Таырып. Телімдік стансадаы пайдалану жмысын йымдастыру (3 саат).
Дріс жоспары:
1. Телімдік стансаларды жмыс трі
2. Телімдік стансаларда абылдап-жнелту жолдарыны санын анытау
Телімдік стансаларда локомотив бригадасыны жмысы мен пойыздара ызмет крсету, жылжымалы рамды жндеу жне жабдытау, теміржол желілерінде телімдік жне рама пойыздарды таратып растыру. Темір жол желілерінде телімдік стансаларыны орналасуы тартым тріне арай пойыз локомотивтеріне жне локомотив бригадаларына ызмет крсету тртібіне арай сипатталады. Жаа желімен телімдік стансаны аралыында негізгі депоны электр тартымы 700 1000 км, ал тепловоз тартымында 500-800 км.
Телімдік стансаларда транзиттік жолаушылар жне жк пойыздарын абылдап-жнелтуге, локомотив жне локомотив бригадаларыны ауысуына немесе локомотиті ауысуына, вагондара техникалы ызмет крсету жне коммерциялы тексеру, локомотивті жндеу жне жабдытау олара техникалы ызмет крсету, вагондарды аытып жндеу, телімдік жне рама пойыздарды таратып-растыру, жолаушылара ызмет крсету пошта мен жкті беру жне алу, жк ауданында жкті тиеп-тсіру, нерксіп кірме жолдарына ызмет крсету.
Телімдік стансада локомотив пен вагон шаруашылыы, жк ауданы, жк озалысна арналан жолдар, жолаушылара ызмет крстеу жне жолаушылар озалысын амтамасыз ету жргізіледі. Жолаушылар озалысын амтамасыз етуге жолаушылар имараты, платформа, тоннелдер, жаяу жргіншілер ткелі, пошталы жне жк имараттары, абылдап-жнелту жолдары, жолаушылар пойызыны соы аялдамасы болу керек. Транзиттік жолаушылар пойызын абылдап-жнелтетін жолдар саны, басты жолдармен оса, стансамен бірігетін баыттардан аз болмауы керек.
Жк озалысы шін жол рылыларына абылдап-жнелту, срыптау жне тартым жолдары кіреді. абылдап-жнелту жолдары, біріктірілген парктер, пойыздарды аялдау кезінде техникалы ызмет крсету жне коммерциялы тексеру, станса жмысыны технологиялы рдісінде арастырылан. Телімдік стансаа ажетті абылдап-жнелту жолдары арнайы темір жол стансалары мен тораптары шін есептеілнеді.
Телімдік стансаларда срыптау жолдары р трлі баытта вагондарды жинау шін беріледі, стансаа тсіруге келген вагондарды аялдауы, сондай-а жндеуге жне бос вагондарды алдау шін берілетін жолдар. Срыптау жолдары растыратын пойыздарды вагондарын жинау шін арналан, делетін вагондар саны баыттар санына атысты болады. Бл жолдарды зындыы пайдалану жолдарыны зындыынан 10 % лкен болады.
сынылатын дебиеттер
1. Балабеков Т.К. Пайдалану жмыстарын басару. 2009. – 89 б.
2. Балабеков Т.К., Кенжекеева А.Р. Пайдалану жмыстарын басаруда есептеулер мен мысалдар. араанды 2010. – 87б.
Стансаны пайдалану жмысын басару негіздері
Ресей Федерациясында 3700-ден астам станса бар. Оларда елді мекендерді, ндірістік ксіпорындарды, ауылшаруашылы рылымдарды, жктерді жнелтушілер мен абылдаушыларды, жолаушыларды темір жол клігімен тікелей зара рекеті болады. Айналыма кететін уаытты 70%-а жуыын вагон стансада ткізеді. Стансаларда темір жолдарды техникалы кешендеріні блімшелері орналастырылады: локомотивтік жне вагонды деполар, электр амтамасыздандыру ксіпорындары, жол зындытары, сигнализация жне байланыстар, вокзалдар, тиеу жне тсіру жмыстарына арналан рылылар мен ондырылар. Стансаларда жолаушыларды жне жктерді, тасымалдаумен, жолаушы жне жк аындарыны пайда болуымен жне басылуымен байланысты кптеген технологиялы оталар мен рдістер орындалады.
зіні таайындалуы жне жмыс клеміне байланысты стансалар келесі трлерге жіктеледі.
Аралы стансалара стансаны жол дамуы бойынша лкен емес, соны ішінде тпелер жне озба бекеттер жатады. Оларда ткізу, иылыстыру, поездарды оздыру бойынша оталар, рама поездармен айлалы жмыстар орындалады. Жктерді тиеу, тсіру, ызмет крсету, жолаушыларды отырызу жне тсіру бойынша оталар клемі баса лкен стансалармен салыстыранда лкен емес.
Телімдік стансалар егер баса жаынан оны срыптау стансасы шектесе, теміржол аймаын екі жаынан немесе бір жаынан шектейді. Телімдік стансаларда транзиттік поездарды вагондарына техникалы ызмет крсету, локомотив бригадаларын ауыстыру жзеге асырылады. Егер телімдік станса тартым аймаыны шекарасы болып табылса, онда оны транзиттік жк поездарыны локомотивтері де ауысады. детте телімдік стансалар рама жне телімдік поездарды алыптастырады. Бл стансаларды жол дамуына абылдау-жнелту жне срыптау парктері жатады, локомотивтер мен ПТО- жабдытау рылылары бар.
Срыптау стансалары поездарды массалы тарату жне келген вагондардан жаа поездарды алыптастыру шін арналан. рине, онда транзиттік поездарды техникалы ызмет крсетілуі, тиеу тсіру оталары жне жолаушыларды отырызып-тсіру жзеге асырылады. Срыптау стансаларында поездарды абылдау жне жнелту, оларды жинатау жне растыру шін ажетті жол парктері, дестік срыптау ондырылары, локомотивтік жне вагонды депо бар.
Жк стансалары лкен елді мекендерде жне ндірістік ксіпорындарды шоырлану аудандарында орналасады. Осы стансаларда не жалпы пайдалану орындарында (жк аладары), не стансалармен кірме жолдар арылы байланысан нерксіптік ксіпорындарда жктерді тиеу-тсіруді айтарлытай клемі орындалады.
Жолаушылар стансалары жолаушы поездарын абылдау, деу, жнелту, жолаушылара ызмет крсету, жолаушылар рамын рейске дайындау шін арналан. Жолаушылар стансалары перронды жолды, вокзалды, багажды кешендері бар зіндік жолаушылар жне техникалы деуге, айта рауа, жабдытауа жне жолаушылар рамын рейске дайындауа арналан жолаушылар техникалы стансаларына блінеді.
Жмыс клеміне байланысты барлы стансалар сыныптары бойынша сыныпсыз (е лкен) жне I-V сыныптыларына блінеді.
Станса жмысын регламенттейтін негізгі жаттар.
Станса жмысы сол немесе баса шамада барлы темір жол клігіні барлы жмысын регламенттейтін жаттармен: ТПЭ, темір жолдарды кліктік жарысымен, поездар озалысы бойынша нсаулыпен, сигнализация бойынша нсаулыпен регламенттеледі. Алайда,аса маызды темір жол стансаларыны жмысына арналан жалпы федералды сипаттаы біратар жаттар бар. Бл теміржол стансасы жніндегі ереже, сонымен атар, р трлі ндірістік оталар.
Типтік технологиялы рдістерде поездар мен вагондарды деу тртібі салынан, р трлі нерксіптік оталара кететін типтік уаыт нормативтері келтірілген.
Кітапханалардан алынуы ммкін кітаптар трінде келесі стансалар мен блімшелерді типтік технологиялы рдістері бар: срыптау стансалары; телімдік стансалар; жк стансалары; мнай німдерін ю жне тгу бойынша стансалары жне жктерді, тасымалдауа арналан цистерналарды тазарту жне дайындау бойынша тазарту-булау ксіпорындары; вокзалдар; тиеу-тсіру жмыстарыны механизацияланан зындытары; нерксіптік теміржол клігіні ксіпорындары; поездара жне вагондара коммерциялы арау жргізу бекеттері; стансаларды тауарлы конторлары жне есептеу тауарлы конторлары.
Сонымен атар, рбір лкен стансада (сыныпсыз жне 1класты) оны жмысыны зіндік технологиялы рдісі растырылады.
рбір стансада оны шамасынан туелсіз стансаны зіндік кулігі болып табылатын техникалы-басару актісі болады.
Онда стансалы жолдарды жне рылыларды техникалы мліметтері мен сипаттамалары крсетіледі, поездарды абылдау жне жнелту кезіндегі жне айлалы жмыстар кезіндегі ауіпсіздік талаптары регламенттеледі.
Поездармен оталарды орындау технологиясы
Тарату стансаларына келетін немесе сонда растырылатын жк поездары біратар оталара шырайды. Бл оталар келесідей масаттара ие: жылжымалы рамны ауіпсіз жруін амтамасыз ету; тасымалданатын жктерді саталуын амтамасыз ету; жылжымалы рамны озалуын тездету жне атап айтанда, оны стансада болу уаытын ысарту.
Крсетілген талаптарды ішінен біріншісі жне екіншісі айын. шінші талапа атысты айтар болса, онда теміржолдарды пайдалану шыындары, яни, тасымалдармен байланысты шыындар тасымала кететін уаытпен пропорционалды екенін айта кеткен жн. Осы шындарды азаюымен пайдалану шыындары да, вагондар жне локомотивтер ажеттілігі де азаяды. Сонымен оса, нарыты экономика жадайларында теміржолдар жк иелеріні алдында жктерді жеткізуді белгіленген мерзімінен асып кеткен жадайда жауапты болатынын айта кеткен жн. Жк иелеріне осы себептермен темір жолдарды тлейтін темаылар жиынтыы жиі айтарлытай болып келеді.
Осылайша, вагондарды стансаа айта делуін йымдастыра отырып, отаны затыы ммкіндігінше аз боланы жн, р трлі ызмет жмыскерлері ммкіндігінше бір мезгілде зіні оталарын (оталарды параллельді болуы) орындады, жне отааралы тотап алулар минималды болды.
Таратуа келген поезбен операцияны орындалуын тездету шін станса жмысшылары поезд келгенге дейін алдын-ала дайындалу керек. Стансалар поезды вагондары жнінде алдын ала апарат жне е алдымен натур параыны телеграммасы тріндегі рбір вагондаы жкті таайындалуы туралы млімет алады. ТНЛ негізінде СТО стансалы технологиялы орталыыны операторы срыптау параы жне белгіленген ТНЛ тріндегі рамды таратуды алдын-ала жоспары дайындалады. Срыптау параы компьютерден алынуы ммкін.
ТНЛ-ды растыру немесе жіберу кезінде ате болатын жадайлар кездеседі. Сондытан поезды стансаа кіру ымасына келу стінде СТО жмыскері вагондарды нмірлеріні ТНЛ мліметтеріне сйкес келуін тексеріп, сйкес тзетулер енгізеді.
рамды таратуа дайындау рдісінде вагон шаруашылыыны жмыскерлері тежеу магистралінен ауаны шыара отырып, вагондарды тежеуден босатады. Аытып жндеу бекетінде делуге ажетті ааулары бар вагондар аныталады. Салыстырмалы ыса уаытта (15-20мин) жойылуы ммкін ааулар рамны жнелтілуге дайындау рдісінде жойылады.
Бір мезгілде техникалы араумен оса поезд абылдаушылары немесе абылдап-тапсырушылар рамны коммерциялы арауын жзеге асырады. Тменде рамны таралуа дайындыыны мысал ретінде технологиялы кестесі келтірілген.
| № п/п | Оталар | Поезд келгенге дейін | Поезд келгеннен кейін | Орындаушылар | ||||
 1
| Натур параыны телеграммасын алу жне белгілеу | СТО операторы | ||||||
 2
| Срыптау параын растыру немесе алу. | СТО операторы | ||||||
 3
| атысты жмыскерлерді поезды келу уаыты мен жолы жнінде хабардар ету | ДСП | ||||||
| Кіру ымасында рамды негізгі тексеру | 
| СТО операторы | ||||||
 5
| Тасымалдау жаттарын тексеру жне штемпельдеу |
| СТО операторы | |||||
| рамды техникалы арау, тежеуішті жіберу | 
| ПТО жмыскерлері | ||||||
| Коммерциялы арау |
| абылдап-тапсырушылар | |||||
|
|
рамды таратуа дайындау кезінде аса ебексыйымдылыты техникалы арау оталары болып табылады, дл солар рамды таратуа дайындауды жалпы затыын анытайды. Осы оталара нормативті азір стансаларды здері бекітеді. рамны техникалы арауына ажетті уаыт мынаан те:
, мин.
мндаы 
мин, 1вагона есептегендегі уаыт нормасы;
- рамдаы вагондар саны;
- ПТО бригадасындаы топтарды саны.
Тменірек рамны растыруа жне жнелтілуге дайындыыны мысал ретіндегі технологиялы кестесі келтірілген.