Шетел азаматтарыны азастан Республикасындаы мрагерлік ыы.

Мрагерлік ыты атынасты азастан Республикасы аумаында шетел элементіні атысуы жадайды шиеленісе тсуіне сер етеді. Оны ішінде:

а)Шетел азаматыны мрагерлік етуі;

)азастан Республикасыны мра алдырушысы шетел азамтына мліктік мраны табуы;

б)азастан Республикасыны аумаында айтыс болуы жне лді деп жариялауы

Осы мселеге сйкес – шетел азаматтарыны азастан республикасындаы мрагерлік ыы аншалыты деген сра туындауы ммкін.

Демек бл сраа жауап ретінде барлыынан брын мрагерлік ыты атынас баса да ыты атынастаы сияты, шетел элементінде азаматтыы жо азаматтар жне шетел азаматтарына лтты режим аидасы олданылатын ескере кеткен жн.

лтты режим дегеніміз – шетел азаматтары азастан Республикасындаы мрагерлік ыты мселесін азастан азаматтары олданатын зады те дрежеде пайдалана алады.

Шетел азаматтарына за шыару органдары мрагерлік ыына шектеу оймайды. Шектеу тек – реторсия жне азастан Республикасыны азаматыны шетелдегі шектеу ыына сйкес болып келуі ммкін.

Мысал келтіретін болса – шетел мемлекеті азастан азаматыны шетелдегі жерге иелік етіп, билік жргізуіне деген шектеу ойса, онда азастан Республикасына келген шетел азаматына айтарымды жауап ретінде шектеу оя алады.

1995 жылы 12 желтосан айындаы Елбасыны шетел азаматы жерді иеленуі жне зіні пайдасына пайдаланып билік етуіне ылы делінген кіміне арамастан мемлекеттерді арасында осындай шектеулер жргізілуі ммкін екеніне бізді кзіміз аны жетті.

Осымен атар шетел азаматыны ыты субъектісі азастан Республикасыны азаматыны ыты субъектісіне сйкес мліктік ыты сер ету клемі те келе бермеуі ммкін.

Мысалы: наты крсететін болса жер туралы кімде айын крсетілген, онда- барлы азаматтарды соны ішінде шетел азаматтарын оса жерге жеке меншік арастырылан жер за актісінде белгіленген негіздерде шарттар мен шектерде жекеменшікке ие болу ммкін яни жерге билік ету, онда зіні шаруашылыын ашу, имарат салу, меншік иесі зіне тиесілі меншікке атысты з алауы бойынша кез – келген рекет жасау ыыны болуы. Шетел азаматтарына осы трыдан алатын болса мндай ытарды иеленуге жол берілмеген.Бндай жадайда мынандай рекеттер туындауы ммкін, ол – азастан Республикасыны мра алдырушысы шетел азаматыны пайдасына мрагерлік ашса, шетел азаматы з билігін толы клемде жзеге асыра алмайды. Себебі азастан мемлекеті мрагерді мліктік ыын ескере отырып, оны млкіні белгілі бір блігіні темаысын алып немесе жер пайдалану ыына иелік етуші мрагерге беруге міндетті болып келеді.

Мліктік ыты атынаса иелік етуші, шетел азаматы субъектілеріні бірнеше сраа жауап берулері ытимал, яни

а)за жзінде немесе сиет бойынша мрагерлік атынасына кімдер жатады?

)Мліктік ыты мерзімі мен жасалу тртібі?

б)Мрагерліктен бас тарту, сиетті трлері, тсінігіні реті жне таыда баса сратар болуда. Бл сратара жауап айтармас брын біз, олданатын ыты айындап, белгілеп алуымыз ажет.

азастан Республикасыны задарына сйкес мрагерлік мліктік атынастар мра алдырушыны соы трылыты жеріні заымен реттеледі. Егер азастан Республикасыны аумаында мрагерлік ашылатын болса, мрагерлік атынастарды реттеу мселесі азастан заымен реттеледі. Себебі мирас алдырушыны соы трылыты жері азастан Республикасы болып табылады. Бл задарды олданылу аясы ол тланы яни мирас алдырушыны азаматтыы, оны айтыс болан жері жне млігіні орналасан жеріне байланысты ешандай да сер етпейді, тек халыаралы келісімдерде згеше кзделген жадайларда ана сер ету аясы молаюы ммкін.

азастан Республикасыны заына кз жгіртетін болса, ол, мрагерлік ыты – мирас алдырушыны айтыс болуына, оны лді деп жариялануына байланысты, мліктік мрагерлікті мерзіміні белгіленуі жне оны жасалу реті сонымен атар, мирас алтырушыны мліктік ытары мен міндеттеріні мрагерге толы клемде туі туралы жне таы да баса кптеген сратарды жауаптары бар десек біз ателесе оймаймыз.

Мысалы: Шымкент аласыны нотариалды конторасына збекістан азаматы – мрагерлікке абылдануы туралы арызымен жгінеді. Мирас алдырушыны зі збекістан еліні азаматы, біра соы ш жыл оны трылыты жері Шымкент аласы болан, Шымкент аласыны нотариалды конторасы мрагерлік ыты танудан бас тартан, бны негізінде мирас алтырушыны сиет алтырмааны айындалан. Бл жадайда заа сйенетін болса, мирас алдырушыны соы трылыты жері Шымкент боландытан азастан Республикасыны заы олданылады. рылыс жне згеде жылжымайтын млікке мрагерлік азастан заымен реттеледі. Сот немесе згеде органдар коллизиялы істерді арастыранда мрагерлікке байланысты туындаан сратар жылжитын млік пе, лде жылжымайтын млік пе соны ажыратып, айындап алулары ажет. Осындай сратарды шешу барысында ай елді, андай задарын олдану аныталады. Яни жылжымайтын мліктер атарына – жер, имараттар жне жермен тыыз байланысты згеде кпжылды екпелер яни оларды орнынан масатына сай емес шыынсыз ауыстыру ммкін болмайтын мліктер жатады.

Мндай мліктерге атысты мрагерлік мселесі иындытар туызбауда, ал кп ретте заттара деген ы яни жылжитын мліктерге байланысты мселелер иынды туызуда. Егер де белгілі бір млік туралы мселені ыты жйеде арастыранда, бір мемлекетті ыты жйесі бойынша – жылжыйтын, ал келесі бір мемлекетті ыты жйесі бойынша – жылжымайтын млік болып келсе, бл жадайда ай мемлекетті андай заын олдану негізінде, арастырылан мселеден туындаан сраты шешуге болады, демек дл осы жадайда біз задара сйене отырып млікті наты орналасан жерін анытап алуымыз керек.

сиет бойынша мліктік мрагерлікке шетел элементіні атысуы, ішінара ерекшеліктерін крсетеді. Негізінен мрагерлікті ашылуына дейін сиетті болуы аса ажет.сиет ол яни- азаматты айтыс болан жадайда зіне тиесілі млікке билік ету жнінде з ытиярын білдіруі сиет болып танылады.

сиетті рамы мен нысаны, оны тотауы сиет алтырушыны соы трылыты жеріні заымен белгіленеді.сиеттерді жне оны тотау мерзімін адаалау нысанына байланысты жарамсыз деп тануа болмайды.

азастан Республикасыны Заы – сиетті жасалан жері мен уаыты крсетіле отырып, жазбаша нысанда жасалып, нотариалды трде кулндіріп,сиетке сиет алдырушыны зі олын ою кезінде міндетті трде кугерлерді болуын ата негіздерде талап етеді.

Мысалы: егер тла Англияда трып, сол елді заымен сиетті жазбаша нысанда, кугерлерді атысуымен, сиетке зіні олын ою арылы сиетті толыымен жасап кейінен сиет алдырушы траты труа азастан Республикасына кшіп кетіп сол мемлекетте айтыс болса, онда бл жадайда мрагерлік ыты атынас азастан Республикасыны заымен реттеледі? Біра сиетті расталуы Англия заымен аныталады. Шетел азаматтарына мліктік салы салу мселесі азастан азаматтарына режим таратылады. Бл трыдан халыаралы келісімдер бекітілуі ммкін.

Шетел азаматтарына млікті орау туралы сратарда аз емес.Млікті орау азастан Республикасыны заымен реттеледі. азастан за шыарушы органдарды мірлік тжірибесінде – шетел азаматтарыны мрагерлік ыы туралы мселе ке олданылан. Негізінен мрагерлік іс жніндегі органдарды ызметі, кптеген маынаа ие болып келеді. Мрагерлік істер кбіне нотариалды контораларда, мрагерлікті ашылу жерінде, жне таыда баса жерлерде аралады. Ал мрагерлерді арасында дау туындаса дауды шешу шін мндай іс сотта аралады.

Халыаралы шарттар шетел азаматтарыны мліктік мрагерлік ыыны ерекше ережелерін айындап крсетуі ммкін. Сонымен атар халыаралы шарттарда мемлекетке тетін млік жайында да арастырылан. ыты кмек жніндегі шарта сйкес келісуші тарапты занамасы мра алу кезінде мра алушыретінде мемлекет болып табылатын болса, онда озалатын мраа алдырылан млік мра алдырушы айтыс болан кезде екі тарапты келісуімен шешіледі. оса кететін таы да бір мселе ол, шетел азаматтарыны ажетті сратарыны бірі млікті мрагерлікке аудару жне мрагерлік соманы айындап алу.