Volapükaklub valemik Nedänik: Kobikam 27id
Fa ‚J. G. M. Reynders.
Ün poszedel zädela: 1937 prilul 17 kobikam valemik 27id päjenükon in bal lecemas ela ‚Café-Restaurant „De Kroon“, ‚Spui 10 in ‚Den Haag.
Za düp: tel e laf presidan: ‚Dr. Arie De Jong se ‚Zeist ämaifükom kobikami me benokömaspikäd in Volapük. Pos atos protok kobikama valemik büik päloreidon e pos lobül kobanefa pädispenon fa presidan blöfü baibin. Täno nunod dö yel epasetiköl päblinon fa sekretan. Nunod veitöfik äninädon brefo (ab ko veitöfükumam bosik nuna tefü spod ko ‚Prof. Mitrovitch se ‚Sarajevo) sökölosi:
Num limanas äsufon votikami pülik.
Kobikam valemik büik päjenükon tü 1936 mäzul 28 in ‚Den Haag. De kobikam at nunod äpubon pläso in jäfidot obas i in delagaseds difik.
Jäfidot kluba: „Vpagased pro Nedänapükans“ epubon dü yel epasetiköl nomöfiko aipos muls tel. Ün yanul lätik periodapenäd at eprimon yelodi mälid oka. Soäsä sevoy, gased at binon dabükot de Vpafund, kela fünan ä guvan ‚Dr. A. De Jong binom. Gased at binon jäfidot calöfik kluba obas, e büfiko i diläda valemik feda Vpaklubas. Pluna redak ädalon plakön, das gased i pägeton ko nitedäl fa pösods ömik plödü Vpamuf ädabinöls.
De Vpamäks sevädik, kels pasukleibons demü propagid sui potadins sedabik‚ ün yel epasetiköl samäds 1000 päselons. I ad tirädön küpäli lü Vp noteds smalik dö Vpitidodems e Vpitidabuks pänüseidons nomöfiko in el ‚De Zeister Courant ed el ‚De Provinciale Post. ‚Dr. A. De Jong e ‚J. G. M. Reynders ägebidükoms okis ad gevön tidodemis Vpik. Fovo dalos pamäniotön, das in pübots de 1936 ela ‚... (= tatakaled Nedänik pro alan) di ‚Pytersen ed ela ‚... (= geidian di ‚Den Haag) bevü klubs valasotik i „Vpaklub valemik Nedänik“ pelasumon.
Ün prim yela 1936 ‚Prof. Dr. A. W. De Groot äyufidom eli ‚Dr. A. De Jong dinädü bligäd, keli ibligidom. ‚Prof. De Groot sevabo äjäfom in kevob ko el ‚I.A.L.A. (= klub bevünetik yufapükik) me laut skemata demü pükibepenam leigodik mekavapükas veütikün vel. Demü vobod at nu äbegom ele ‚Dr. De Jong ad bevobön dili Vpi äteföli, komiti stimöl kelik lätikan eledunom sunädo ko zil lölöfik.
De gustul 27 jü setul 1 äyela kongred bevünetik folid pükavanas päjenükon in ‚Köbenhavn. Ün del bal bü kongred at, klu ün gustul 26 äyela, us sekü vüd ela ‚I.A.L.A. kobikam pejenükon, pö kel säkäd dö pük bevünetik päbejäfon. Kompenanes kobikama at ‚Dr. De Jong esedom medamü söl: ‚W. De Cock Buning se ‚Den Haag sirkülapenädi‚ kel äninädon begi ad kevobön pö kleilükam säkädas pükavik anik, pö kel i Vp. labon demädi gretik. No nog sevobs utosi, ad kelos esludoy dinädü beg at.
Ko ‚Prof. Dr. Paul Mitrovitch de tedaniver in ‚Sarajevo spod veitöfik ejenon dö fün ela ‚Entente cordiale (= baiodafed ladöfik) sonemik bevü bevüpükavans valik. Spetom, das bevüpükavans et okevobons in fed somik ad steifön ad säbrulükön säkädi püka bevünetik ön mod valikanis kotenüköl. Ad födön boso säbrulükami säkäda tefik, om it i estukom püki valemik, kele egivom nemi: ‚Internasional. El ‚Dr. De Jong enunom ele ‚Prof. Mitrovitch in spod oka ko om‚ das no äspetom, das atos öprodonöv benosoki bosik‚ bi alan, pos väl mögädik bala yufapükas dabinöl, u pos stuk mögädik yufapüka nulik‚ ga öblebonöv slopön püki lönik oka. Volapükans samo oklemons neföro gitätis okas. Volapük ga äbinon mekavapük balid, kel äklülädon binön plago gebovik‚ e kel sekü kod at dalabon bübuamagitäti semik bu mekavapük votik alseimik, kel pedatikon e pepübon latikumo. Zuo Vp. stadon dub binod lölik oka mödo neudikumo kol natapüks, ka mekavapük votik alik seimik. Ma ced oma säbrulükam teik säkäda bevünetapükik kluo binon atos, das alan dasevon gitätis e patöfis süperik Vpa‚ e das pianiko volapükaklubs valik cenons ad klubs, kels te plägons e pakons Volapüki de ‚Johann Martin Schleyer.
I ‚Dr. De Jong elabom spodi jäfedik ko söl semik: ‚H. Kolwinter se ‚Aarhus (Danän)‚ kel kobü studans votik anik ifomom studasogi, kel älabon desini ad studön yufapükis anik‚ ed ad välön se ats bali, keli öpakoms fovo. Liedo spod at no ejafon seki pro Vp. göniki, bi eväloms yufapüki votik pro steif oksik.
Ün yel epasetiköl ‚Dr. De Jong elegivom cifalebukis bofik oka dö Vp. bukemes anik‚ ed i pösodes vemo cädikes‚ äsä hisaludale: papal: ‚Pius XI e hisüperale: kardinal-tatasekretan: ‚Eugenio Pacelli.
As fövot folid ad el ‚Wörterbuch der Weltsprache gretik ün yel epasetiköl vödalised: Deutänapük-Vp. eblümikon‚ kel ninädon vödis valik, kels komädons in vödaliseds balido kils: Vp.-Deutänapük.
De kadäm Volapüka atimülo mödikos no kanon pamäniotön. Cifef oma binädon me ‚Prof. Dr. Alb. Sleumer in ‚Bad Godesberg: dilekan; ‚Dr. Arie De Jong in ‚Zeist: sekretan; ‚J. G. M. Reynders Sr. in ‚Den Haag: kädan.
Num limanas diläda valemik feda Vpaklubas emödikumon boso. Liman mu zilik diläda at söl: ‚Johann Schmidt in ‚Weiszkirchen am Taunus: lautan Vpitidabuk Deutänapükik binom. Etradutom ya i lebukis ömik ini Vp., kels blümons pro bükapedöm.
In periodapenäd: ‚Vredesstrijd yegeds anik dö el ‚Novial ed el ‚Esperanto äkomädons. Atos äbinon pro ‚Dr. De Jong koded pötik ad lofön redake gaseda at yegedi dö Volapük. Yeged at ye pärefudon ko nun, das bespiks dö yufapüks bevünetik no plu pölasumons.
Pö kobikam valemik büik isludoy ad lautön propagidapenädi dö Vp. Sekü dinäds difik pämod at ye no nog epubon.
Pos loreid nunoda kal dö 1936 päxamon e päzepon. Kal päjöton me jötasuäm gönetik mö fl.N. 40‚63.
Pos atos presidan änunom dö penäds pigetöl. Penäd de söl: ‚Johann Schmidt, ninädöl vipis pro plöp kobikama gönikis, päloreidon. Sekretane päkomitos ad loveblinön söle: ‚Schmidt dani kobanefa.
Daväl vipresidana päzögon, bi pro cal at liman nonik igebidikon. Presidan olonodom eki nelaidüpo pro dunod at.
Pro kobidam valemik sököl as top büfiko el ‚Den Haag ed as tim mul: mäuzl pälonons.
Bi säks nonik ädabinons, kels ämutons pabegespikön, presidan äfärmükom me vöds ladöfik anik kobikami.
Dü kobikam su tab patik Vpalebuks pijonetikons, kels ün e pos 1931 ipubons.
Lecifef kluba nu binädon me ‚Dr. Arie De Jong in ‚Zeist: presidan; ‚J. G. M. Reynders Sr. in ‚Den Haag: sekretan-kädan. Nem vipresidana mögädo lonodabika ponotükon latikumo.
Se Volapükagased pro Nedänapükans 1937, Nüm: 3, Pads: 20-22.
Kafibötädöp de ‚Surat
fa ‚Jacques Henri Bernardin de Saint-Pierre (1737-1814).
In ‚Surat kafibötädöp ädabinon, kö tävans mödik äkobikons poszedelo. Ün del semik ini at el ‚seder ü saludabukinolavan Pärsänik äkömom‚ kel ilautom dü lif lölik oka dö Godav, e kel no plu älekredom Godi. „Kis God binom-li?“ äsagom; „kiöpao ekömom-li? kin ejafon-li omi? kiöpo binom-li? If binomöv kop, logoyöv omi; if binomöv lanal, binomöv täläktik ä gidik: no dälomöv, das neläbans dabinons su taled. Ob it, posä evobob so mödiko pro kult oma, emutoböv binön lekultan in ‚Ispahan‚ e no pemütoböv fugön se Pärsän, posä esteifob ad kleilükön menis. Klu God leno dabinom.“ So nolavan, ebluviköl sekü steif oka ad blöfädön dö tikäl primikün dinas valik, ereafom ad perön okiki‚ ed ad kredön, das no äbinos täläkt oka, kel no plu ädabinon, ab ut, kel guveron levali. Ädalabom as slafan kafäri tio nüdiki, keli äleadom binön lä yan kafibötädöpa. Omo, iseitom oki sui söf, ed ädrinom bovületi ela ‚kokenar ü mäkuna. Ven drined at äprimon ad brietükön breini omik‚ äflekom oki me spik lü slafan oka, kel äseadom in solam su ston, äjäfölo me momof musakas omi ätupölas‚ ed äsagom ome: „O blägan miserabik! lekredol-li, das God dabinom?“ „Kin kanon-li dotön tefü atos?“ kafär ägesagom ome. Äsagölo vödis at, kafär äramenom se paan, kel äzüon loini oka, pupili mostöfik‚ ed äsagom: „Ekö! is God binom, kel ejelom obi, sisä binob in vol; pemekom de tuig bima fetisyitik läna obik.“ Mens valik kafibötädöpa no läs pisüpádons dub gesag slafana, äsä dub säk söla omik.
Täno braiman, ätovülöl jotis oka, äsagom nägäre: „O stupan pöfik! liö! polol-li Godi olik in zönül ola? Sevolöd! das God leno votik dabinom plä el ‚Brahma, kel ejafom levali, e kela tems topons su jols ela ‚Ganges. Braimans binoms kultans balik oma‚ e binos dub jel patik omik, das ebleiboms dabinön sis yels tumteldegmil, to levoluts valik Lindäna.“ Sunädo brokan yudik ädunom spiki, ed äsagom: „Lio braimans kanoms-li lekredön, das God labom-la te temis in Lindän, e das te dabinom-la pro kladät onsik? God votik no dabinom, pläs ut ela ‚Abraham, kel no löfom neti votik, pläs uti Yisraeläna. Galedom oni, do spearon love taled lölik, jüs ukobükom dönu oni in ‚Hierusalem ad gevön one reigi netas‚ ven Litaliyänan in klotem blövik äsagom zuno ome: „Blinädol Gode negiti, ven sagol, das löfom te neti Yisraeläna. Edeimom oni sis tim yelas plu degveltumas, soäsä kanol cödön ebo sekü spearükam ona. Ün attim vokom menis vlaik ini glüg romik, plödü kel daben leno dabinon.“ Pastan protästik de lesed Danänik de ‚Tranquebar ägesagom äpaelikölo lesedäbe katulik: „Lio kanol-li miedöfükön dabeni menas ad lekoef lugodik olik? Sevolöd, das te utans odagetons dabeni, kels ma gospul leplekons Godi lano e verato ön büded Yesusa!“ Täno Türkänan: tolädafizir de ‚Surat, "smökölo pipi oka, äsagom kritanes tel ko vögäd gravik: „O ‚padres! lio kanol-li givülön sevi dö God te glüges olsik? Büded Yesusa pefinidon sis köm ela ‚Mahomed: Saludalanal peprofetöl fa Yesus it: vöd Goda. Rel olsik no plu dabinon, ka in reigäns anik‚ e su failots ona rel obsik elebumon oki in dils jönikün Yuropa, Frikopa, Siyopa e nisuls onas. Dabinon nu su tron mogula, e tenikon jü in Tsyinän: län at lita. Dasevols micödi yudanas in mükükam onas; klu dasevolsöd lesedi profetana in vikods oma! Dabeni odalabons te flens de ‚Mahomed e de ‚Omar; ibä utans, kels züpons eli ‚Ali, binons nefiedans.“ Ad vöds at el ‚seder, kel äbinom de Pärsän, kö pöp slopon segi di ‚Ali, äprimom ad smilön; ab in kafibötädöp feit gretik äsüikon kodü foginänans, kels ädutons lü rels distik‚ e bevü kels nog ädabinons kritans Habäjänik, koptans‚ Tataränans lamatik, larabans smaelitik, e zoroatans ü leplekans fila. Valikans ädisputoms dö natäl Goda e dö kult oma‚ du alikan älaidälom, das rel veratik te ädabinon in län oka.
Us ädabinom literatavan de Tsyinän: züpan de el ‚Kon Fu Tse, kel ätävom demü tidam oka. Äseadom in gul kafibötädöpa, ädrinölo tiedi, ädalilölo vali, e no äsagölo vödi bal. Tolädal Türkänik, älüiköl lü om, älüvokädom ome me vög laodik: „O Tsyinänan gudik! kel bleibol seilön, sevol, das rels mödik edranons ini Tsyinän. Tedans lána olik, kels äneodoms is duneti obik‚ esagoms obe osi, du älesioms, das ut ela ‚Mahomed äbinon gudikün. Gevolös, äsä oms, gidi verate! kisi tikol-li dö God, e dö rel profetana omik?“ Täno seil lölöfik ädavedon in kafibötädöp. Züpan de ‚Kon Fu Tse, igetirölo namis oka ini slivs veitik klotema okik ed itravärölo onis sui blöt oka‚ ämeditom ninälo, ed äsagom me vög sofik ä süenik: „O söls! if dälols obe ad sagön osi oles, binos stimiäl, kel pö dins valik neleton menis ad baicedön; if labols sufädi ad lilön obi, osaitädob atosa sami, kel nog binon go flifädik in mem oba. Ven ädetävob de Tsyinän ad vegön lü ‚Surat, äboidob obi sui naf Linglänik, kel idunon tävi zü tal. Dü vegam änakobs len jol lofïudik Sumatreäna. Tüi zedel, inexänölo sui län ko pösods ömik skipa, iseidobs obis sui jol mela nilü vilagil dis kokoteps, in jad kelas mans ömik lánas difik ätakädoms. Usio bleinan äkömom, kel iperom logamafägi sekü küped sola. Ilabom desiri fopik ad suemön natäli ona, ön disein ad dütön oke liti ona. Iblufom medis valik litava, kiemava, ed igo nigroma, ad nüfärmükön bali stralas ona ini flad; no äkanölo plöpön tefü atos, äsagom: lit sola no binon flumot, ibä no kanon pamufükön fa vien; no binon solidot, ibä no kanoy deteilön diledis de on; no binon fil, ibä no kvänikon in vat; no binon lanan, bi binon logädik; no binon stöf, bi no kanoy tölatön oni; no binon igo muf, bi no mufükon kopis mu leitikünis; klu binon nos verik. Fino, sekü küped laidulik sola, blöfäd dö lit, iperom logamafägi, ed uti, kel binon mödo badikum, cödäli oka. Äkredom, das äbinos no logamafäg oka, ab das sol no plu ädabinon in leval. Älabom as dugädan nägäri, kel, posä ikoedom seadön söli oka ini jad kokotepa‚ ätovädom de glun bali kokotas onik; äprimom ad mekön lampadili de jal ona, sumbudi de jalafaibs ona‚ ed äsepedom se pulp püta onik leüli nemödik ad blinön ati ini lampadil okik. Du nägär äjäfom me atos, bleinan äsagom seifölo ome: „Lit kludo no plu dabinon-li in vol?“ „Ut sola dabinon‚“ nägär ägespikom. „Kis sol binon-li?“ bleinan äsagom dönu. „Atosi no nolob‚“ Frikopan ägespikom‚ „sevob te, das sülöpikam ona binon prim vobodas obik, e das modonikam binon fin onas. Lit onik nitedon obi läs, ka ut lampadila obik, kel gevon obe litükami in dom oba; nen on no kanoböv dünön oli dü neit.“ Täno, äjonölo kokotili oka, äsagom: „Ekö! is sol oba binon!“ Pö spikot at vilagan, kel ägolom me slütods, äprimom ad smilön‚ ed äkredölo, das bleinan pimotom bleiniko, äsagom ome: „Sevolöd! das sol binon glöp fila, kel sülöpikon aldeliko se mel‚ e kel modonikon alsoariko in vesüd, ini bels Sumatreäna. Atos binon utos, kelosi ol it kanolöv logön, äsä obs valik, if labolöv fägi logama.“ Täno päskaran äspikom, ed äsagom boatane: „Logoy sio, das neai esegolol se vilag olik. If elabolöv lögis, ed if edunolöv tävi zü nisul: Sumatreän, sevolöv, das sol no modonikon ini bels; ab algödiko sülöpikon de mel, ed alsoariko gegolon ini on ad flifädükön oki; atos binon utos, kelosi logob ün dels valik vegamü jols.“ Lödan tinisula: Lindän täno äsagom päskarane: „Lio men, kel labon tälákti saunik, kanon-li kredön, das sol binon-la glöp fila‚ e das aldeliko segolon-la se mel, e das gegolon-la ini on nes kvänikön? Sevolöd kludo, das sol binon el ‚deuta ü god läna obik‚ kel dugolon aldeliko sili su vab, güflekölo zü bel goldik di ‚Meruwa; das, if grahanon, kod atosa binon, das penüslugon fa sneks: ‚Ragu e ‚Ketu‚ e das te palibükon de atos dub pleksLindänanas len jols ela ‚Ganges. Binos vo tikod vemo fopik pö lödan Sumatreäna ad kredön, das te nidon ninü horit nisula okik; tikod somik kanon te süikön in kap mana, kel te enafom in pirog.“ Laskar: cif tedanefa, kel ätakon len nak, täno äspikom, ed äsagom: „Binos tikod nog fopikum ad kredön, das sol buükon Lindäni bu läns valik taleda. Etävob in Redamel, ve jols Larabäna, lü Madagaskareän, lü nisuls Molukuänik, e lü Filipuäns: sol litükon länis valik at leigoäsä Lindäni. No flekon oki zü bel; ab sülöpikon in nisuls Yapäna, keli nemoy demü kod at eli ‚Jepon üd eli ‚Guepuen: moted sola; e modonikon vemo fagiko in vesüd, po nisuls Lingläna. Sevob atosi vemo fümiko, ibä elielob sagön atosi ün yunüp oba fa lefat oba, kel itävom jü top"das mu fagiküns mela.“ Ävilom sagön dö atos mödikumosi, ven matrod Linglänik skipa obsik ävüspikom ome sagi, ed äsagom: „No län dabinon, kö sevoy gudikumo kuli sola, ka Linglän: sevolöd, das neseimo löpikon e donikon. Dunon nenropo tävi su tal; ed atosi sevob vemo fümiko, ibä ebo i edunobs oni, ed ekolkömobs oni valöpo.“ Täno, äsumölo rotenastafi de nam balana lilanas‚ äliunom sirki sui sab, ästeifölo ad plänön omes kuli sola de trop bal lü votik; ab no äkanölo plöpön tefü atos, äyufidom as temunan utosa valik, kelosi ävilom sagön, stirani nafa obsik. Stiran at äbinom man sapik, kel ililom disputi lölik nes sagön bosi; ab ven älogom, das lilans valik äbleiboms seilön ad dalilön omi‚ äprimom täno ad spikön, ed äsagom omes: „Alan olas cütol votanis, e pacütol fa oms. Sol no tulon zü tal; ab binos tal, kel tulon zü on, jonölo one turniko ünü düps teldegfol nisulis Yapäna, Filipuänis, Molukuänis, Sumatreäni, Frikopi, Yuropi, Lingläni, e länis votik ömik. Sol svieton no teiko pro bel, pro nisul, pro ziläk ninü horit, pro mel, no igo pro tal; ab dabinon in zän levala, kiöpao litükon ed oni e planetis votik lul, kels i tulons zü on‚ e kelas aniks binons mödo gretikums ka tal, e mödo fagikums de sol ka on. So samo saturn labon diameti liölas kildegmil, e dabinon in fagot mö liöls teltumjöldeglulbalion de sol. No spikob dö munäds, kels gejedons lü planets fagik liti sola, e kels dabinons in mödot gretik. Alan olas labolöv fomälodi veratodas at, if lüodükol te dü neit logis olik lü sil‚ ed if no labol tikodi, das sol te svieton pro län ola.“ So äspikom, ad stun gretik lilanas omik, stiran, kel idunom tävi zü tal, e kel iküpedom silis.“
„Leigoso din tefü God binon‚“ züpan de ‚Kon Fu Tse äläükom, „äsä tefü sol. Men alik kredon, das te on it labon oni in temül oka, u pu in län oka. Net alik kredon ad enüfärmükön utani, keli leval logädik no nüfärmükon. Ab dabinon-li tem leigodovik lä ut, keli God it elöodom ad kobükön menis valik ad lekoef ot? Tems valik taleda pemekons te as sümädots uta nata. In mödiküns tuvoy lavabövädis u saludavataskelis‚ kölümis, bobotis, lampadis, magotis, nüpenädis, saludabukis, sakrifotis, lataris, kultanis. Ab in tem kinik saludavataskel dabinon-li, kel binon so gretik äs mel, kel leno pakipedon in koan; kin labon-li kölümis so jönikis äs bims fotas ud uts me flluks pefledöls flukepagadas; boboti leigoso löpiki äs sil, e lampadi leigoso nidiki äs sol? Kiöpo ologoy-li magotis leigoso nitedikis äs binans senälilabik so mödiks, kels löfons odis‚ kels yufons odis, e kels spikons? nüpenädis leigoso suemovikis e plu relöfikis ka benodis it nata? saludabuki leigoso valemiki äs löf Goda pestaböl in danöf obsik‚ ed äs löf kemenas obsik pestaböl in demäds lönik obas? sakrifotis plu fäkükölis ka utis lobas obsik pro utan, kel egivom obes vali‚ ed utis löfas lölöfik obas pro utans, ko kels mutobs dilön vali? fino latari leigoso saludiki äs ladäl ritana, kela lekultan God it binom? Somo, plü men opakon veitikumo nämädi Goda, plü oreafon ad sevön omi; e plü olabon däläli pro mens, plü ozüpon gudi oma. Utan, kel juiton liti ini leval pepaköli Goda‚ klu no ludigidonös lukredani, kel küpon te strali smalik ata in lugod oka‚ ni igo Godinoani, kel löliko nelabon ati, in dred, das, as pönod demü pleidäl oka‚ no utos reifonös oni, kelos ereifon filosopani pemäniotöl, kel ävilöl dütön oke liti sola‚ ävedom bleinik, e kel pädränom pö dugäd oka, ad gebön lampadili nägära!“
So züpan de ‚Kon Fu Tse äspikom; e mens valik kafibötädöpa, kels ädisputoms dö süper rela okas‚ älaidulükoms seili lölöfik.
Se Volapükagased pro Nedänapükans 1937, Nüm: 4, Pads: 25-29.
Savan
fa ‚Aug. Bailly.
Ün soar jönik setula tolädan: ‚Marcel Lantier äduinom galädi fo galädöp smalik itopöl zänodü peins no fagiko de jols ela ‚Lys: flumed keinik et, kel äfomon me dil anik zuga okik miedi vü Blegän e Fransän.
Man ägolom su veg, älabölo stumemi stonicöpana su jot, ko loged äl glun e logot lugik ä fenik: äbinom voban gudik labü nem: ‚Jean Lacroix, keli mens lána omik ästümons demü snat e kurad oma.
„Binos soar jönik! o flenädan!“ el ‚Marcel Lacroix ävokädom lü om.
„Si! soar binon jönik, ab neit kömöl obinon koldülik‚“ man ägesagom.
„No labom logoti fredik adelo.“ tolädan ätikom. E takediko äfovom ad smökön pipi oka.
Düps anik äpasetikons; stels äpubons len sil.
Ven düp zülid ätonon, el ‚Marcel Lantier älüvom galädöpi, älabölo günüli len bandelär‚ ed älüodikom lü el ‚Lys, ve jols kela äprimom ad golön. Vemo suvo smugans lovegoloms in bot oni. Dag äbinon lölöfik. Svietil paelik stelas älitükon töbo luvegi. Val äbinon takik ä stilik.
‚Marcel Lantier ävegom dü lunüp ko lils lüköl‚ äsä yagadog gudik, ven noid fagik tuigülas päbreiköl ärivon omi. Ästopom dotölo; no ämögos, das äpölom: man ägolom ko prüd miniludik; steps omik äkoedons frakatön semikna tuigülis sägik.
„Tü düp at, fümiko atan te binon smugan‚“ ‚Marcel Lantier ätikom.
Sunädo ärivom topi, de kel äkanom logön in fagot stepas luldeg u mäldegas fo ok. Äjinos lü om, das maged verätiko älükömon len jöl in fagot lemuamik portata logama okik.
„He!... ol usik!... stopö! nämätü lon...!“ tolädan ävokom laodiküno.
Ägetom gespiki nonik, ab maged äprimon ad vifagolön.
„Stopö!“ ‚Marcel ävokädom telidnaedo.
Täno kilidnaedo: „Stopö!... ud ojütob!“
Maged ya änepubon. Täno, benofätio, ‚Marcel Lantier äjütom‚ e pö lunid jütikama äküpom, äso pö leklärastral, mani, kel ko lesak su jot oka äbunom ini vat.
Tolädan ikanomöv jütön dönu, ab in dag äsüadom, das önedrefomöv zeili; äbuükom ad bunön ön turn omik ini vat tö top ot fugana‚ tü timül, kü äjinos lü om, das atan äbegrämom joli visoik.
Neläbo vat äbinon koldik, e ‚Marcel Lantier no plu äbinom yunik. Äsenom koldikami so vemöfiki, das limeds oka äjinons lemikön sunädiko. To val äduinom flapülis anik: flum, kel äbinon zänodo nämikum, äprimon ad kesveimön omi. Noe no äfägom ad rivön joli visoik, abi ädredom demü lif oka; täno äperom süeni oka; e neläbikan äprimom ad vokädön: „Yufö! yufö!“
Vög däsperik ätonon ün neit deadastilik; sekuns anik äpasetikons, dü kels älüdom me näm valik, kel äreton pö om.
„Yufo!“ ädönuom me vög fibikum.
Tü timül ot fal kopa ini vat pälilon, ab tolädan töbo äküpom atosi; vat ädranon ini mud e lils oma; äperom sevälöfi tü timül, kü brad nämik ägleipon omi ed äketirom omi. Pos timüls nemödik savan e saväb ätakädoms su jol‚ balan äsäbluviköl de fäk okik, e votan de töbid okik.
Täno pö litam paelik, kel ädonikon de sil, tolädan älestunöl ämemosevom eli ‚Jean Lacroix: „Ol!“ äsagom ome; „liö! ol binol-li utan, keli pöjutob: ol! man snatikün-li läna?... Ed ol binol utan, kel esavol lifi oba!“
„Si! utan ob binob!“ ‚Jean äsagom ko vög dumik.
„Ab kikodo äfugol-li? Kikodo ebunol-li ini vat, ven äflagob de ol ad stopön?... Kini üfo äpolol-li? Tabaki-li?... No gespikol-li? Klu binos-li veratik?... Ol!... Ol!... Smugan-li?... Gö! spikolöd ga!...“ E, bi ‚Lacroix lügik ä labü kap donio piflegöl äblebom seilik, tolädan äsagom: „Gö! is klän dabinon. Esavol obi, ba labob-la gitäti ad binön dälälik pötü naed bal. Sumolöd lesaki olik! ojedobs oni ini flumed, ed odunob, äsva no elogob pökodi olik.“
„Säkolöd obe ad no dunön osi dönu! ba opromoböv osi ole‚“ ‚Jean fümälo äsagom ko lüg‚ „ab lesaki asoarik odakipob.“
„Diabö! o ‚Jean!“ el ‚Marcel Lantier ävokädom‚ „omutoböv fanäbükön oli e blinön oli lü galädöp. Posä esavol lifi oba, du ikanolöv fugön, no givülob obe gitäti ad binön se sevärik. Ab no laidälolöd pö tif! lebegob ole osi. No binükolöd obi kedöbani ola!“
„Zesüdos, das dakipob lesaki‚“ ‚Jean äsagom dönu.
„Benö! dunolöd utosi, kelosi ovilol!“ el ‚Marcel Lantier ävokädom‚ „no osagoy, das ufanábükob savani obik‚ ab i no osagoy, das unefölob bligi obik!... Odelo usädünikob... E nu, gololöd!“
„Danö!“ el ‚Jean äsagom nelaodiko.
„O! ol kanol sagön obe dani, du ol esavol lifi obik; vö! koedol senälön obe atosi vemo lölöfiko!“
Ed ün neit dagik ä stilik at, mans tel äfagikoms de od, alan äl lüod okik.
Ün göd balidfovik, mugödo, el ‚Jean Lacroix älüvom vilagi ävegölo lü cifatop. Ilükömölo foi kaser tolädanas, äküpom kapiteni ed älüspikom sunädo omi.
„O kapiten!“ äsagom, ‚bo fümo egetol agödo sädünikami tolädana: ‚Marcel Lantier. „Jenöfo!“ fizir ägespikom, „e vemo estunob dö atos. Kömol-li ad nunön obe kodis atosa?“
„Si! o kapiten! Binos demü ob, das vilom sädünikön. Klu kömob ad begön ole ad leadön dakipön ome cali oka, ed ad fanäbükön obi.“
E me vöds nemödik, el ‚Jean äkonom jenotis äneita.
„Ab“, kapitein äsagom dönu, ven el ‚Jean ifisagom‚ „ol no labol vo logoti smugana vemo verätika‚ e sav äneitik fa ol blöfon, das binol hilepul brafik. Sekü kod kinik üfo eduinol-li duni nesnatik at, kel blinon oli lü fanäböp, e gevon ole nestümi? Gesagolöd! Vilob sevön verati.“
El ‚Jean äbluvikom, äzogom, e täno me vög teafülik äsagom fino nelaodiko: „Benö! ekö! jismalan obik binof vemo malädik; ad saunükön ofi äzesüdos ad büedön mökön rezäpis sanana‚ e bi pötekan no ävilom plu gevön täki, du mesed delavobanik binon ebo saidik ad kosidön‚ ekanob tuvön te medi at: eblinob lesaki labü tabak love mied, ed eselob oni! Nu mon dabinon lomü ob ad kälön cili: kanol fanäböpön obi!“ E logs omik äfulikons me drens.
Kapiten äkögilom, älemufükom kapi oka, ämeditom lunüpo: „Promolös obe nämätü stimavöd ola as man snatik, das neai plu odunol dönu duni somik!“
„Ob it iyulob obe ya atosi‚“ el ‚Jean ägesagom.
„Täno, val peglömon! Oblinol ele ‚Marcel Lantier penedi oka sädünikama sa penedi at oba... Gö!... Pedolös nami oba!“
El ‚Jean fredo äbevegom vegi lü dom oka. Älovegivölo ele ‚Marcel Lantier penedi kapitena, logod oma äglorikon‚ ab no mödikumo ka ut tolädana, ven atan iseivom nuni cifa okik.
„Dakipob cali obik!“ ävokädom.
Ed ägleipölo namis ela ‚Jean: „E nu, o bäldädan oba! If pö ol bos defon demü jismalikan olik u seiman olikanas‚ cedob, das sevol ad yan kinik omutol nokön: binol savan oba, atosi no oglömob.
„Kim obas tel binom-li savan votikana?“ el ‚Jean äsäkom me vög fefik.
Ed in loged, me kel mans tel älülogoms odi, äkanoy reidön promi flenama laidüpik.
Se Volapükagased pro Nedänapükans 1937, Nüm: 7, Pads: 41-44.
Tidod därvida
fa ‚Thérèse Jeanroy.
Nemoy in lofüdän därvidi - el „därvid“ pedütülon de vöd Pärsänik: ‚dervej, kel sinifon: pöfik - kleudani slamik semik.
Benö! ün del semik därvid vemo, vemo bäldik ätevom soeliko nilü siem däsärta.
Äjäfälölo ninälo me medits fefik, äjinom binön fenik, ed älabölo kapi donio piblegüköli e logis äl glun pilüodükölis ägolom, ai ägolom.
Mans tel, kels äsagoms, das äbinoms tedans, änilikoms lü om, ed äsagoms ome: „Sevobsös! o man relöfik! va no eküpol-la jamodi, keli eperobs: eskeapon de karov obsik, ini lüod at, äsä niludobs.“
„Nö! no elogob jamodi olsik! Ab, gespikolsös obe! nim olsik no älabon-li logi detik bleinik?“
„Verätö! sio äsevobs, das ökolkömol oni!“
„Nö! no elogob jamodi olsik! Ab, gespikolsös obe! nim olsik no älabon-li nedeto lögi bal, kel pimitulon?“
„Koefol kludo, das elogol oni!“
„Nö! no elogob jamodi olsik! Ab, gespikolsös obe! nim olsik no älabon-li in föfadil maxüla tuti pibreiköl?“
„Si! sagolöd obes vifiko kiöpio egolon, dat no perobsös timi obsik! Kiöpo elogol-li oni?“
„No elogob jamodi olsik! Ab, gespikolsös obe! nim olsik no äpolon-li len flan bal fledi miela, e...?“
„Satobs dö säks! Sevol, kiöpo jamod obsik binon! Kiöpio egolon-li?“
„Nö! no sevob, kiöpo jamod olsik binon! Ab, plas vüspikols sagi obik, gespikolsös obe! nim olsik no äpolon-li len flan bal fledi miela e len votik fledi risata?“
„O! atos binon tu vemik! Laidälol ad lesagön obes, das no elogol-la jamodi obsik, ed ol binol utan, kel temunol, das labon logi detik bleinik, das labon lögi nedetik pemitulöl, das nelabon tuti bal in föfadil maxüla, e das polon fledi miela len flan bal e fledi risata len votik! Negidetol ad kofön obis! Ya binobs saidiko neläbiks, kodä eperobs nimi obsik! Dunolöv gudikumo ad nünön obes, in lüod kinik efugon!“
„Nö!“ därvid ädönuom mälidnaedo, "nö! no elogob jamodi olsik! Igo no isevoböv, das eperols bali onas, if no isagolsöv osi obe!“
Täno tedans tel äzunikons.
„Ol binol te tifan!“ balan ävokädon, „tifan äs därvid pemaskaröl!“
„Givolöd obe pu bijutis, kels äbinons dil fleda nima obsik!“ votan ärorom.
Ed ätädoms kleudani slamik ad flapön omi, if no ögegivomöv omes utis, kelis ma kusad omik isumom, ed if no ögivomöv omes nünis, kelis äflagoms ome. Omso, äjinos pö om nemögik, das no ilogomöv nimi ifugöl, dö kel ägevom küpedotis so verätiks.
Ab ad vokäds e täds bäldan sofälik ägespikom smilölo: „Binols stupans, o cils oba!“
Nu mans lemu äzunikoms.
Äbetifoy omis! Äkofoy omis! Änofoy omis!
Ägleipoms därvidi len kolet, e no plu äbinölo mastans de pösods e de vöds okas, ädugoms omi grobälo lü vilag nilikün lo cödal, kele äkonoms mifäti oksik.
Därvid äbinom otmafädo takedik, äsä tedans äbinoms fäkädiks.
Cödal äsäkom kleudane slamik utosi, kelosi äkanom sagön ad jelod oka.
„Nosi, nosi, nosi!“ äsagom kazetölo vödi laik.
Täno ädasukoy omi, ab ätuvoy pö om yegi nonik, kel älabon völadi anik. Äviloy dasäkön dönu ome, ab atos äbinon nensekik. Äblebom seilik! Ätädoy omi me pönods vemikün: ätovülom jotis!
Tedans äbinoms vemo distrtüliks, ibä äkanoy leno kludön, das äbinom-la tifan jamoda e fleda onik, bi no älabov blöfi bosik rava!... Ab lio äkanoy-li plänön patis, kelis igivom tefü nim ideiköl: pats, kelas kurati lölöfik dalabans ädasevoms?
Cödal äkratom lilis oka, äröbom nudi oka, äluröbom me nam da herem oka, du äsäkom ninälo oke, cödeti kinik äsötom lonülön ad binön gidik!
„Binom fümo magivan,“ ek ävokädom, „kel sötom pafiládön lifiko lo pöp ekobiköl!“
„He! stopolöd boso! o man gudik! no so vifiko, plidö!“ täno me vög kleilik ä lelilamovik därvid se seil vilik oka äsüiköl äsagom. „Kio spikol nesüeniko! Filädön obi! Vö! micödol vifiko menis snatik! Binob leigono magivan, äsä ol ud alseiman soga gretanumik, kel züon obi. Binob te bäldan pöfik, kel egebob lifi ya vemo lunüpiki oba, ad dagetön plaki nemödik. Ecogob saido, ed if dälols obe osi, oplänob olis utosi valik, kelos jinon lü ols klänöfik in jenet, me kel jäfobs. Kusadans oba binons - esagob omes osi ya pösodiko - stupans! Ogivob omes, e pötü pöt ot oles valik, tidodi smalik, kel otidon oles, vio vedoy sapik, if, plas nosdunön, plas perön timi oka, te nitedäloy ad logön ed ad küpodön utosi, kelos jenon zü ok! Lesi! no elogob jamodi tedanas at. Ab - suimolsös gudiko blöfädi obik! - ven ägolob in däsärt, älogob in sab retodis dub steps nima piretükölis, e bi retod pülikün futas menik no ädabinon, äsagob ninälo obe: Is jamod ebeigolon löliko soeliko, kel kludo u peperon luverto fa karov, u kel eskeapon de dalaban okik!
Täno äjäfikölo ko nitedäl gretikum me xam saba, äkonstatob, das retods safas kil - kelas tel ädabinons deto e bal nedeto - äbinons dibikums ka uts safa folid. Sekü atos äkludob: nim bo fümo labon döfi in lög nedetaföfik!
Äfövölo xami konsienöfik obik, äküpob is ed us mikebatopis smalik, ed äseivob, das nim ideyebidon te tufilis, kels ädabinons in flan nedetik oka, klu no ilogon utis flana detik, ed ad no logön onis, bo fümo äzesüdos, das äbinon bleinik in log bal!
Fino, sekü mod ön kel ifidon, äfasilos ad dasevön, das tut föfik ädefon pö on, bi stags grünik anik ai iblebons nätiks zänodü tailablög pisetiröl.
E nu tefü natäl fledas tel, kelis jamod äpolon, atos äbinon nog fasilikum! Äbinos vemo fasilik pö ob ad dasevön onis, ibä, len flan bal retodas in sab piretükölas, furmids äjäfons me labed risatagranas, e len flan votik, mödots musakas idopladons okis sui tofils miela!
„Logos kludo,“ därvid äfinasagom, „das binob ni magivan ni tifan, e das äbinos din mu klülik, das äsevob patis smalikün tefü jamod, keli leno elogob.
Ols valik ebinolsöv leigo so käfiks äsä ob, if iplidolsöv ad gevön nitedäli olsik pates pülik yegas, kels züons olis! Kredob, das egidükob saido obi, dat logolsös, das ai negidetoy ad suseitön votikanes nensüeniko micödotis, e das dins jiniko komplitiks binons suvo balugiküno plänoviks!“
Ad spikäd at valans äplodons.
Klüliko cödal sunädo ästadükom libio bäldani, ye no, nendas ibenovipom ladöfiko omi demü sap oma.
Bi kleudan slamik äbinom vemo gudik, äpardom tedanes tel leladöfo nofis ed igo flapis omsikis! Ämobom, das komans valik, kels nu ädalilons dalestümo omi, öyumons lä oms ad sukön nimi fugik. Äzepoy atosi, e pos düps anik jamod pituvon dönu.
Se Volapükagased pro Nedänapükans 1937, Nüm: 6, Pads: 44-46.
Midun Fata: ‚Bastonnat
fa ‚Jean Marbel.
Mug, kel dremon in näst oka, liev, kel fugon love fel, bi pölacedons okis petädölis dub riskäd nejenöfik‚ binons dabinans kuradik leigodü fat: ‚Bastonnat.
Man smalik molädik at labü logod paelik älifom in dredäl laidulik. Äbinölo calo skrädan in zifil: ‚Bourg-le-Roi äbinom te boso takedik‚ ven äseadom blotiko su teab oka, e yan cema okik pifärmükon me värul. Ed igo nu nog ämikonfidom badöfi peänas oka e miladäli jima oka.
Imutom sludön ad no plu reidön delagasedis‚ so liföfik magäd äbinon, keli konots nübreikas e midunas äkodons pö om: dü neit äslipom te nelölöfiko. Ibuükomöv ad leadön deidön oki, kas säpüfükön flapamo tapedi oka pos düp zülid‚ kelos ökanonöv binön din poldaprotoka; ed, alzädelo äkoedom glimön stonis legrufa oka, so vemo ädredom blamis poldanefa.
Ün säsun jönik ye fat: ‚Bastonnat äbinom semikna so künik, das äduinom spati in länäd. Logam blövätafloras e felapopafloras, kanit frinas e laudas ätakedükons lani dredöfik omik‚ ed äseifom me seif lölöfik, ven äsenälom, das äbinom jenöfiko soelik‚ fagik de doms riskädik labü teins nefimik oksik‚ de vabs vifi tädik älaböls, de träms äsasenöls, de nilädans badik ä kofiks‚ fino: das äbinom fagik de mens.
Ün sudel et älaboy soli jönik, kelos ti ävedükon fati: ‚Bastonnat frediki. No äkanitülom-li vegamü vegil grünik, keli ivälom, bi neai pösod ägolon us? Äkanoyöv cedön osi, ven äloegoy golön omi ko seps gretik, du ätülom spatastafi oka äs mül.
O! kio äbinoy benik in fel, dis sil blövik e pö stom so jönik, äsä ün del et! Fat: ‚Bastonnat äsenälom oki nämikumi ad fulükön somo luegis oka me lut rafinik; ägleipom nämiko in nam spatastafi oka, ed äkredidom oke, das ädredom nosi, das leno plu ödredom bosi. Äkünom igo ad dekötön me flap kuratik stafa okik, kapis felapopas kil, kels ijafädons ome badikosi lenonik...
Tü timül ebo at vision lejeikik äpubon fo logs okik. Gliban, in rägs piklotöl, labü logod leredik, äkosgolom omi. Älabom in nam bal fladi vagik; me votik äkipom bodasaki miserabik.
Logalips skrädana äprimons ad dremilön nenstopo‚ ed in doats omik spatastaf äprimon ad dremön so vemöfiko, das ti äleadom falön oni.
Gliban ai änilikom, du ädunom malis ed ämüfom löpio e donio fladi vagik oka.
„Odeidom obi‚“ fat: ‚Bastonnat ätikom; „odeidom obi, e poso oberavom obi.“
Äfärmükom logis, ab ven süpiko vög raudik ävokädon nilü lils oka: „Givolöd moni ola‚...!“ man gudik älöbunom sekü okjelodiäl, ed ätatakom jutedo ko brad pitovöl sui lenodan oka.
Süpäd oka ävedon mu gretikün‚ ven älogom poso tü timül fovik, das gliban ifalom go tenio ini yeb.
„Liö! ob ebinob nämikuman!“ äspikülom. „Ob ebinob nämikuman! Si! ab olöädom dönu, e täno oplöpom ad gleipön obi!“
E skrädan ävilom ebo fugön, ven nenmuf glibana ye äküpidon omi.
„He! liö! he! liö! Ga no ejafädob ome bosi badik, cedob!“
Äbiegädölo boso, äxamom koapi gretik, kel no plu ämufon.
In züamöp logoda fiv bluda ätenikon ini yeb, e konstat ata ädavedükon in lan skrädana jeki nulik. Ägeyilidom mö step bal, mu ädremölo sekü dred, ed ämurülom:
„Emögos-li bo, das e...?“
No äkünom ad sagön vödi mifätik. Ab änoidülölo me tuts, äkipölo häti oka su kap me nam bal oka‚ ed äpedölo me votik spatastafi ta koap oka, äfugom ko vif valik, ad kel lögs mägik oka äfägons.
Vilagüli, kö ädabinom pos düp röna dredälik, ähekölo e pitegölo me püf, no ämemosevom. „Eli ‚Marousis‚“ äreidom su milmetastafäd, „o si! ‚Maroussis! Is nek sevon obi, si! nemu no esökoy obi...!“
Benö! ven ägüflekom oki, äküpom fagotü steps anik po ok länädapoldanis tel.
Ebeigoloms-li oms i ve veg grünik? Din pelonädon, äkömoy ad fanäbükön omi onu. Tikod at älemükon lögis omik‚ ed äleadom seadön oki nenviliko nilü yan lulotidöpa, kö äbonedom me vög dädik fladeti limonada.
Fo om länädapoldans ästopoms, ed äsenälom, das ödeadom-la. Balan omas äsüramenom yegi seimik de pok oka, älülogom omi, ägeblinom oni dönu‚ poso äsagoms ode nelaodo vödis anik... ed älaifövoms vegami oksik.
Sunädo el ‚Bastonnat iküpom, das ni balan ni votan äbinoms elans di ‚Bourg-le-Roi. Äsevom gudiko omis: länädapoldans zifila okik; kolköm omas, igo ün tim kösömik, äkoedon sufön omi saidiko! Ab kis äjenon-li? No äfanäbükoms-li omi? Ämogoloms-li? Kikodo-li! si! kikodo-li?
Äbinos neit ledagik, ven skrädan änükömom, ägolölo mu nilo ve möns, ini ‚Bourg-le-Roi.
„Alan ugolon ini bed‚“ ätikom, „no ologoy obi!“
Fät äkodon, das äkolkömom eli ‚Pellerin: svinamitan, kel ebo äsegolom se pöb.
„Benö! edunol spati lunik adelo, o fat: ‚Bastonnat! Ekö! binos pos düp: deg e laf!“
„Si! jenöfö! äbinos so jönik... jenöfö!... si!... so jönik!...“
„Ab äbinos i vamik ä sägik. Ibä, ekö! binol go suetik, e petegol lölo me püf!“
„Cedol-li, cedol-li atosi?... o söl: ‚Pellerin! Ab nö! äbinos no so vemik... lesiob osi ole!“
„Vüö! sevol-li, das etuvoy mani nenlifik su veg grünik? eblinoy omi isio medü polabed. Sagoy, das pesasenom. Binom in länädapoldöp!“
Marül nesuemovik äbinon gespik, ed el ‚Bastonnat änepubom ün neit. Tuts omik onoidülons nog, ven ädabinom in cem oka po yan pifäivärulöl oka.
No daloy lüvipön neflene badikün oka neiti, äsä uti, keli skrädan neläbik elifädom. Ven del äprimon, no ifäremükom logis dü sekun bal.
Äklülos, das no äkünom ad doniogolön tü düp jölid, soäsä ädunom kösömo, ad ramenön bodi e miligi oka.
„Binos nemögik‚“ äkalkulom, ven düp degid ätonon de pendülaglok smalik oka‚ „das länädapoldans di ‚Maroussis, dö midun pesevüköls, no enünomsöv ya vegami obik su veg grünik. Kaporan isik, pö reid protoka omsik, edasevomöv obi. Binos nu kludo din timülas anik!“
„O söl: ‚Bastonnat! o söl: ‚Bastonnat!“ tü timül at vög ävokon in yad.
Suet äpärlaton su flom oma. Ab leno ämufom, e leno ägespikom.
„O söl: ‚Bastonnat! Binos länädapoldan, kel säkom oli!“
Fat ilonädon.
Skrädan ämaifükom lafio fenäti oka, e me vög, keli ätöbidom ad binükön nämöfiki, ägespikom: „Begolös söle: länädapoldan ad löpiogolön!“
Step vetik ätonon de tridem. Änokoy len yan: ämaifükom oni.
Länädapoldan, keli isedoy ad fanäbükön omi, äklülädom binön hilepul gudikün brigada: ‚Bergerot: balikan, lo kel el ‚Bastonnat neai idremom, sovemo om, labü herem redik krugülik oka, älabom logoti mena gudälik.
„Benö! liö! o söl: ‚Bastonnat! binol-li malädik?“ äsäkom, ven älogom logodi lejekik skrädana.
‚... Si! sevol‚... pos...“
„Pos kis-li?“
„Sevol sio‚... gö!...“
„Maleditö! klülos, das sevol osi... ibä geblinob oni ole.“
„Ol geblinol-li oni obe...?
„Benö! pokagloki ola, pokagloki largentik ola. Ädelo ebinol sio in ‚Maroussis, ed eperol us pokagloki olik, vo-li?“
„In ‚Maroussis... pokagloki-li oba?... Si! si! o!... binos verätik‚...“ el ‚Bastonnat äspikülom, kel sis äsoar no ilabom dü sekun bal tiki ad doatön in jilätapok oka.
„Sevob sio, das duton lü ol, benö! bi nem olik ädabinon su on: ‚Augustin Bastonnat in ‚Bourg-le-Roi.
„Klüliko, klüliko‚“ skrädan, kel äkofudikom, ädönuom.
„Benö! ekö! o söl: ‚Bastonnat! fredob pro ol, das elans di ‚Maroussis etuvoms oni nilü lulotidöp. Eblinoms oni agödo, du äkömoms ad ramenön jäpani badik: ‚Pochet.
„Si! si! ‚Pochet!... Kim-li?... ‚Pochet-li?“
„Binos veratik, no sevol omi! Binom brietan, e kel elabom su veg grünik glepädi suida; atos no ebinon naed balid. Läbiko pö fal edagetom bludami se nud, nen kel nu ba binomöv deadik. Ab agödo ästanom lo obs. Opladoy omi dü vigs tel ini fanäbacem.“
De funapaelik el ‚Bastonnat ivedom redik, täno leredik, täno violätik. Länädapoldan älogom ceni täina omik, ed ägleipölo bradi oma‚ älemufükom omi, soäsä länädapoldans sevoms ad lemufükön.
„Benö! kisi labol-li! o fat: ‚Bastonnat!“
Isäkofudikölo, man smalik äleadom falön oki sui stul, ed äseifom me seif vemik.
„Binos fred, ... o söl: ‚Bergerot!“ äsagom: „binos fred, ... das pokaglok oba petuvon dönu.“
Se Volapükagased pro Nedänapükans 1938, Nüm: 1, Pads: 2-6.
‚Eugène Dubois: Tüvan ela ‚Pithecanthropus erectus
J. F. VAN BEMMELEN. ‚Den Haag, 1938, yanul, 28.
Dinädü nun in el ‚Het Vaderland, das el ‚Eugène Dubois olabom bäldoti yelas jöldeg‚ däloyös obe ad dönuükön memotis anik se prim kariera nolavik oma bü yels ze luldegs ejenölis!
Äbinom ettimo yufan nolavik pö voböp naatomik nivera di ‚Amsterdam sumätöfü ‚Prof. Max Fürbringer‚ ä tidal naatoma plastätik pö tidanajul reigänik pro däisinitidans e pö reigänajul lekanadustoda. Liföfiko memob (äbinob ün tim et yufan nolavik pö voböp nimavik reigänanivera di ‚Utrecht)‚ vio cif obik: ‚Prof. A. A. W. Hubrecht äkonom obe, das el ‚Dubois iyilädom calis oka‚ ed ibligidom dünädi as fizir-sanan in milit Lofüda-Lindänik‚ ko disein pinotodöl ad sukön in ragipelag Lindänik obsik retis ela ‚missing-link (= lim deföl) de ‚Charles Darwin.
Benorepüt nolavik ela ‚Dubois äbinon ettimo ya so vemo fümik‚ das päcedom as fovan pijonidüköl de ‚Prof. Fürbringer, üf atan övilomöv gegolön lü lomän oka‚ kelos ökanonöv jenön tü timül alik, e kelos i ejenon jenöfiko pos tim vemo brefik. Pö jäfüdakompenans kludo ced valemik ädareigon, das äferiskom fütüri nolavik nidik‚ ad besteifön diseini nofümik, kel vemo luveratiko öklülädon binön tikaspäk.
Nuns balid dö vobods in Lindän äjinons lesiön spetis badimik at. Cifef sanadünäda Lindänik fe ifödon lobabo dasteifi omik dub lepladön omi ini Zänoda-Sumatreän‚ e dub givön ome pöti ad vestigön lekevis in belem: ‚Barisan‚ ab vestig at iprodon benosekis nonik, ed iblinon ome nosi votik, äsä glepädi malara.
Latikumo mö yels fol ädönulogob eli ‚Dubois in Yafeän. Isäbligoy ome sanadünädi militik, ed ibligädoy ome vestigi nolavik tailajüdas fösilerik nilü ‚Trinil‚ in kels sio ya ituvom retis mödik nimasotas difik, ab no nog bosi, kel bosilo älabon logoti menasümik.
Dönu pos yel bal nuns ye ätonons, das ‚Dubois nu isesebom jenöfiko bomis fösilik dabinana menasümik‚ ed iklänedom onis so kälöfiko in löd primöfik oka‚ das igo gol love gluns fibik piproibon dünanefe oka ad däsperükam famülalimanas oka.
Täno boso pos atos penot nolavik nu klatädik evedöl äpubon dö ‚Pithecanthropus erectus: „lepamen lööl“‚ pestaböl dub krananufäd bal, küidabom bal, e cügatuts tel, kelis om it pösodiko ägaledom ko kälöf gretikün.
In bogs mödik mödots mu gretiks fösilas votik di ‚Trinil päsedons lü ‚Leiden‚ kö ‚Prof. Martin, ad kipedön onis büfiko, äloatom domi no pibelödöli‚ kel ye kodü bum no nämöfik nutimik äklülädon no sufidön vetoti fösilas so mödikas.
Ün setul yela: 1895 kongred bevünetik kilid nimavanas päjenükon in ‚Leiden‚ demü kel se läns kulivik valik komulans cädikün nolavas biologik ilükömoms. Pö kongred at el ‚Dubois, kel igekömom vüo se Lindän, öjonedom tuvotis oka.
Dö seadod famik at älautob ettimo ini el ‚Java-Bode yegedi labü tiäd: „Lepamen ela ‚Dubois lo cödalef nolava“‚ kela prim so ätonon: „Ün göd zädela: (1895) setul 1 lecem spikädatidodas jonetöpa naatomik nivera di ‚Leiden älofon logoti no kösömiki. Sui bams tridemateatiko pileodüköls söls, ed i läds, se läns valasotik, igo se Yapän, Nolüda-Merop e Sulüda-Frikop, ipladons okis in keds densitik. Bevü ons anans natavanas sevädikün tima obsik ädabinoms, samo: ‚A. Milne Edwards se ‚Paris‚ ‚Marsh: tüvan sauras fösilik gianagretik se Tats-Pebalöl, ‚Flower: dilekan museda natavik di ‚South Kesington in ‚London‚ ‚Murray: cif pübota famik vestigatäva de ‚Challenger, ‚Kowalewsky: brüomavan Rusänik gretik‚ e nog votikans mödik. Mödiküno küpäl ye päsüükon dub kom ela ‚Virchow: malädavan ä menavan famik‚ kel desino demü spikäd fa ‚Dubois e dalogam tuvota omik go ikömom se ‚Trieste‚ e dö kel äsevoy, das no äbaicedom tefü ceds ela ‚Dubois ed öbefeitom onis.“
„Su diletatab zänodü spadäd tridemateatik boms ya ifamiköls äseatons sofiko su kusen feinarabotäta boadik‚ dub bläg okik ätemunöls bäldi mu vemiki‚ ä selediko ätäadöls lä mödot gretik flifikas kranas, küidabomas e bomemas lölik menas e lepas‚ kels pileodükons leigodio zü ons.“ Ön spetät gretik e ko kud teifülik obs: Nedänans ästebedobs spikädi fa lomänan obsik‚ e lepato döbati, kel ösökon pos at. El ‚Dubois ökanom-li laidälön in ced oka lo jäfüdisevans bäldädik ä plakugiks labü kaliet äsä ut ela ‚Rudolf Virchow?
Ya spikäd süenik ä lölöfiko dinöfik omik e magäd bönik kleiliko küpovik pö lilanef ätakedükons obis mu vemo. Ga stil nennatemik, kel äbüon bü bitikam ela ‚Virchow, äblöfon‚ vio vemik spetät äbinon pö lilanef süperik bevünetik at.
Spikäd fa ‚Virchow äbinon süpäd ä leigo säspetükam. Taät omik äbinon nefümik, blöfastabs omik äbinons fiböfiks. Mödiküno ästunükom lülilanis oka dub gevön küpäli patik ele ‚exostosis (= luglofot bomik) gretik‚ kel ädabinon len stamül küidaboma fösilik: älesagom, das mifomot malädik so gretik, kel klülädo fino isaunikon, no ikanon efinikön sekü bos votik‚ äsä sekü käl kälöfik, kelos äblöfon, das is älaboy reti mana ya boso kulivika.
Ta lesag et ‚Marsh äprotestom medü nun lonädik‚ das ituvom len rets fösilik okik gianasauras mu mödiks luglofotis somik, nog mödo gretikumis‚ du pö nims at ga no kanoy spikön dö käl.
Pö färmükam seadoda süad valemik ädareigon, das el ‚Dubois igaenom nidiko feitadini. Äseagolobs ko senäl, das ikomobs pö jenot jenavik‚ leigodovik ko seadod famik kadäma Fransänik nolavas ün 1830, ven el ‚Cuvier ed el ‚Lamarck ädöbatoms dö volf‚ e lätikan äjinom binön perädan... Äjinom! ibä latikumo mö yels kildeg el ‚Charles Darwin äfinükom fifümiko dub el ‚Origin of Species (= rig sotas) oka leseti nevotikama sotas.
Dü lif lölik fovik oka el ‚Dubois ebleibom laivobön pö vestig oka tefü el ‚Pithecanthropus erectus‚ ed evestigom ed eplänom mastiko säkädis, kels äsekons se tüvot okik.
Atimo, mö yels foldegkil pos levikod okik di ‚Leiden‚ tuv krana ze lölöfika se tuvöp ot kömon ad lesiön hüpotetis omik. Atos binon vo legivot jönikün, kel äkanon palofön oe pö motedadel jöldegid oma.
Se Volapükagased pro Nedänapükans 1938, Nüm: 2, Pads: 11-13.
Yudakritans
Ün pasat yela: 1937 bukil küpädik epubon fa ‚Abram Poljak: ‚Das Kruez im Davidstern (= Krod in stel: ‚David), kel, ko votükam smalik, binon pübot telid penädas smalikum kil: ‚Judenchristen im Heiligen Lande (= Yudakritans in Kanaän), ‚Die Judenchristliche Gemeinde (= Komot yudakritik), e ‚Das Kreuz im Davidstern.
‚Poljak binom yudan Lukrayänik.
Ven älabom, ün yel: 1905, bäldoti yelas lul, pals omik älüvons eli ‚Jekaterinoslaw, ed älomädükons okis in Deutän.
Ven nog äbinom vemo yunik, ya äseivom kriti, ed ävedom dub reid lebukas el ,Tolstoy kritan süädik. E ven om, älaböl lifayelis degzül, ästudom filosopi e yudikis säkädis lekredavik e netätitikis, äsüadikom aiplu, das Yesus äbinom Mäsiat jenöfik, e das diatek nulik binon fövot vönika, e fomon kobü on löloti nedeteilovik bal.
Ün 1935 ävisitom Palästinäni ad logön me logs lönik, vio jäfoy ad lebumön dönu lomäni lönik. Dagetoy pö vobod at yufi mödik, ab mutoy i komipön ta fikuls vemo mödiks. Pato yudakritans nitedons omi; vipom ones komoti nesekidik lönik, kolunäni nesekidik lönik in län yudanik. Cedom yudakriti as fövot voboda ela ‚Theodor Herzl: fünan mufa yudälimik. Num yudakritanas progedon, e ya mödikans binons ninälo yudakritans, ab no nog künons ad lekoefön notiko lekredi okas. Atans binons yudans ni ‚Nicodemus.
‚Poljak süadom lölöfiko, das yudans ovedons sevediks dö din, e das odasevons, das Yesus binom Mäsiat neta yudik, das binom verato Lelivükal lanöfik okas ä ma ‚Pilatus reg okas. Nüpenäd sus krusifid nog ai lonon: ‚Jesus Nazarenus Rex Judaeorum (= Yesus di ‚Nazareth: reg yudanas).