Mемлекеттерді иммунитеті жне меншігі туралы лтты занамалар

 

Кпшiлiк мемлекеттi занамаларын саралаан кезде, онда иммунитет жне шетел мемлекетiнi меншiгiн реттейтiн белгiлi абылдаан актiсi немесе занаманы iшiнде болатын ережесiн табу иына соады. Бндай жадайда мемлекеттiк иммунитет брiмен абылданан халыаралы ыты нормасы негiзiнде берiледi. Осыан байланысты Сирия мемлекетi келесiдей млiмдеме жасады: «берiлген сра халыаралы егемендiк принципi бойынша реттеледi. Сириялы сот органдары шетел мемлекеттерiнi атысуымен болан iстердi, егер сол мемлекеттердi тiкелей келiсiмi болмаса, шешуден бас тартады.»

Германия мемлекетiнi занамасында да шетел мемлекеттерiне иммунитет беру туралы наты ережелер жо. Алайда Германияны негiзгi ыыны 100 бабында келесiдей малмат жазылан: «егер де ы туралы дауда халыаралы ыты нормасы федеративтi ыты бiр блiгiн рауы туралы кдiк туындаан кезде жне сол жеке тла шiн мiндеттер мен ытар тудыруы туралы дау туындаса, онда сот Федеративтi Конституционды Сотты шешiмiн алу тиiс.» 25 бапта: «жалпымен мойындалан халыаралы ыты нормалары Федеративтi ыты бiр блiгiн райды. Олар артышылытара ие болады жне Федерация территориясындаы тратын жеке тлалар шiн мiндеттер мен ытар туызады.» Осыан сйене шетел мемлекетiнi иммунитетiн мойындау туралы жалпы ыты негiз рылады.

Франция мемлекетiнде де шетел мемлекетiнi иммунитетiн реттейтiн жалпылама занама олданылмайды. Бiра 1984 жылы 30 мамырдан № 84-406 1 декреттi баптарына назар аударатын болса, кейбiр француз департаментiнде ашылан сауда сипатына ие француз жария блiмшелерi, шетел мемлекетiнi агентiктерi, сауда кiлдiктерi, шетелдi мемлекеттiк органдары мен жария блiмшелерi туралы малмат. Тура осындай малмат сауда кодекстерiнде де жазылан. Осындай жадай келесiдей пiкiрдi келтiредi: Франция мемлекетi шетел мемлекетiнi органдарына тура зiнi органдарына берiлген ыты беру ммкiндiгiн.

Партугалия мемлекетiнi занамасында мемлекеттi жария жне жеке ызметтер арасында шекарасы белгiленбеген. Мемлекет, округ, муниципалитеттер жне шiркеулер алып сату ызметiн жзеге асыра алмайды, бiра з атынан сауда сипаты бар келiсiм шарттарды жасай алады. Онда бл атынас партугалияны сауда кодексiмен реттеледi. (Сауда кодексi 2 блiм 17 бап)

Мемлекеттiк иммунитеттi реттейтiн заи актiлер Перу, Чили, Аргентинаны занамаларында кзделген. № 21708 Аргентина заыны 2 бабына сйкес: «Сот шетел мемлекеттерiнi атысуымен болан барлы iстерден, егерде сол шетел мемлекетi, не оны дипломатиялы кiлдiгi тiкелей келiсiмiн бермеген жадайда, iстi араудан бас тартады.»

1973жылы 13 арашаны Чили декрет заыны 9 бабына сйкес: «р шетел мемлекетi немесе оны органы Чили мемлекетiнi сот зыретiнен иммунитетке шаым келтiруi ммкiн.»

Перу мемлекетiнi азаматты кодексiне сйкес шетел мемлекетiнi иммунитетi Перу мемлекетi Ратификциялаан келiсiм шкртпен реттеледi. Сонымен атар Перу мемлекетiнi соты екi мемлекеттi арасында пайда болан пророгацоинды дауларды немесе Перу мемлекетiнi территориясына атысы жо дауларды шешпейдi.

Осындай ытара ие болан дамыан мемлекеттердi арасынан Финляндия мемлекетiн атап туге болады. 1921 жылды 19 мамырдан кшiне ие болан тркiлеу туралы Заа сйкес, шешiмдi орындату негiзiнде шетел мемлекетiнi меншiгiн тркiлеу засыз болып саналады.

Алайда халыаралы тжiрибеде мемлекеттiк иммунитеттi шектеу кп тараан. Осы сраты жаа баыты болып Америка рама Штаттарыны абылдаан «шетел иммунитеттерi туралы Заы. (The United States Foreign Immunities Act) » АШ мысала ала отырып, баса да бiрнеше мемлекеттер осындай заи актiлер абылдады: Англия – Мемлекеттiк иммунитеттер туралы Акт 1978 жылы; Канада – Канада соттарында мемлекеттерге иммунитеттер беретiн Акт 1982 жылы; Пакистан – Мемлекеттiк иммунитет туралы Ордонанс 1981 жылы; Сингапур – Мемлекеттiк иммунитет туралы Акт 1979 жылы; Отстiк Африка Республикасы – Шетел мемлекеттерiнi иммунитеттерi туралы Акт 1981 жылы; Австралия – Шетел мемлекеттерiнi иммунитеттерi Акт 1984 жылы.

Барлы бл заи Актiлер мазмны жаынан те сас болып келедi. Негiзiнде барлы осы заи Актiлер «мемлекеттiк иммунитет», «сауда ызметi», «алдын ала шаымды амтамасыз етуден иммунитет» сздерiне анытама берген.

Канада мемлекетiнi занамасында агенттiк сзiне анытама баса мемлекеттердi занамаларына сас болып келедi. Бл сздi анытамасына заи бiлiмдi, кiметiнен блек мемлекеттiк орган болып саналады.

Мемлекеттердi занамаларында иммунитеттi шектейтiн белгiлi бiр норма кзделедi. Осылай Англия жне Пакистан елдерiнде блiмшелер мемлекеттi кiметiне атысы болмаан уаытта, иммунитетке ие болмайтыны жазылан. Бiра Англия, Пакистан, Сингапур задарымен оса ескертпе жасалан, егер бл блiмше мемлекет атынан ызмет жасаса немесе мемлекеттi зi иммунитеттi беру туралы шаым берсе, онда сол блiмше иммунитетке ие болады.

Шетел мемлекетiнi субъектiсiнi атынасын alter ego деп мойындау, оан автоматты трде иммунитет берiледi деп есептелмейдi. Кп мемлекеттi занамаларыны жне сот тжiрибелерiнi кпшiлiгi осы баытты тек осыан байланысты сратар пайда болан уаытта ана пайдаланан.

Мемлекеттiк иммунитет туралы азастанны занамасында да белгiленген. Бл азастан Республикасыны Азаматты Iс Жргiзу Кодексiнi 422 бабында белгiленген, бл бап «Шет мемлекеттерге талап ою. Сотты иммунитет» деп аталады.

1. Шет мемлекетке талап оюа, оны шiншi тла ретiнде iске атысуа тартуа, оны млкiне тыйым салу мен бл млiктi талапты амтамасыз ету тртiбiмен стап алуа жне бл млiкке ндiрiп алуды олдануа, егер азастан Республикасыны заында немесе халыаралы шартында згеше кзделмесе, тиiстi мемлекеттi зыреттi органдарыны келiсiмiмен ана жол берiледi.

2. Халыаралы йымдарды сотты иммунитетi €азастан Республикасыны задары мен халыаралы шарттарында, сондай-а бл йымдарды азастан Республикасыны зыреттi мемлекеттiк органдарымен келiсiмдерiнде белгiленедi.

3. Шет мемлекеттердi азастан Республикасында тiркелген дипломатиялы кiлдерi жне азастан Республикасыны заында немесе халыаралы шартында аталан баса да адамдар азастан Республикасыны заында, халыаралы ы нормаларында немесе халыаралы шартында белгiленген шекте азастан Республикасы сотыны азаматты iстер жнiндегi юрисдикциясына жатады.

Осыан байланысты азастан Республикасыны шет мемлекеттердi иммунитеттерi туралы сратарды шешкен уаытта абсолюттi иммунитет доктринасын олданылатыны кремiз. Бiра доктринада «автономды зады тла» ымыны алыптасанын кремiз жне ол з ытары мен мiндеттерi бойынша зiнi толы меншiгiен жауап беретiнi аны. За бойынша бл тек азастанды зады тлалара ана атысты болып саналады, бiра шет мемлекеттер шiн ескертпе жасалан. Бл дегенiмiз функционалды иммунитеттердi олдануыны болатынын крсетедi. Осыдан шыатын орытынды болып ай мемлекеттi занамасы болмасын азастанны занамасында да мемлекеттiк иммунитет туралы натылап жазылу тиiс деп шешкен.

Пысытау сауалдары:

1.Иммунитет дегеніміз не

2.Сот иммунитетіні маыздылыы

3. Р-да андай иммунитетті трі олданылады

 

Тарау