Халыаралы зады тлалар

«Халыаралы зады тлалар» термині халыаралы жеке ыта біршама уаыттан бері белсенді олданыла басталды. Бл негізінен аржы-нерксіптік топтармен транслтты корпорацияларды пайда болуы мен дамуымен байланысты.

аржы нерксіптік топтар заи трде бірнеше елдерде задастырылан, мысалы РФ 1995 ж. 30 азандаы «аржы-ндірістік топтар туралы» Заына сйкес: аржы-ндірістік топтар- бсекелестікті кбейтуге, тауарлар мен ызметтер нарыын лайту, ндірісті тиімділігін ктеру, жаа жмыс орындарын руа баытталан инвестициялы жобаларды жзеге асыру шін технологиялы жне экономикалы интеграция масатында зады тлаларды йымдастырушылы бірлестік нысаны (2 бап). аржы-ндірістік топтарды 2 трі крсетілген:

1. негізгі жне туынды ауымдар ретінде рекет ететін зады тлалар жиынтыы;

2. аржы-ндірістік топты ру шарты негізінде зіні материалды жне материалды емес активтерін толытай немесе ішінара біріккен зады тлалар жиынтыы.

Бірінші трі- холдинг, екіншісі- біріккен ызмет туралы шарт немесе консорциум.

азастан Республикасында аржы-ндірістік топтар туралы занама жо, біра топтар холдинг немесе жай серіктестіктер ретінде рылуда. Транслтты компаниялар капиталды аржы-экономикалы бірігу нысаны. Транслтты компаниялара байланысты туындайтын негізгі ыты мселе, бл осыан кіретін зады тлаларды лтын анытау проблемасы болып табылады.

Батыс доктринасында халыаралы зады тлалара жататын 4 йымдастырушылы-ыты нысанды крсетуге болады:

1. шетелде кптеген филиалдары бар лтты оамдар, тресттер, компаниялар, сонымен бірге еншілес компаниялар. Яни олар сипаты бойынша лтты, біра ызметі халыаралы монополиялар (мысалы, АШ-ы «Дженерал моторс», лыбританиядаы «Бритиш Петролеум», ФРК-ы «Сименс», Швейцариядаы «Нестле».)

2. капиталы халыаралы, жасайтын ызметі де халыаралы болып табылатын тресттер мен концерндер (аылшын-голланд концерні «Ройал-Датч-Шелл т.б.)

3. зады тла болып саналмайтын ылыми-техникалы жне ндірістік сипаттаы картельдер, синдикаттар, консорциумдар т.б. (консорциум «Казахстанкаспийшельф», КТК–Каспийский трубопроводный консорциум.)

4. халыаралы шарт негізінде (мысалы, МБРР, ИБР) немесе бір немесе бірнеше елді ішкі занамасына сйкес рылан халыаралы шарта сйкес абылданан (Еврофирма, БМР) зады тлалар.

Алаш екі топта ызметі немесе капиталыны халыаралы болуына арамастан, бір мемлекетті зады тлалары ретінде шыады. Біра бл, егер баса елдегі бас зады тланы блімшелері филиалдар мен кілдіктер ретінде ызмет етсе. Онда баса елдегі лтты зады тла мен филиалдары. Біра егер баса елдердегі рылымды блімшелер негізгі компанияны еншілес йымдары ретінде рылса, онда олар рылан елдегі лтты зады тлалар ретінде ызмет етеді. Онда бір мемлекетті бас йымы зады тла ретінде жне баса елдерді еншілес йымдары зады тлалар ретінде, яни зады тлаларды лты р трлі.

шінші топтарды бірлестіктері зады тлалар болып табылмайды, йткені оларды рамына кіретін зады тлаларды лты оларды рушы елдерді заымен аныталынады.

Халыаралы зады тлалар ретінде, тртінші топты зады тлалары кіреді, біра оларды біріншіден ТК-а ешандай атысы жо, екіншіден олар халыаралы жария ыты субъектілері болатын халыаралы йымдар ретінде ызмет етеді. Мысалы, мемлекеттер мен халыаралы банкілер арасындаы заем шарттары халыаралы шарттар ретінде ратификациялануы тиіс.

ТМД елдеріні 1994 ж. 15 суірдегі «ндірістік, коммерциялы, кредитті-аржылы, сатандыру, аралас транслтты бірлестіктерді ру туралы» Келісімі бойынша транслтты бірлестіктер оларды тіркеген елді заымен аныталады. Транслтты бірлестіктерді филиалдары мен кілдіктерді мртебесі, осы филиалдар мен кілдіктерді орналасан елді заымен сйкес жары жаттарында крсетіледі. Транслтты бірлестіктер кіметаралы келісімдер негізінде сонымен бірге тікелей шаруашылы субъектілер арасында шарт жасасу арылы рыла алады.

 

Пысытау сауалдары:

1. Зады тланы жеке заы нені білдіреді?

2. Жеке статутты маыздылыы

3. Оффшорлы компанияны маыздылыы

Тарау