Нерксiптiк лгi 3 страница
§ 6. азастан Республикасында патент атынастарын жзеге асыратын органдар
Барлы елде патент ведомствосы деп аталатын патент жйе-сiн райтын аса маызды мекеме мамандырылан мемлекеттiк йым болып табылады. азастан Республикасы Президентiнi 1992 жылы 18 маусымдаы Жарлыына сйкес азастан Республикасы Министрлер Кабинетi жанынан лтты патент ведомствосы (Казпатент) рылды. Егемен азастанны алыптасуыны бкiл кезеiнде Республиканы басару аппараты бiратар рылымды айта руларды бастан кешiрдi. Басару органдары бiр-бiрiне осылып, бiр орталытан басарыла бастады. азастан экономикасында мемлекеттiк саясатты жзеге асыратын органдарды бiрi саналатын Казпатент те бдан сырт алан жо. Ол брыны нерксiп жне сауда, экономика жне сауда, энергетика, индустрия жне сауда министрлiгiнi рылымына агенттiк болып ендi, кейiн патент жне тауар та-балары жнiндегi дербес республикалы мемлекеттiк ксiпорын-а айналды.
2000 жылы ыркйекте ол Р дiлет министрлiгi рамына енгiзiлдi. 2001 жылы наурыздан бастап Р дiлет министр-лiгiнi Интеллектуалды меншiк ыы жнiндегi комитетi, сондай-а оан баынатын азастан патенттiк сараптама институты (КИПЭ) рылды. Сйтiп, азiр де бл комитет азастанны лтты патент ведомствосы болып табылады, ал оны сараптама жмысын КИПЭ атарады.
Бiздi елiмiзде интеллектуалды меншiктi ыты орау саласында арнайы зыреттi бас мемлекеттiк орган, згеше айт-анда, азастанны патенттiк ведомствосы – азастан Республикасы дiлет министрлiгiнi Интеллектуалды меншiк ытары жнiндегi комитет болып табылады. Ол 2001 жылды 29 наурызындаы Р Президентiнi «Р ы орау ыз-метiн жетiлдiру жнiндегi шаралар туралы № 536 бйрыына сйкес абылданан Р кiметiнi 2001 жылды 29 наурызындаы № 411 «Р дiлет министрлiгiнi интеллектуалды меншiк ытары жнiндегi комитет сратары» аулысымен рылды.
Бл нормативтiк актiлер интеллектуалды меншiк саласындаы мемлекеттiк басару рылысын тамырымен згерттi. Брын рекет еткен зыреттi органдар мен йымдар – патенттiк ведомство ызметiн атаран Р дiлет министрлiгiнi патент жне тауар табалары жнiндегi республикалы мемлекеттiк ксiпорын мен брыны Р дiлет министрлiгiнi авторлы ытары жнiндегi ведомство орнына бiрттас жаа интеллектуалды меншiк жнiндегi комитет келдi.
Аталан комитетпен атар, бл саладаы ыты атынас-тарды жаа субъектiсi пайда болды. Бл жоарыда аталан Р кiметiнi №411 аулысымен рылан брыны азастанды патенттiк сараптама институты. Бл йыма мына ызметтер жктелген болатын:
– нерксiптiк меншiк объектiлерiне (нертабыс, пайдалы модель, нерксiптiк лгiлер, тауар табалары, ызмет крсету табалары, тауарларды шыарылан жерлерiнi атаулары) тiнiмдер абылдау, осы тiнiмдерге сараптама жргiзу жне тiнiм берiлген нерксiп меншiгi объектiлерiнi орау абiлеттiгi шарттарына сйкестiгiн анытау;
– селекциялы жетiстiктерге тiнiштердi жне интегралды микротсiмдер топологияларын тiркеуге тiнiмдердi абылдау, осы тiнiмдердi бекiтiлген талаптара сйкестiгiне сараптама жргiзу;
– тiркелген нерксiп меншiк объектiлерiн, селекциялы жетiстiктер мен интегралды микротсiмдер топологиялары реестрiн жргiзу бойынша жмыстарды жргiзу;
– орау жаттарына сараптама жне нерксiптiк меншiк объектiлерiн, селекциялы жетiстiктерiн жне интегралды микротсiмдер топологияларын орау мселелерi бойынша ресми бюллетеньдердi жариялау;
– Патенттiк кооперация туралы Шарт пен Еуразиялы патент конвенциясы мен Табаларды халыаралы тiркеу туралы Мадрид келiсiмiне сйкес ызметтердi жзеге асырумен байланысты халыаралы тiнiмдерге сараптама жргiзу.
азастан Республикасы кiметiнi 2002 жылы 11 шiлдедегi № 756 «азастан Республикасы дiлет министрлiгiнi интеллектуалды меншiк ытары жнiндегi Комитетiнi интеллектуалды меншiк институтыны Республикалы мемлекеттiк азыналы ксiп-орнын ру» туралы аулысымен брыны КИПЭ функциялары ысартылан атауы «РГКП НИИС» жаа институтына жктелдi.
Яни, сараптама органдарына РГКП НИИС-тi, ал ылыми-апаратты органдара – азастанды мемлекеттiк ылыми-техникалы институтты (КазгосИНТИ), Республикалы ылыми-техникалы кiтапхананы жатызуа болады.
Патенттiк кiтапхана патент жйесiнi маызды блiгi болып табылады, себебi нертапыштар мен зге субъектiлердi шыармашылы ызметi апаратты ресурстарсыз ммкiн емес. Патенттiк сараптама жргiзу шiн де адамзатты нерксiптiк меншiк объектiлерiнi брiне атысты бiлiм саласындаы жетiстiктерiн есепке алу ажет.
Мемлекетте патенттiк кiтапхананы болуы Париж конвенциясына атысу шiн мiндеттi шарт болып табылады. «Одаты рбiр мемлекетi нерксiптiк меншiк iстерi жнiндегi арнайы ызмет пен оамны нертабыса патенттермен, пайдалы модельдермен, нерксiптiк лгiлермен жне тауар табаларымен танысу шiн орталы ойма руы тиiс».
Бiздi елiмiзде патенттiк кiтапхана ызметiн кпсалалы кiтапхана, техникалы жне онымен сабатас ылымдар саласында мамандырылан дiстемелiк-библиографиялы орталыы болып табылатын Республикалы ылыми-техникалы кiтап-хана (бдан рі-РТК) табылады.
РТК рамында 1965 жылдан патенттердi «орталы оймасы» ызметiн тiкелей атаран Республикалы патенттiк ор (бдан рі-РП) рекет ететiн. азiргi уаытта РП-да лемнi 50 мем-лекетiнен жне ш халыаралы айматы патент йымдарынан 21 миллион данадан астам жат жиналан.
Авторлы ы сияты патент ыы мнi бойынша адамны интеллектуалды, шыармашылы ызметi нтижесiн орауды амтамасыз етуге баытталан. Бiра, авторлы ыа араанда, патент ыы адам шыармашылыыны тек ылыми-техникалы саласына ана атысты. Сонымен атар, ылыми ызмет нiмдерi ылыми зерттеулердi нтижелерiн олдануды олданбалы аспектiлерiне атысты боланда ана, патенттiк ы объектiсi бола алады.
Интеллектуалды меншiк объектiлерi арасында нертабыстар, пайдалы модельдер жне нерксiптiк лгiлер сияты интеллектуалды шыармашылы ызмет нтижелерi маызды орын алады. Тауар табалары, ызмет крсету табалары, та-уар шыарылан жердi атауымен бiрге олар «нерксiптiк меншiк объектiлерi» жалпы атауымен амтылады. Бл азастан Республикасыны аумаына да таралатын 1883 жылы 20 наурыздаы €нерксiптiк меншiктi орау жнiндегi Париж конвенциясыны 1-бабымен бекiтiлдi.
Патенттiк атынастар атысушыларыны ытары мен мiндеттерiн егжей-тегжейлi реттелгенiмен ерекшеленедi. Авторлы ыпен салыстыранда, объектiнi тiркеу мен нертабыс жасаланнан кейiн алашы патент ытарын бекiту нысандалуымен ерекешеленедi. Себебi, бiрегей болып табылатын дебиет немесе нер туындыларына араанда, нертабыс айталануы ммкiн. Бл нерксiптiк лгiлер шiн маызды боланымен, патенттеу объектiлерi нысанымен емес, лкен коммерциялы ндылыа ие мазмнымен баалы. Патенттiк аты-настарды лкен коммерциялизациясына зге тлаа толы немесе блшектеп берiлуi ммкiн патент иеленушiнi ытары крсетiледi.
азастан Республикасыны Патент Заы азастанны Бкiллемдiк сауда йымына енуiне жне лтты занамада Интеллектуалды меншiк ытарыны сауда аспектiлерi жнiн-дегi келiсiм «ТРИПС» талаптарыны крiнiс табу ажеттiлiгiне, сондай-а Азаматты кодекстi жалпы жне ерекше блiмдерiн абылдаумен байланысты абылданды. Оны мтiнi Азаматты кодекс жне баса азiргi занама терминдерiмен сйкестен-дiрiлдi, алайда патент жйесiнi ретет ету аидалары згермедi.
Патенттiк ыты атынастар крделiлiгiмен ерекше-ленедi, ыты нормаларды дрыс олдану жне патенттеудi жеiлдету масатында патенттiк ведомство нсаулы-дiсте-мелiк апараттар жариялайды.
1993 жылды 16 апанында абылданан нерксiптiк меншiктi орау саласындаы халыаралы шарттар туралы азастан Республикасыны Декларациясына сйкес Республика аумаында нерксiптiк меншiк саласындаы ыты атынастарды реттейтiн трт маызды халыаралы конвенция рекет етедi, олар:
1. 1883 жылы 20 наурыздаы нерксiптiк меншiктi орау жнiндегi Париж конвенциясы;
2. 1891 жылы 14 суiрдегi Тауар табаларын халыаралы тiркеу туралы Мадрид келiсiмi;
3. 1967 жылы 14 шiлдедегi Бкiллемдiк интеллектуалды меншiктi орау йымы конвенциясы;
4. 1970 жылы 19 маусымда абылданан Патент кооперация-сы туралы келiсiмшарт.
1995 жылды 5 арашасынан бастап елiмiздi аумаында 1994 жылды 9 ыркйегiнде Мскеуде ол ойылан Еуразиялы патенттiк конвенция рекет етуде.
Пысытау сауалдары:
1.Патент дегеніміз не?
2.ллтыпен жне ауматы аидаттар олданылама?
3. Патентік атынастарда андай халыаралы конвенциялар олданылады
15-т а р а у.
Халыаралы жеке ытаы отбасы ыы
§ 1. Отбасы ыы саласындаы коллизиялы МСЕЛЕ
азастан Республикасыны отбасы жне неке заында, сондай-а, халыаралы жеке ытаы отбасы жне неке атынастарын реттейтiн нормаларда отбасы ыы, некелесу, туысты, бала асырап алу жне баланы отбасы трбиесiне абылдауды баса да нысандарына орай пайда болатын, яни отбасы атынастарын зiн жне соан байланысты млiктiк атынастарды, яни отбасы атынастарын зерттейтiн ы саласы болып табылады.
Халыаралы жеке ытаы отбасы жне неке атынастарын реттейтiн нормалар атарына 1993 жылы 29 мамырдаы Балалар ытарын орау жне халыаралы бала(ыз) асырап алу туралы халыаралы Конвенция, Адам ытары туралы Жалпыа бiрдей Декларация, Экономикалы, леуметтiк жне мдени ытарды орау туралы Халыаралы пакт, Азаматты, отбасылы жне ылмысты iстер бойынша ы-ты атынастар жне ыты кмек туралы 1993 жылы 1 атардаы Минск конвенциясы, азастан Республикасы заымен 1999 жылы 30 желтосанда ратификацияланан Шетелден алимент ндiрiп алу туралы 1962 жылы 5 ыркйектегi Конвенция, Балаларды орау жне шет елдегi бала (ыз) асырап алу атынастары жнiндегi ызметтестiк туралы 1993 жылы Конвенция, Некеге труа келiсiм беру, неке жасы жне некеге тiркеу туралы 1966 жылы халыаралы Конвенция, сонымен бiрге, 1966 жылы азаматты жне саяси ытар туралы пактiнi факультативтi хаттамасы, Бала ыы туралы 1959 жылы халыаралы Декларация, Бiрiккен лттар йымыны 1959 жылы балалар ыы туралы Конвенциясы, балаларды халыаралы рлау жне азаматты туралы Конвенциялар жатады. азастан осындай кптеген конвенцияларды тану, осы баыттаы халыаралы йымдара мше болып табылады.
Отбасы – оамны е басты ясы. Сондытан, мемлекет оан ерекше аморлыпен арайды, ммкiндiгiне арай кмектеседi, кiм-кiмнi болсын сырттан засыз араласуына жол бермейдi жне орайды. рине некеге отыран, отау тiккен адамдара мемлекет те белгiлi бiр талаптар ояды. Тек осындай талаптар орындалан жадайда ана, мемлекет неке, отбасына аморлы жасау туралы мiндеттемелерді абылдайды. Мндай талаптар кездейсо емес, олар азаматтарды кемелденуiне жне оамны мдделерiне байланысты туындайды. Сондытан, отау тiгу шiн зада кзделген шарттарды сатау ажет. Отбасы ыы бойынша неке – бл ерлi-зайыптылар арасындаы млiктiк жне млiктiк емес жеке атынастарды туызатын, отбасы ру масатымен, зада белгiленген тртiппен тараптарды ерiктi жне толы келiсiмi жадайында жасалатын еркек пен йел арасындаы те ыты Ода.
Отбасы ыыны материалды-ыты нормалары трлi мемлекеттерде лкен алуандылыпен кзге тседi, ал бл з кезегiнде бл саладаы шетел атысуымен элементі бар ыты атынастарда атыыстарды пайда болуына алып келедi. Экономикалы рылымны ерекшелiктерiмен атар отбасы атынастарын реттеуге, сонымен атар, лтты, трмысты, дiни ерекшелiктер мен салт-дстрлер сер етедi.
Отбасы жне неке мселесi коллизиялы сауалдарды iшiндегi е крделiсi десе де болады. Некеге трушыларды екеуiнi екi мемлекетте болуы, оларды некелерiндегi жастарыны айырмашылыы, яни рекет абiлеттiгi, сонымен атар, некенi ай уаытта тотатылатындыы туралы мселелер де шешiлуi иын мселелердi бiрi болып табылады.
Халыаралы жеке ыта неке жне отбасы атынастарына тоталып, неке жне отбасы атынастарындаы коллизиялы сратара жауап берiп, некеге отыру, некенi тотатуды ерекшелiктерiне назар аударамыз.
Неке – бл ерлi-зайыптылар арасында жасалатын келісім, ерлi зайыптыларды арасындаы атынас. Оларды бiр жаы шетелдi атысуымен болуы ммкін жне сол кезде пайда болатын ерекшелiктер зерттеу объектiлерiнi бiрi болып табылады.
Сонымен атар, отбасындаы бала ытары, оларды асырап алу мен ораншылы, аморшылы институттарыны халыаралы жеке ыты дегейiнде ерекшелiктерi бар.
Коллизиялы сратарды шешуден брын бiздi занаманы неке жне отбасы атынастарына байланысты андай ережелердi олданатындыына назар аудару ажет. Бiрiншiден, азастан Республикасыны Конституциясына сйкес ер адамдар мен йелдердi те ытара ие екендiгiн ала тартан жн. Отбасылы атынастар шiн ерлi-зайыптыларды отбасындаы сратарды шешудегi те ыты жадайда болуы лкен маыза ие болып табылады жне бл отбасындаы бала трбиесiне де атысты болып келедi. Бiздi отбасы жне неке ыы саласындаы занама бала мен ананы жан-жаты ор-ауа баытталандыын айту керек. Отбасылы атынастарда тегiне, леуметтiк, млiктiк жадайына, жынысына, нсiлiне, лтына, тiлiне, дiнге кзарасына байланысты кез келген зге мселелер бойынша кемсiтушiлiкке жол берiлмейдi.
Бiратар мемлекеттердi отбасы ыына ер адамны басым болуы тн; кптеген мемлекеттерде осы кнге дейiн отбасындаы йел мен ер адамны ыты тесiздігі жадайлары орын алып келе жатыр. Бл мемлекеттердi отбасылы задарында неке шарты деген тсiнiк бар, бл жерде некеге транша неке шарты бекiтiлiп, ер адамны йел адамны млкiне деген ытарын анытайды.
Кптеген мемлекеттердi занамасы бiр ана некенi (моногамия) болуын бекiтедi. Бiра, азiргi кнге дейiн Азия мен Африканы кптеген мемлекеттерiнде кп йел алушылы (полигамия) танылады, некеге тру кезiнде алыдыа аы тлеу жне баса да архаикалы дет-рыптар кнi бгiнге дейiн саталуда. Бны барлыы отбасы ыындаы йелге атысты дискриминацияны болуын бiлдiредi. Бiратар елдердi занамасы мен тжiрибесi нсiлдiк кемсiтушiлiкке жол бередi; трлi нсiл мен дiнге кзарастары блек адамдара некеге отыруа тыйым салынады.
Осы жекелеген отбасы занамасындаы р трлi жадайда екi мемлекеттi азаматы некеге отыран уаытта коллизиялы сратарды шешу лкен маыза ие болып табылады. Батыс мемлекеттерiнде отбасы ыы атынастарындаы коллизиялы нормалар алуандылыа ие болып табылады. Некелiк ы абiлеттiлiк, яни некеге тру жасы, некеге труа кедергiлердi болмауы – мны барлыы трлi мемлекеттерде ерлi-зайыптыларды здерiнi жеке задарымен аныталады. Некенi тотат-ан кезде трлi азаматтыа ие ерлi-зайыптылар арасында бiратар мемлекеттерде ер адамны азаматты заы олданылады.
Бiр мемлекетте сол елдi заыны талаптарын сатай отырып жасалан неке таныланымен, баса мемлекеттерде танылмауы да ммкiн, бны халыаралы жеке -ыта «асадаан неке» («хромающие браки») деп те атайды.
Некедегi ерлi-зайыптыларды млiктiк атынастары бiратар мемлекеттерде ер адамны жеке заымен аныталады.
Бiратар мемлекеттерде трлi коллизиялы мселелер шешiледi. Венгрияны халыаралы жеке ы туралы Заыны 30-параграфына сйкес некенi жарамдылыыны материалды-ыты шарттары некеге трушыларды «орта жеке задарымен» аныталады. Егер де бл тлаларды жеке задары трлiше болып келсе, онда некенi жарамдылыы сол екi тарапты да жеке задарымен танылса (зара тсiнiстiк негiзiнде), жарамды болып баа берiледi.
Венгрияда некенi нысанына некеге отыру жерiнi ыы олданылады. ХР-да ытай азаматы шетел азаматымен некеге тратын болса, онда некеге отыру жер заы олданылады, ал некенi тотату кезiнде – некенi тотату туралы мселенi шеше-тiн орган – сот елiнi ыы олданылады (ытай Азаматты ыыны жалпы ережелерiнi 147-бабы).
Венгрия мен Румынияда некенi тотату туралы сауалды шешу кезiнде негiзгi аиданы бiрi болып, ерлi-зайыптыларды жеке задары танылады.
§ 2. Некеге отыру жне некенi тотату
Некенi зады трде ресiмдеу дегенiмiз халыаралы жеке ытаы отбасы жне неке атынастары туралы занамалар мен азастан Республикасыны занамаларына сйкес азаматты хал актiлерiн жазу органдарында тiркеу болып табылады. Тек белгiлi бiр тртiппен тiркелген некенi ыты кшi болады. Бл ереже неке-отбасы туралы задарыны негiздерiнi бiрi. Бл мн-жайды халыаралы жеке ытаы неке жне отбасы атынастарын реттейтiн занамаларда да ерекше маызы бар. Ерлi-зайыптыларды зады ытары мен мiндеттерi неке АХАЖ-да тiркелгеннен кейiн ана ерлi-зайыптыларды орау туралы мiн-деттеме алады, оларды ерлi-зайыптылар ретiнде ресми таниды, сондай-а сол отбасыа аморлы крсетедi.
Халыаралы жеке ытаы отбасы жне неке атынастарын реттейтiн жалпыа танымал занама талаптарын негiзге ала отырып, отбасы-оамны е басты ясы боландытан, мемлекет оан ерекше аморлыпен арайтынын, олда бар ммкiндiктерiне арай кмектесетiнiн, кiмде-кiмнi болса засыз араласуына тыйым сала отырып, орайтынын, ол шiн некеге отыран, отау тiккен адамдара мемлекет некеге, отбасына аморлы жасау туралы зiне мiндеттеме абылдайтынын бiлдiк. Мндай талаптар кездейсо емес, олар азаматтарды кемелденуiнен сондай-а оамны негелi отбасы – игiлiк негiзi мдделерiнен туындайды. Сондытан халыаралы жеке ытаы отбасы жне неке атынастарын реттейтiн задар бойынша отау тiгу шiн зада кзделген шарттарды сатау керек.
1. азастан Республикасында азастан азаматтарыны шетел азаматтарымен некеге отыруы. азiргi заман жадайында, халыаралы атынас пен рiптестiктi дамуы кезiнде азастанды азаматтарды шетел азаматтарымен некелесуi кптеп орын алып отыр. Мндай некенi бекiту, з кезегiнде балалар мен оларды ата-аналарыны р трлi азаматтыа ие болу жадайларын кбейтедi.
азастан Республикасында азастанды азамат пен шетел азаматыны некесi, сонымен атар шетел азамттарыны некесi де бекiтiле бередi. Бiздi занама, з азаматтарымызды баса шетел мемлекетiнi азаматымен некелесуге тыйым салып, ол шiн рсат срауды талап етпейдi.
Бiздi азаматтарды шетел азаматтарымен некелесуi, сонымен атар шетел азаматтарыны здерiнi арасында некелерiн бекiтуi азастан Республикасыны занамасына баынады. Баса сзбен айтанда, бл салада «некеге отыру жер заы» немесе «lex loci celebrationis» деген коллизиялы аидасы олданылады. Неке бiздi занамада кзделген нысан бойынша жасалады, яни азаматты хал актiлерiн жазу органдарында, осы некенi тiркеудi бекiтiлген ережелерiн сатай отырып тiркеледi. азастан Республикасында некенi дiни жолмен бекiту андай да бiр ыты салдара жетелемейдi, бiра бны адамдар з арасында тануы да ммкiн.
азастан Республикасында некеге тру туралы келiсiм некеге трушыларды здерiмен жасалуы тиiс болып табылады. Бiратар елдерде (Испания, Перу т.б.) некеге трушылар сенiм-хат берiп, кiл арылы некеге труларына жол берiледi. Бiздi за мндай кiлдiк етуге жол бермейдi.
Шетелдiктердi де некеге труларыны материалды шарттары оларды лтты занамасымен емес, бiздi занама бойынша аныталады. Мселен, азастанды неке жне отбасы занамасына сйкес некеге отыру шiн екi жаты келiсiм, белгiлi бiр жаса толу жне таы баса талаптар ойылады.