Халыаралы есеп айырысу саласындаы халыаралы деп-рыптарды унификациялануы.

 

Халыаралы есеп айырысу ережелеріні унификациясы: Халыаралы сауда палатысымен 30-ы жылдары жатты аккредитивтер шін, ал 50-ы жылдары инкассолы операциялар шін жзеге асырылан болатын. Яни, халыаралы коммерциялы атынастардаы есеп айырысуды 3 негізгі нысандарынан екеуіні реттелуі арнайы халыаралы жаттарда кодификацияланбаан халыаралы деп-рыптармен жзеге асырылады.

Тек банктік аударылымдара атысты бірыай унификацияланан акт жо: бл есеп айырысу нысаны ерік автономиясына байланысты тараптармен тадалан немесе коллизиялы нормалармен сйкес олдануа тиесілі ішкі мемлекеттік ыпен реттеледі. азіргі кезде «жатты аккредитивтер шін унификацияланан Ережелер мен деп-рыптар» (1993ж) жне «Инкассо бойынша унификацияланан Ережелер» (1995ж) рекет етеді.

1993 жылы Ережелері детте сыртыэкономикалы ммілелерді жасасуда тараптармен олданатын жне ртрлі мемлекеттерді тжірибесінде алыптасан халыаралы деп-рыптарды райды.

Ережені 2 бабына сйкес аккредитив-клиентті срауы бойынша (аккредитив тапсырыс берушісі) рекет ете отырып, банк эммитент (аккредитив шыарушы банк) 3-ші тлаа (бенифициара) тлемді жзеге асырады немесе бенефициарды аудармалы вексельдерін тлейтін келісім болып табылады.

Аккредитив – ол сатып алу, сату шартынан немесе баса да шартта негізгі болып табылатын ерекшеленген мміле. Аккредитив операцияларында тараптар тек жаттармен ана айналысады.

Ережеде аккредитивтерді р алуан трлеріні сипаттамасы; аккредитивті шыару мен оан згертулер енгізу шін ойылатын талаптар сипаттамасы беріледі.

Аккредитивтер: шаырылатын жне шаырылмайтын; аудармалы (трансферабельді); револьверді; жабылан жне жабылмаан бола алады.

· Шаырылатын аккредитив бенефициарларды алдын ала ескертуінсіз кез-келген кезде банк иммитентпен згертіле немесе алынып тастала алады.

· Шаырылмайтын аккредитив бойынша міндеттемелер банк имитентті жне бенефициарды келісімінсіз згертіле алмайды жне алынып тастала алмайды.

· Трансферабельді акредитив бойынша банк тлем немесе акцепт жзеге асыратын банкке аккредитивпен толытай немесе жартылай бір немесе бірнеше баса тлалар (екінші бенефициара) пайдалана алатындыы туралы тапсырыс беру ыына иеленеді.

· Револьверді аккредитив бойынша оны олданан сайын ол бойынша тлемнен кейін аккредитив сомасы автоматты трде алпына келеді.

· Жабылан аккредитив – бл аккредитив трін ашуда банк иммитент алдын-ала атарушы банк билеуіне аккредитив бойынша тлемдер шін оларды пайдалану шарттарымен иммитент-банкті міндеттеріні рекет ету мерзіміне аккредитив саласында валюталы ралдарды сынады.

Ережеде аккредитивті шаырылатын немесе шаырылмайтын ретінде анытау ажеттілігі айтылан. Егер келісімде бл жайт ескерілмесе, онда акредитив шаырылатын болып саналады.

Ереже мазмнында аса ызы туызатын - 20-бап. Бл бап бойынша аккредитивке еркін терминдерді олданылуына тыйым салынан. Аккредитив жат ретінде белгілі ерекшеліктерге ие боландытан, онда компанияа атысты «зыретті», «аса танымал», «жергілікті» сияты сздермен «оыстандыру» жіберілмейді. йтпесе бндай сздер серіктес компанияда жаылды туызуы ммкін.

Ереже бойынша жатты аккредитивтер белгілі бір сипата ие жне бл сипаттамалар мазмндалан. Бны себебі, аккредитивтік рсімделу бір мемлекетте танылып, екіншісінде танылмауы ммкін. Осындай жадайларды болдырмас шін сипаттамаа сйкес жаттарды рсімдеген жн.

Алайда, 1993 жылы Ережелер конвенция болып табылмайды жне оны олдану тараптар еркімен жзеге асырылады. Бл ерік білдіру халыаралы шарттарда крініс табады.

Халыаралы есеп айырысуды унификациялауды баса мысалы ретінде «Инкассо бойынша коммерциялы жаттарды унификацияланан Ережелері» (1995ж) танылады. Бл жат алашында 1958 жылы Халыаралы сауда палатасымен дайындалып, шыарылан болатын.

Инкассо бойынша Ережелерді заи кші алдыы жата сас: 1995 жылы Ережелері банк ызметінде жзеге асырылатын халыаралы деп-рыптарды жиынтыы.

Инкассо - з клиенттеріні нсауларына сйкес жзеге асырылатын банктік операциялар. Бл нсаулар тлемді (немесе акцептті) алу, коммерциялы жне аржылы жаттарды беру рекеттерін амтиды.

Банк-ремитент (ашалы аражатты алушыа ызмет крсету банкі) з клиентіні нсауларын орындау шін, детте, баса банктерді (инкассолы банктер) ызметтерін пайдаланады. Инкассолы банк болып-аша алушымен крсетілген банк бола алады, ал бндай крсету болмаан жадайда – банк-ремитентті тадауы бойынша кез-келген банк табылады. Тлеушіге жаттарды сынатын банк – «кіл етуші» банк деп аталады.

Инкассолы тапсырыстар, сондай-а жатты аккредитив нысанындаы есеп айырысуды жзеге асыруда маызды болып банктерге тапсырылатын жаттарды дрыс рсімделуі табылады. з кезегінде, банктер жаттарды инкассолы тапсырыста крсетілген малмат сырты белгілерге сйкес екендігін тексеруі тиіс. Сырты ерекше белгіні біреуі болмаан жадайда жат жарамсыз болып танылуы ммкін. Сонымен атар, кптеген ыты жйелерде инкассолы операцияларды занамалы дегейде реттелуі арастырылмаанымен, крделенуі ммкін. Бл сынылан инкассолы тапсырыстарды жарамдылыын субъективті баалауды банк ызметінде еркіндік туызады.

Халыаралы есеп айырысуда ыты деп-рыптарды ажеттілігі, сондай-а мемлекетті халыаралы конвенцияны абылдай алу ммкіндігіні жотыын крсетеді. Осы жадайларда ымраа келу ретінде сыртыэкономикалы ммілелерді жзеге асыру кезінде тараптарды есеп айырысуын жеілдететін 1993 жне 1995 жылы Ережелерді олданылуын айтуа болады.