Аса тыыз байланыс заы – proper law жне баса коллизиялы ережелер

 

Аса тыыз байланыс заы (Proper law) берілген ыты атынаспен аса тыыз байланысты мемлекетті ытыы олданатыны білдіреді. Бл шартты міндеттемелер аясында коллизиялы сратарды шешу шін сатушы мемлекетті заы деген тіркелу формуласымен бірге олданылады. Біра, бны шетел элементімен шиеленіскен барлы жеке ыты атынастарды реттеу шін олданылады. Осыан мысал ретінде 1978 жылы. Австрияны халыаралы жеке ы туралы заын келтіруге болады, осы заны 1-ші параграфында шетел элементімен крделенген ыты атынастар аса тыыз атынасы бар ыты тртіпке баынады деп жазылан. Бл тіркеу формуласы Англо-Американды халыаралы ы теориясы мен тжірибесінде алыптасып, шартты міндеттемелерге олданылатын ыты анытау шін олданады. Сондытан да оны Law of the contract немесе Proper law of the contract деп атайды.

Халыаралы жеке ы шарт тараптарына шартты міндеттемелерді реттеу шін кез келген мемлекетті ыын тадау ммкіндігін бере отырып, бл ережеге бірінші дрежелі маызды береді. олданылатын ыты тадауды баса дістері екінші орында трады, себебі олар тараптар ыты тадамаан жадайда олданылады.

Бізді занамада осы танылан алыпты мойындайды: егер олданылатын ы туралы тараптарды келісім болмаса немесе егер шартта тараптар здеріні ыты атынастарын андай ыа баындырысы келгісі туралы белгіленбесе, онда занамада шартты міндеттемелерді реттейтін, ыты тадау туралы толытырушы, субсидиарлы ережелер кзделеді (кзделген).

Аса тыыз байланыс заы барлы шарттара олдана бермейді. Мысалы Ресейді азаматты кодексінде онда екі шарт бар: ттынушы атысан шарт жне шетел элементіні атысуымен зады тланы ру шарты.

Ттынушы атысатын шартты арнайы ыты реттеу, ттынушыны ытары мен зады мдделеріні орауы ажеттілігі мен байланысты. Бл шартты тріне жеке тланы– зіні, от-басыны, й мтаждытары шін жне баса ксіпкерлік ызметпен байланысты емес заттарды (жмыстарды, ызметтерді) жеке тланы алуы (сатып алуы) жатады. олданылатын ыты бекітілуі екі коллизиялы байлам негізінде жзеге асырылады: тараптар еркі жне ттынушыны трылыты жеріні заы – Lex domicilii. Бнда ттынушыны трылыты жеріні заы басымдылыа ие.

Аса тыыз байланыс заы тарамайтын таы да бір шартты трі– ол шетелдікті атысумен зады тланы ру туралы шарты. Бл жадайда зады тла рылатын елді ыы олданады.

Ресей занамасында бір жаты ммілелерге атысты аса тыыз байланыс заы олданылмайды. Себебі бл міндеттемелер бір тланы (жеке тланы) рекетінен туындайды, сондытан міндеттеме осы тланы заына баынуы керек. Бізді Азаматты кодексімізде айырмашылытар бар (Ресей коллизиялы нормаларына араанда). Бл айырмашылытарды тменде Р-сыны Азаматты кодексіні келтірілген баптардан круге болады:

1114- бап.

1. Шетелді атысуымен зады тла уру туралы шарта осы зады тла рылатын немесе рылан елді ыы олданылады.

2. Осы баппен реттелетін атынастар зіне зады тланы ру жне тотату оан атысу лесін беру жніндегі атынастарды жне зады тланы атысушылары арасындаы оларды (соны ішінде кейінгі келісімдермен белгіленетін) байланысты зара ытары мен міндеттеріне баса да атынастарды амтиды.

3. Осы бапты ережелері шетел атысатын зады тла атысушыларыны зара ытары мен міндеттері баа рылтай жаттармен белгіленген жадайда да олданылады.

1116- бап.

Біржаты ммілелерден туындайтын міндеттемелерге (марапаттауа жария уде ету, бтен адамны мддесіне тапсырмасыз ызмет істеу жне басалар) ммілелер жасалан жерді ыы олданылады. Біржаты мміле жасау орны азастан Республикасыны ыы бойынша аныталады.

1118-бап.

Ттынушыны тауар сатып алуа немесе ызмет крсетуге байланысты туындаан зияны туралы талабына, ттынушыны тадауы бойынша:

1) Ттынушы тратын трылыты жердегі елді ыы;

2) ндірушіні немесе ызмет крсетуші тлааны трылыты жеріндегі немесе орналасан жеріндегі елді ыы;

3) Ттынушы тауарды сатып алан немесе оан ызмет крсетілген елді ыы олданылады.