Иесіз алан млікті мемлекетке туі жне заи негізгі туі.

 

Иесіз алан млік азынаа тседі. Мемлекеттік азына аласымен, шіркеумен, жне губернатормен бледі.

Дамыан ыта мына ереже рекет етеді; in legitimus hereditatibus succusion non est. Егер осындай тлалар мрагерден бас тартса немесе айтыс боланда, оны алып лгермеген жадайда, мра иесіз аланы мойындалан, ал брыы занамада иесіз деп аталан. Юстиниан жйелік мра бойынша заын жеілдетті, болмаан жадайда мрагерлік млік лген деп иесіз алан жне енгізілген, кейбір жадайларда монастырлара жне шіркеуге жне таы басалара жатады.

Ресейді деттегі ыы бойынша иесіздік те сирек кездеседі: мра алдырушыны туысандары болмаан жадайда, онда млік оны е жаын адамына алдырылады. Иесіз алан млік жариялы ашаа сатылу жолымен, бейбіт капитала айналады, ал кей жадайларда толыымен немесе жартылай шіркеу пайдасына тседі.

Поляк хандыыны губерниясында иесіз млік тек мемлекет пайдасына шешілген.

16-17 . Ресейде иесіз алан млікке, мліктік ыты тек шіркеу иемденді, яни балалары жо адам зіні лімінен кейінгі млігін монастыра теп, оны рухы мгі саталуын алаан. Алыс туысандары жне азына оны млкін шіркеуден сатып алып отыран. 17 . соынан бастап мемлекетті иесіз алан млікке ыы орнатылды. Иесіз млік мемлекетті меншігіне азына ретінде жне оамды ода немесе айырымдылы мекемелеріне беріліп отырды. Кейбір жадайларда иесіз алан жылжитын мліктер алалы жерге байланысты, ала меншігіне тті.

Жаа занамаларда мрагерлік млікті мемлекет меншігіне ту жолдарын азайту станымдары арастырылуда. М. Бруноны айтуынша: «азіргі оамда алыс туысандарды мраа шексіз шаырылуына длел табу иын. Яни айтыс болан адам зіні млкін баса алыс туысанына алдыруын алауы ммкін».

Егер мра алдырушы мрагерді таайындамай айтыс болса, онда млік мемлекетке теді жне ол мбебапты сипата ие. Мселе – ыты табиатын анытауда. Млік мрагерлік ы негізі бойынша мемлекет меншігіне теді немесе мемлекет млікті зіндік етіп алады.

Францияда шетел азаматыны млкі жариялы тртіппен мемлекет меншігіне теді. Яни Францияда орналасан иесіз млікті шет мемлекет билеп алмауы шін.

Алжир АК 773-бабында иесіз алан мліктік режим нормасы амтылан, яни ол млік – мемлекет меншігіне жатады. Осындай жолмен мемлекет иесіз алан млікті мрагер ретінде емес, керісінше Алжир аумаында рекет етуші заны кшімен иемденеді.

Иесіз сияты, оккупация ыында, иесіз алан млік АШ, Австрия, Англия азыналарына теді. Англия мрагерлік статутты категорияларын пайдаланады жне иесіз алан млікті мемлекетке туіні жалпы тжырымдамасы оккупация теориясына негізделеді. Аылшын тжірибесіне жне доктринасына сйкес, жылжитын мліктен тратын иесіз алан млік, егер тла сол елде айтыс болса, онда мра сол мемлекетке беріледі. Егер осы за бойынша, мемлекетті иесіз алан млікке ыы мрагерлік ыа сйкес келсе, онда мемлекет мраны мрагер ретінде абылдай алады, ал егер осы заа сйкес млік иесіз деп танылса, онда ол британды азынаа тседі.

Бельгия, Италия, Испания, Швейцария, Германия соттары керісінше, мрагерлік статутты олданылады: шет мемлекет иесіз алан млікті мрагер ретінде иемденеді.

Сонан со автор былай деп жазады: «Мрагерлік ы пен «оккупация» ыы арасындаы айырмашылы, яни мрагерлік ы бойынша млік мемлекет меншігіне теді, ал «оккупация» ыына сйкес, млік ай территорияда болса, онда сол мемлекетке тиесілі болады».

Мемлекет меншігіне тетін иесіз алан млікпен иесіз затты арасында бірнеше састытар бар екені даусыз. Меншік иесі жо немесе меншік иесі белгісіз зат не меншік иесі оны меншік ыынан бас тартан зат иесіз болып табылады. (АК 242-бап 1-т). Мраны рамына заттара атысты тек бір белгі саталады: зат мра алдырушы айтыс болан жадайда меншік иесімен иемденбейді.

Мра ашылан уаытынан бастап жне мрагерлерді абылданан уаыта дейін мрагерлік млік уаытша иесіз болады. Ол, зады мрагерлікпен немесе сиет бойынша мрагерлерді абылданан сттеп бастап жойылады. Иесіз мрагерлік млікті мемлекет меншігімен туімен, млікті иесіз алды деп тануа жол берілген жадайлар жойылады.

Иесіздікті жойылуы мра ашылу сттеріне кері кшпен жреді. Мемлекет млікті тиісті тлаларды билеп алуына наты ммкіншіліктер жаратып беру арылы мрагерлік млікті иесіз алуына жол бермеуге тырысады. Бл масаттар мраны орау шараларына олданылады, біра млікті тадырын анытамай, иесіз млікті орау ммкін емес.

Мрагерлік млікті зады мрагерлерге немесе сиеттегі мрагерлерге туі шін ммкіншіліктер жне ыты негіздер рылан стте – иесіздік нормасы шегінеді. Иесіздік нормасы – ерекшенорма болып табылады.

Испанияда соы домицилиді иемденуші испан азаматшасы Эльвира Мальдонадо (Elvira Maldonado) туысандарына сиет алдырмай айтыс болды. Испан заы бойынша, млік испан мемлекетіне тті. Испания Аылшын соттарына Англияда орналасан нды ааздардан тратын мраа кілеттік беруге талап ойды. Ол талап мынандай жолмен анааттандырады, яни мемлекет баса мемлекетке иесіз алан млікке ылы болып табылады. Бл шешім – Divorce And Admission of The High Court сотымен шыарылды жне аппеляциялы сот осы шешіммен келісті.

Пысытау сауалдары:

1. Мра дегеніміз не?

2. Мемлекет мрагер ретінде бола алама?

3. Мрагерлік атынастара байланысты коллизиялы нормалар олдануы.