы – чемоданны, шкатулканы, орапты апаыны негізгі блігін райтын блшек.

апа ботаны –чемоданны, шкатулканы, орапты апаыны бйір бліктері.

аа ботаны –чемоданны, шкатулканы, орапты аасыны бйір бліктері.

апа стаыш – чемоданны, шкатулканы, орапты апаын ашылан жадайда стап труа арналан блшек.

Топса (шарнир) – чемоданны, шкатулканы апаын ааа бекітетін, ашып – жабуа арналан блшек.

ір (бортик) – чемоданны, шкатулканы аасыны ботанына бекітілетін, оны ныыздап жабуа арналан блшек.

стаыш – чемоданны, шкатулканы ішіне салынан затты стап труа арналан блшек.

Белгі (закладка) -кітапты бетін белгілеп салынан ааз немесе бау.

Сырты блшек –адам олыны сырт жаын жауып тратын олап жне биялайды блшегі.

Алаан блшек – адам олыны алаанын жауып тратын олап жне биялайды блшегі.

Жайма (полотно) – сырты жне алаан блшектерін біріктіретін, ттас пішілген олап жне биялайды блшегі.

Стрелка –олапты жаймаа немесе сырты жне алаан блшектеріне бекітілген, саусатарды бйір жатарын жауып тратын блшегі.

Стрелка-полоска –жаймаа немесе сырты жне алаан блшектеріне бекітілетін, саусаты бйірі мен жоары жаын жауып тратын олапты блшегі.

Манжета – жаймаа немесе сырты жне алаан блшектеріне бекітілетін, білезікті, ал кейде білекті де жауып тратын олапты блшегі.

Манжет иыы –манжетаны кеейтуге арналан олап пен биялайды блшегі.

Напалок –бйымда бас барматы жауып тратын олап пен биялайды блшегі.

Сауса имасы –олап пен биялайда саусатар ыайлы орналасу шін олданылатын напалокты блшегі. Сауса имасы жайманы конструктивті блігі немесе алаан блшегі болуы ммкін.

Стрелка имасы – саусатарды арасы стрелкаларын біріктіруге арналан блшек.

Крага –жоары жаы кеейтілген манжета конструкциясы.

Напульсник –саатты адам олына ыайлы орналасуына арналан саат бауыны блшегі.