A. Халыаралы коммерциялы арбитражда іс жргізуді йымдастырумен жзеге асыруды ерекшеліктері
Халыаралы коммерциялы айналымда пайда болатын даулар мен келіспеушіліктерді шешу процесінде халыаралы коммерциялы арбитраж маызды рл атарады. Дауды арбитражды сотты арауына беру шін тараптар трелік келісім-щарт жасайды. Арбитражды келісім мен арбитражды ескертпе коммерциялы келісім-шартты тауар баасы мен сапасы сияты маызды шарттарыны бірі болып табылады.
Ануров В.Н. алымны ойынша, арбитражды келісімні ыты табиатына талдау берген кезде тек азаматты ыты жалпы тсініктерін ана емес (келісімні маызды шарттары ) сонымен бірге, арбитражды жне азаматты іс жргізуді (прорагациялы келісім) жалпы тсініктерін олдану керек. Арбитражды келісімні міндетті жне осымша шарттары туралы айтуа болады. Келісімні міндетті шарттары дегеніміз мндай шарттарды болмауы тараптар келісімге келген жо жне оны жарамсыз деп тануа негіз беретін шарттарды айтамыз. Міндетті шарттара, тараптар андай дауларды арбитражды сота беретіндігі туралы жне егер дау туан жадайда тараптар істі арбитражды сотты арауына беретіндігі туралы шарттар. Арбитражды келісімні баса шарттары осымша болып табылады, яни оларды жотыы арбитражды келісімні ыты табиатына сер етпейді.[26]
Біра, тараптар кп жадайларда арбитражды ескертпеге дрыс мн бермейді, ал ол тжірибе жзінде арбитражды келісімні жарамсыздыы негізінде арбитражды сотты наты дауды шешуге зыреттігі жо туралы мселені туындату ммкін. Осындай жадайлардан аула болу шін арбитражды келісім деген не жне оны нысанымен мазмнына андай талаптар ойылу керектігі туралы білу керек.
Арбитражды келісімні тсінігі.«Халыаралы коммерциялы трелік туралы» азастан Республикасы Заыны 2 бабыны 4 тармаында «трелік келісім- туындаан немесе туындауы ммкін болан дауды трелікті арауына беру туралы шарт тараптарыны жазбаша келісімі, ол шартта трелік ескертпе трінде немесе субъектілер мен оларды ерік білдіруіні мазмнын айындайтын хаттар, жеделхаттар, телефонограммалар, телетайпограммалар, факстар, электронды жаттар немесе зге де жаттар алмасу арылы жасалуы ммкін» деп айтылан.[27] Бл анытама 1985 ж. халыаралы коммерциялы арбитраж туралы ЮНСИТРАЛ лгі заындаы анытамаа негізделген.
ыты тжірибеде арбитражды келісімні 3 трі танымал: арбитражды ескертпе, арбитражды келісім, третейлік жазу (третейская запись).
Арбитражды келісім-тараптар арасындаы жасалынан контрактілерден немесе контрактілер тобымен байланысты болашата пайда болуы ммкін дауларды арбитражды сотта арау туралы тараптарды дербес келісімі.
Арбитражды келісім- тараптар арасындаы дауларды арбитражды сотта шешу туралы контракт тараптарыны келісімі, ол контракт шарттарыны бірі ретінде крсетіледі.
Третейлік жазу-тараптар арасындаы пайда болан дауды арбитражды сотта арау туралы дербес келісімі.
Тараптар арбитражды сота жгіне алу шін арбитражды келісімні бір трін жасаса жеткілікті болады. Біра іс жзінде бір контракт шін третейлік жазу жне арбитражды ескертпені екеуі де бар болан жадайлар кездеседі. Ондай жадай мысалы, тараптар арбитражды сотты арауына берілетін дауларды белгілі бір трлерін арбитражды ескертпеде крсетеді. Ал осы контракт бойынша баса сипаттаы дау туындайтын болса, тараптар дауды арбитражды сота беру шін третейлік жазу жасайды жне ол дербес арбитражды келісім болып табылады.
Егер контрактіні жасау кезінде дауларды арбитражды сота беру туралы мселе контрактіні жасау кезінде талыланса, арбитражды келісімді контрактіні ішіне оны маызды шарттары негізінде осады, мндай келісімді арбитражды ескертпе деп атайды. Дауды арбитражды сотты арауына беру туралы келісім жеке жат ретінде жасалуы ммкін, сонымен бірге пайда болан дауларды шешу шін де жасалынуы ммкін.
Контрактілерді жасау кезінде осы мселеге, яни арбитражды ескертпелерге дрыс кіл блінбейді. Мысалы, тараптар арбитражды ескертпеде пайда болуы ммкін дауды арбитражды сотта немесе азастандаы арбитражды сота беретіндігі туралы келіседі, біра андай арбитражды сота, азастандаы наты андай арбитража беру туралы жнді крсетпейді. Егер тараптар бл атені тзеуге келіссе,мндай арбитражды ескертпе жзеге асырылуы ммкін.1
Арбитражды келісімні нысаны.Арбитражды келісімні нысанына ойылатын талаптар Зада аны крсетілген. Ол жазбаша нысанда жасалынуы керек. Бл талап императивті норма ретінде крсетілген жне оны орындамау арбитражды келісімні жарамсыздыына алып келеді. Зада крсетілгендей, арбитражды келісім жазбаша нысанда жасалынады егер ол тараптармен ол ойылан жатты ішінде крініс тапан жадайда ана емес, зада крсетілген таы екі жадайда болады:
а) егер ол субъектілер мен оларды ерік білдіруіні мазмнын айындайтын хаттар, жеделхаттар, телефонограммалар, телетайпограммалар, факстар, электронды жаттар немесе зге де жаттар алмасу арылы жасалынса;
) егер тараптарды бірі трелік келісімні бар екендігі туралы ал екінші тарап ол жадайды жоа шыармайтын талап арызбен талап арыза жауаптарды алмасуы арылы жасалынса.
Арбитражды келісімні нысаны арбитражды іс жргізу еліні задарында крсетілген талаптара сай етіліп жасалынуы керек. Арбитражды келісімні нысанына байланысты мселелер сыртыэкономикалы арбитраж мселелерін реттейтін негізгі халыаралы конвенцияларда да крініс табады.
Нью-Йорк Конвенциясына сйкес арбитражды келісім жазбаша нысанда жасалынуы керек. Сырты сауда трелігі туралы 1961 жылы Еуропа Конвенциясына сйкес арбитражды келісім-шарт ауызша нысанда жасалынуы ммкін.
Егер арбитражды іс жргізу елі осы екі конвенцияларды атысушысы болса, арбитражды келісімні жарамдылыы туралы мселе туындаса, оларды ережелеріні коллизиясы туындайды. Еуропа конвенциясы Нью-Йорк Конвенциясына араанда кешірек жасалынды жне оан ол оюды масаты, оны кіріспесінде крсетілген «еуропалы сауданы дамуына ммкіндігінше сырты сауда арбитражыны рекет етуіндегі иыншылытарды жоюа жрдемдесу» болды, яни екі конвенцияны мшесі болатын елдер контрагенттеріні атынастары Еуропа конвенциясыны нормаларымен реттелінеді.
Мысалы, Германияны сотында Батыс Герман фирмасымен австриялы корпорация арасындаы дау аралды. Батысгерман фирмасы жазбаша нысанда растамаан австриялы корпорацияны батысгерман фирмасына жіберген хаттаы арбитражды келісімге тараптарды бірі дау айтады. Австрия да Германия мемлекеті де Еуропа жне Нью-Йорк Конвенцияларыны атысушылары боландытан, андай конвенцияны ережелерін олдану керектігі туралы мселе сот алдында дауды шешкен кезде туындады. Сот Еуропа конвенциясыны нормаларын олдану керек деген шешімге келеді, йткені оны ережелері Нью-Йорк Конвенциясына араанда кешірек абылданды. Еуропа конвенциясыны 1-бабына сйкес жне Германияны ы нормаларына сйкес, арбитражды келісімді жасау туралы сыныс аланнан кейін арсылытар жібермеу салдарынан осы келісіммен байланысты болады, сот арбитражды келісімді жарамды деп тапты. [28]
Арбитражды келісімге нысанынан баса оны олданылатын ыты нормаларымен белгіленген баса да талаптар ойылады. Е алдымен, арбитражды келісім тараптарды ыты атынастарынан туындаан даулара байланысты жасалынуы керек. Арбитражды келісімді тек рекетке абілетті тарап ана жасауы ммкін, ал рекетке абілетсіз тарапты атынан келісімді оны кілі жасайды.
азастанда арбитражды келісімді жасау туралы ы абілеттілікке байланысты андай да бір шектеулер ойылмаан. Арбитражды келісімдерді азастанды жне шетелдік зады тлалар, халыаралы йымдар мен бірлестіктер жне жеке ксіпкерлер де жасай алады.
Арбитражды келісімді жасау кезінде тараптар еркіні болуы керек. Егер келісім мжбрлеу негізінде жасалынса, ол жарамсыз болып танылады. Арбитражды келісімге сондай- а, дауды арбитражда аралу жадайлары талабы да ойылады. детте занамада андай даулар арбитражды сотты арауына жататындыы туралы крсетіледі. Осыан байланысты арбитражды келісімні мерзімі де аныталады.
«Халыаралы коммерциялы трелік туралы» азастан Республикасы Заына сйкес, трелік келісімні пні ретінде егер, тараптарды е болмаса бірі азастан Республикасыны резиденті емес болса, жеке тлалар, коммерциялы жне зге де йымдар арасындаы азаматты- ытты шарттардан туындайтын даулар тараптарды келісімі бойынша трелікке беріледі.[29]
Арбитражды келісімні мазмны.Арбитражды келісімні мазмны маызды рл атарады. Арбитражды келісім аны болу керек жне ол е біріншіден дау берілетін арбитражды мекемені атауына байланысты болуы шарт. Ерпылева Н.Ю. алымны ойынша, арбитражды сотты атауын дрыс крсетпеуден арбитражды келісімні жарамдылы мселесі туындауы ммкін.
Мысалы, пайда болуы ммкін дау Алматы аласындаы арбитражды соттарда аралады деп белгілеу арбитражды келісімні жарамсыздыын крсетеді, йткені Алматы аласында мемлекеттік жне коммерциялы институционалды арбитражды соттарды саны те кп болуы ммкін. Мысал ретінде, МКАС- ты 5 апан 1996 ж. № 57/95 ісі бойынша шешімін келтірейін: «талапкерді берген талап арызындаы контрактіні ішінде келісідей арбитражды ескертпе болан: «осы шарттан туындайтын барлы даулар мен келіспеушіліктер, егер оларды бейбіт жолмен шешу ммкін емес болса, ондай істер арбитражды сота беріледі. Арбитраж Мскеу аласында орналасан жне сауда палатасыны ережелері мен рсімі бойынша шешіледі». Арбитражды шешімі тараптар шін міндетті болады. Тараптар арасындаы контрактіні ішіндегі арбитражды ескертпені тсіндіруде тараптарды МКАС туралы айтып отырандыын жне ешандай длелдемелер берілмегендіктен, МКАС бл контрактіден туындайтын дауларды арауа зыреті жо екендігін айтты «[30].
Келтірілген мысалдан крінетіндей, институционалды арбитражды атауын толыымен крсетпеу, арбитражды мекемені туындаан дауды араудан бас тартуа жне жауапкерді трылыты жеріндегі лтты сота берілуіне кеп соуы ммкін.
Арбитражды іс жргізу орны да маызды талаптарды бірі болып саналады. Дауды арау ай жерде жргізілетіндігіне іс жргізуді зі, олданылатын процессуалды ы , трешілерді тадау, шінші елдерде арбитражды шешімдерді мжбрлеп орындату ммкіндігіне байланысты болады.
Арбитражды ткізілу орны екі тарапа да тиімді болу керек. Бл контракт тараптарыны біріні орналасу жері немесе тараптарды ызмет жргізу орны болуы ммкін. Немесе мысалы, тауарды санына байланысты туындайтын даулар сатушыны елінде, ал тауарды сапасына байланысты даулар сатып алушыны елінде шешіледі деп крсетуі ммкін.
Арбитражды жргізу орнын тадауда ыты фактор маызды рл атарады. Ел географиялы кзарастан тиімді болу ммкін, біра оны арбитражды занамасы ескіріп оларды олдану тиімсіз болу ммкін.
Арбитражды шешімді орындау ажеттілігіне байланысты арбитражды сотты орнын анытауда мемлекеттерді Нью- Йорк Конвенциясына атысуы маызды аида болып табылады.
Арбитражды ткізу орны, егер тараптар тадамаса контрактіге олданылатын материалды ыты тадауа сер ету ммкін.
Арбитражды келісімде андай трелік сот институционалды немесе ad-hoc соттары ма соны анытау ажет. Егер, трелік институционалды болса наты андай арбитражды мекеме туралы айтылу керек. Егер, тараптар ad-hoc арбитражды соттарын тадаса жне арбитражды ткізілу орны азастан аумаы деп аныталса, арбитражды рамы мен арбитражды іс жргізу «Халыаралы коммерциялы трелік туралы» азастан Республикасы Заыны ережелеріне сйкес аныталады. Бл заны кптеген нормалары диспозитивті. Тараптар сондытан трелік келісімге ондай нормалардан баса шарттар осуы ммкін.
рбір арбитражды мекемені контрактіге олданылуа сынылатын арбитражды ескертпесі бар. Осылайша мысалы, азастан Республикасы Сауда- нерксіптік палатасы жанындаы Халыаралы арбитражды сотты сынатын арбитражды ескертпесі: «Осы шарттан туындайтын барлы даулар мен келіспеушіліктер азастан Республикасы Сауда- нерксіптік палатасы жанындаы Халыаралы арбитражды сотта оны Регламенті бойынша шешіледі».
Арбитражды шешімні дербестігі.Арбитражды келісімге тн нрсе оны негізгі контрактіден дербестігі болып табылады. Ол арбитражды келісімні жарамдылыы контрактіні жарамдылыына байланысты емес екенін білдіреді.
Арбитражды келісімні контрактіден бліну теориясы кптеген елдермен мойындалады. Мысал ретінде, МКАС- ты№ 162/1994 ісі бойынша шешімінде, жауапкер атынан кілеттігі жо тламен ол ойылан контракт жарамсыз деп танылды. Біра, МКАС дауды мні бойынша арау зыретіне ешалай сер ете алмайтындыы туралы айтып, талапкерді жарамсыз контракт бойынша тауар шін алдын ала тленген соманы жне пайызды айтару талабын анааттандырды. [31]
Тараптар арбитражды келісімні рекетін жаа арбитражды келісім жасау арылы тотатуы ммкін. Арбитражды келісім сонымен атар, зіні рекетін егер арбитражды келісімді бзу шін тарап сота талап арызбен жгінсе жне екінші тарап істі мні бойынша арсылытарын білдірсе тотатады.
Арбитражды ескертпені дербестігі аидасын мойындауды салдары ретінде «зыретті зыреті» доктринасын арастыруа болады. Ол бойынша шарт жарамсыз болып табылса немесе тараптарды біреуіні ойынша арбитражды келісім жарамсыз болса, трешілерді арбитражды ескертпені жарамдылыы немесе жарамсыздыы мселесін шешуге, сондай- а шартты жарамсыздыымен байланысты жне одан шыатын салдарлара атысты барлы мселелерді шешу ыынан айырмайды.
Мысалы, екі тарап арбитражды ескертпе жасайды. Біра дау туындааннан кейін тараптарды бірі арбитражды сотты дауды арауа зыреті жо екендігі туралы айтады. Сонда трешілер сота жгінбей дауды арауа зыреттігі туралы шешім шыара ала ма?
«Халыаралы коммерциялы трелік туралы» азастан Республикасы Заыны 15- бабына сйкес «трелік зіне шешуге берілген дауды арауа кілеттіктері бар немесе жо екендігі туралы мселені, оны ішінде тараптарды бірі трелік келісім жарамсыз деген себеппен трелік іс арауа арсылы білдірген жадайда дербес шешеді».[32]
Сонымен бірге арбитражды іс арауды тілін тадауа болады. Егер тараптар тілді тадамаса онда ол мселені трешілерді здері шешеді. «Халыаралы коммерциялы трелік туралы» азастан Республикасы Заыны 21-бабына сйкес, «тараптар трелікте іс арау барысында олданылатын тіл немесе тілдер туралы з алаулары бойынша уадаласуы ммкін. Мндай уадаласты болмаанда, трелік іс арау кезінде олданылуа тиісті мемлекеттік тілді, онымен те орыс тілін немесе зге де тілдерді айындайды. Трелікте іс арау жргізіліп отыран тілді мегермеген іске атысушы адамдара іс материалдарымен танысу, аудармашы арылы трелікте іс арауа атысу ыы, трелікте ана тілінде сйлеу ыы амтамасыз етіледі. жаттар мен зге материалдарды трелікте іс арау тілінде сынбаан тарап оларды аудармасын амтамасыз етеді, бл ретте трелікті регламентімен не тараптарды келісімімен осымша талаптар белгіленуі ммкін. Трелік тараптардан жаттар мен зге де материалдарды трелікте іс арау тіліндегі аудармасын талап етуі ммкін».[33]
Арбитражды іс жргізуге олданылатын ы.Халыаралы коммерциялы арбитражды ызметін пайдаланатын тараптар, арбитражды іс жргізуді рсімдерін реттейтін ережелерді здеріні еркімен тадай алады. Халыаралы коммерциялы арбитражды атысушы- тараптары ртрлі ыты жйелерді олданса, онда арбитражды іс жргізуді ткізуді ережелері осы жйелер арасында ымыраластыа келуге тура келеді.
Халыаралы коммерциялы айналым атысушыларыны ажеттіліктерін анааттандыру шін занаманы тадауды 3 жолы крсетілген:
а) халыаралы, яни халыаралы коммерциялы арбитраж арбитражды іс жргізу еліні занамасымен байланысты емес, ол тараптарды здері жасаан процедура негізінде жзеге асырылады;
) арбитражды іс жргізу тетін елді занамасында халыаралы жне ішкі арбитраждар арасында айырмашылыты крсетеді. Халыаралы арбитраж арбитражды іс жргізу елімен детте байланысы аз, сондытан за шыарушы сотты араласуыны аз негіздерін жне халыаралы коммерциялы арбитражды ызметін реттейтін императивті нормаларды санын шектеу ммкін;
б) халыаралы та ішкі арбитражды де ызметін реттейтін жалыз за бар.
Арбитражды іс жргізу еліні ыы арбитражды процедурасын реттейді жне арбитражды жргізілуіне сер ете алады. Арбитражды іс жргізу еліні ыы соттарды арбитражды іс жргізу процесіне араласу ммкіндігіні бар немесе жо екендігін кздейді, андай даулар арбитражды іс жргізуде аралады ал андайлары жо.
Классикалы теория бойынша арбитраж іс жргізу процедурасын реттейтін ыты тадауда ерікті. 1958 ж. 10 маусымдаы «Шетелдік арбитражды шешімдерді тану мен орындау туралы «Нью- Йорк Конвенциясы тараптармен тадалан арбитражды іс жргізу ыы мен процедура ережелерін белгілеуде арбитражды іс жргізу еліні ытарына те мртебе береді.
«Халыаралы коммерциялы трелік туралы» азастан Республикасы Заыны 26- бабына сйкес, «трелік дауды араанда тараптар олданылады деп тадаан ы нормаларына сйкес дауды шешеді. андай да бір мемлекетті ыына немесе ы жйесіне кез келген сілтеме жасау оны айшылыты нормаларына емес, осы мемлекетті материалды ыына тікелей сілтеме ретінде тсіндірілуге тиіс. Тараптарды олданылатын ы туралы келісімі болмаан жадайда, олданылатын ыты трелік азастан Республикасыны занамасына сйкес айындайды. Наты ы атынастарын реттейтін нормалар болмаан кезде, трелік осы ммілеге олданылатын іскерлік айналымны дет- рыптарына сйкес шешім абылдайды».
Пысытау сауалдары:
1.Халыаралы коммерциялы арбитражды жалпы мемлекеттік соттан айырмашылыы жне оны функциялары?
2. Халыаралы коммерциялы арбитражда форс-мажорлы жадайлара байланысты андай шарттар кзделген?
3. Халыаралы коммерциялы арбитражды сот шешімінен мемлекеттік сот шешімінен андай айырмашылытары арастырылан?
4. Халыаралы коммерциялы арбитраж жне мемлекеттік сот дауларды андай ережелермен шешеді ?
5. Халыаралы коммерциялы арбитраж туралы тсінік ашан жне кандай йыммен абылданан?
Пайдаланан дебиттер:
Негізгі дебиеттер
1.Ануфриева Л.П. “Международное частное право”, М.,2000.1,2 том БЕК б.
1. Богуславский М.М. “Международное частное право”, М.,1994.
2. Богуславский М.М. “Международное частное право”, М.,1998,2002.
3. Вольф М. Международное частное право. М.: Иностр. лит., 1948.
4. Bar Ch. von. Internationales Privatrecht. München, 1987
5. Batiffol. H. Droit international prive. P., 4-ème édition. 1967
6. Гражданское право. Том III. Учебник для ВУЗов (Академический курс)/ Отв.ред. М.К. Сулейменов, Ю.Г. Басин. Алматы, 2004.
7. Иссад М. Международное частное право. Пер. с фр. М. 1989.
8. Галенская Л.Н. Международное частное право Л. 1983.
9. Корецкий В.М. Избранные труды. Кн.1. Киев, 1989.
10. Лунц Л.А. Курс международного частного права. Общая часть. М.,1973.
11. Лунц Л.А. Курс международного частного права. Особенная часть 1975.
12. Международное частное право. Под.ред. Сарсембаева М.А. Алматы 1997.
13. Международное частное право. Скаридов А.С. С-П., 1998.
14. Международное частное право. Сборник документов. Составители К.А.Бекяшев, А.Г.Ходаков. М., 1997.
15. Нысанбекова Л.Б. Халыаралы жеке ы. Оу ралы. Жеті Жары.Алматы.2006ж.
16. Перетерский И.С., Крылов С.Б. Международное частное право. М.,1959.
17. Чешир Дж., Норт П. Международное частное право. М., 1982.
Осымша дебиеттер
1. Лунц Л.А. К вопросу о квалификации в международном частном праве. Советский ежегодник международеого права. 1979ж. М.,1980.
2. Садиков О.Н. Коллизионные нормы в современном международном частном праве. Сов. ежегодник международного права. 1982ж. М.,1983.
3. Садиков О.Н. Императивные нормы в международном частном праве. Моск. журнал международного права. 1992ж. №2
4. Ладыженский А.М. Теория национальности юридических лиц в международном частном праве. Сов. ежегодник международного права. 1964-1965. М.1996.
5. Ляликова Л.А. Транснациональные корпорации и проблема определения их национальности. Сов. ежегодник международного права. 1981. М. 1966.
6. Ладыженский А.М. Теория национальности юридических лиц в международном частном праве. Сов. ежегодник международного права. 1964-1965. М.1996.
7. Иванов С.И. Современные тенденции в законодательстве некоторых буржуазных государств по вопросу об иммунитете государства и его собственности (на примере США и Англии). Сов. ежегодник международного права. 1981. М.,1982.
8. Баратянц Н.Р., Богуславский М.М., Колесник А.Н. Современное междунарадное право: иммунитет государства. Сов. ежегодник международного права, 1988. М.,1989.
9. Лаптев В.В. Вопросы собственности в современном международном частном праве. Вопросы международного частного права. М.,1956.
10. Вилков Г.Е. Национализация и международное право. М.,1962.
11. Богуславский М.М. Правовое положение иностранных инвестиций. М,1993.
12. Поздняков В.С., Садиков О.Н. Правовое регулирование отношений по внешней торговле. М., 1985.
13. Лунц Л.А. Внешнеторговая купля-продажа (коллизионные вопросы). М., 1972.
14. Мусин В.А. Международные торговые контракты. Л., 1986.
15. Зыкин И.С. Договоров во внешнеэкономической деятельности. М.1990.
16. Розенбург М.Г. Заключение договора международной купли-продажи товаров. М., 1991г. Гражданское и торговое право капиталических государств. Под/ред. Е.А. Васильева. М., 1992.
17. Комаров А.С. Ответственность в комерческом обороте. М 1991.
18. Шмитгрофф К. Экспорт: право и практика международной торговли. М., 1993.
19. Внешноторговые сделки. Гринько И.С., г. Сумы, 1994.
20. Садиков О.Н. Правовое регулирование международных перевозок. М., 1981.
21. Садиков О.Н. Реформа Бернских конвенций о железнодорожных перевозках. Внешняя торговля, 1982. №4
22. Малеев Ю.Н. Международное воздушное право: вопросы теории и практики. М.,1986.
23. Гуреев С.А. Коллизионные проблемы морского право. М., 1972.
24. Маковсеий А.Л. Международное частное морское право. М.,1974.
25. Иванов Г.Г., Маковсеий А.Л. Международное частное морское право. М., 1984.
26. Альтшуллер А.Б. Международное валютное право. М., 1984.
27. Белов А.П. Способы обеспечения исполнения обезательств во внешноторговых сделках. М., 1992.
28. Международное торговое право: расчеты по контрактом. Сборник междунардных документов и комментарии. Составитель Лазарева Т.П. М.,1996
29. Н.Ю. Ерпылева. Международное банковское право. М., 1998.
30. Ефимова Л.Г., Новоселова Л.А. Банки: ответственность за нарушения при расчетах. М., 1996.
31. Носкова И.Я. Международные валютно-кредитные отношения. М.,1995
32. Международные валютно-кредитные и финансовые отношения. Под. ред. Л.Н. Красавиной. М.,1994.
33. Мишель Пебро. Международные экономические, валютные и финансовые отношения. Пер. с фр. М., 1994.
34. Международная торговля: финансовые операции, страхование и другие услуги. Пер. с англ. Киев, 1994г., М. 1994.
35. Звеков В.П. Обязательства из причинения вреда в международном частном праве (некоторые коллизионные вопросы) М., 1963.
36. Патентное право. Под ред. Каудырова. Алматы, 1996.
37. Богуславский М.М. Патентные вопросы в международных отношениях. М., 1962.
38. Богуславский М.М., Воробьева О.В., Светланов А.Г. Международная передача технологии: правовое регулирование. М., 1985.
39. Боденхаузен Г. Парижские конвенции по охране промышленной собственности Комментарий. М.,1977.
40. Штумпф Г. Лицензионный договор. Пер. с нем. М., 1988.
41. Лунц Л.А. Международный гражданский процесс. М., 1976.
42. Лебедев С.Н. Международный торговый арбитраж. М., 1965.
43. Лебедев С.Н. Международное сотрудничество в области коммерческого арбитража. М., 1979.
44. Минаков А.И. Арбитражные соглашения и практика рассмотрения внешнеэкономических споров. М.,1985.
45. Лебедев С.Н. Международный коммерческий арбитраж: компетенция арбитров и соглашение сторон. М., 1988.
46.North P. M., Fawcett J.J. Cheshire and North’s Private International Law. – London, Dublin, Edinburgh, 1992.
Мазмны
1-тарау. Халыаралы жеке ыты тсінігі, жйесі жне оны
айнар кздері.................................................................................................................3
2-тарау. Коллизиялы норманы тсінігі жне оны трлер..............................................................................................................................19
3-тарау. Халыаралы жеке ыты жалпы тсінігіі..........................26
4-тарау. Халыаралы жеке ытаы жеке тланы
ыты ртебесі......................................................................................................44
5-тарау. Халыаралы жеке ытаы зады тлалар...................................59