ДНИЕГЕ КЕЛГЕННЕН СО МИРАС ЛМЕК
Дниеге келгеннен со, мирас – лмек,
лген со, айта айналып жо ой келмек!
Соны ойлап з-зімнен айнап, тасып,
иялым ккірегімді кетті кернеп.
«Кейінге нені тастап кетемін?» – деп,
Ішкенім у сияты болды кермек!
Жиырма мен жиырма бесті арасында,
Слулап секілді адам салан рнек.
Отызда еш нрсені ойламайсы,
Теізді толынындай тасан, рлеп!
ырыта ерді миы толыады,
Данышпан аылдылар елді билеп.
Елу жас ерді мінсе есесіне,
Кннен кн кемиді екен кй мен крнек.
з жасым бдан-даы асыырап,
Алпыстаы алдымдаы алдым серлеп.
«алайда апыда тіп кетем бе?» деп,
Кітабын «Ша-наманы» еттім ермек.
лемен он бір буын он ай жазып,
Бітірдім басым сипап, шаршап, терлеп.
Тексеріп тртіппенен трт том етіп,
Казиздат баспа болан, оа зерлеп.
Талайлар таа алмай сын тарап кетті,
олына бергенмен де: «Оып кр!» – деп,
Тоардым тартуым деп партияа,
Аттай-а а тармас ойан ерлеп.
кімет ескеріп бл ебегімді,
«Пенсия бйырып еді бан бер», – деп,
«Айына, он да ш жз, аласы», – деп,
олыма берді ааз жазып, мрлеп.
Бларым ойынындай боп балаларды.
Отырмын тзеу йде боса шерлеп!
1937 жыл, Шымкент
***
Он айда «Ша-наманы» бердім жазып,
Трт бліп тн йымды арып, азып.
Ішінде байаанда бар сздері,
Шыаран сары алтындай кеннен азып.
Брін де ана тілмен еттім ле,
Келтірмей тілінен тк арап, тжік.
Басылып тегісінен тарай ойса,
Етер еді есіткендер кп тааж жп.
Жатырмын зіріне а-та болып,
Жйріктей жазатайым ран азы.
Кеесіп кеулімменен кргенімде,
Осы рет зімде жо ешбір жазы.
Отырмын онда-даы кппен бірге,
Табылып таза орын, трлі азы.
Айтамыз саатына сансыз рахмет,
Келгелі крмеген со жрек сазып,
Сонда да жас лайып жасыан со,
Тартылып табиатым тартты нзік.
алайда бір марамат болынбаса
Трім бар алатын тіпті ажып.
1937 жыл
ТРМЕДЕ
О, баста оыансын парсы, арап,
Жазушы ем романдар оан арап.
натып оларымды оыандар,
Ішкендей кешіруші еді шарап.
Ондайша нерімді есіткен со,
Жргенов шаырып ап, шашын тарап,
Бйырды «Шанаманы» сз ылуа,
Ойласып Мирозянмен – ойа сарап.
Бедеудей: «Болады!» – деп басым шлып,
Кйіме кннен кнге тстім жарап.
Аарсам екен оны мазмныны,
уелі – Адам ата, арты – Дарап.
ола алып аламымды растырдым,
Ойласып ойымменен лшеп-танап.
р трлі гімелер бар ішінде,
Блттай бара жатан ккті жанап.
алайша халы таырар болмасын іс,
Ерлерді, уаытында ондай, ше манап?
Фердоуси оны отыз жыл жазан екен,
Алтыннан алма болып неше анап.
лемен он бір буын он ай жазып,
Бітіріп мінекей деп бердік санап.
Таба алмай татаулы кеп таысы бар,
Кргенмен ркімдер де аудармалап.
мірлік оны шін пенсия деп,
Айына берді ш жз сом брі алап.
лды деп рметіе отыранда,
Бзыты біреуіне мені балап,
Інкіба етегімнен стап алды,
Болды деп бйыратын бізден шалап.
Зредей жазыым жо боланнан со,
Айырылдым аылымнан, ернім жалап.
Болад та бас шайауда, барма тісте,
Оына оралмаса осы талап.
Кеестен кпті бірі-а барушы еді,
Глденген крсетер деп келісті алап.
Жатырмыз жабы йде жаза алмай бой,
Жылайтын жас баладай ата-аналап,
Ойлаймын осынша еткен ебегімді,
Крер деп кзін салып, кім баалап?
айткенмен кеуілде жо шлді аупі,
Кісідей келе жатан кп жаалап.
Кні ерте кктемінде глдей жайнап,
Тарармыз тлпар мініп, той жаалап.
Себебі, сйлеп шынын, снып мойнын,
Талайлар тарыумен тр аалап,
Есіркеп, енді ерлік етеді ой,
Кетпесе кірген найза тым саалап.
1938 жыл, Шымкент
САЛАМАТ ЖАТЫРСЫ БА ЖОЛДАС АБАТ
Саламат жатырсы ба жолдас Абат,
Салынан трме ішінде неше абат.
Жйрікке жзден озан сейістер де,
Суытып, сылап-сипап жабу жабад.
Келтіріп кйіне аны аланнан со,
Бйгіге, та айырта, таы шабад.
А кіл, ашы жзді ралайда,
Сыпайы е сиятанан сзі набат.
Сондытан тілектеспіз «болай да, – деп,
Бостандай блбл сайрар салын сабат».
Кемді кн кемшілікті кргенмен ер,
Кедікті кешікпей-а кенін табад.
ТРМЕДЕ АЙТАНЫ
йтыма, ойым, енді олай, былай,
Арылар сабыр ылса, бастан ылай.
«Кейіні кеніш – ренішті» болатын,
Тітіреп трса-даы жрты жылай.
Шаттыты шыдасадар атар таы,
Болады деп жабыпадар жаман сылай.
Сабыр етіп шыдау бан те керек,
Адама ділдікке ойан олай.
1938 жыл
***
ырыын ары алан со, келсе елу,
Елеуреп, намайды ойды блу.
Мпелеп, баанымен зіді-зі,
алпыа иын сауда – айтып келу!
Ойланып ой кзімен араанда,
Елуді алтауында тр-ау лу.
Кзден нр, кеудеден кш кеміген со,
айткенмен келмес олдан жортып, желу.
1938 жыл
***
Жомарт бар білмейтын барды, жоты,
Ерлер бар ескермейтін атан оты.
Су срап іше алмайтын смерлер бар,
Сатпаты саусатары, мрны боты.
Сабырсыз саннан да кп шамаласа,
Шыдамай басатын оз бен шоты.
Ке ойлы кемегерлер кем крінеді,
Сияты салын сабат бір ке оты.
Артында азаматты аты алсын,
Болса да тірілікте ашты, тоты.
«Аты жо, заты жоты», алауымда,
Бл сзім, байадаршы, алай соты.
***
Сабырды тбі – сары алтын,
Шыдаан жеткен мрата.
Бл – ткендерді маалы,
Жаттарында трат та.
Бейнет пен егіз рахат,
Кезекпен баса туат та.
айсысы онса баыа,
айырмай арсы ал, уатта!
***
Бл кнде бейнет – жолдасы
Болып тр деп кйінбе!
Уаытша ол – она,
алпымен трмас кйінде.
осылатын кн туар,
Туысан, думан, йірге.
Шат болар атын, балдары,
Басыды осса йіде.
Шаттыа мндай кездессе,
айыдан алмас тйін де .
айыны арты – уаныш,
апасты арты – бостанды.
Бейнетті арты – рахат,
Шыдадар соан сйін де!
***
Кбейіп бара жатыр тамашалар,
Біреуге біреу бле таа салар.
«Айтаны ралайда аны ой», – деп,
Асаудай стап, матап таа салар.
Ісіні а, арасы ашыланша,
амауда анша уаыт ала салар.
«Жрме, – деп, – серуендеп сен де сыртта»,
зін де йге келіп, жаа салар.
Ойлаан о боп тиіп иянаты,
Етіне ойсыратып жара салар.
«К...ді исадамай, ысып жр»,– деп,
Кеуліне кпті кеес – сана салар,
аланмен алы ртті ортасында,
Су сеуіп, сені адамдар арашалар.
Онан да зіді-зі ыздай баып,
Болма аыма р нрсеге бара салар.
1938 жыл, Шымкент
***
Жо еді пол жууа, жд, ебім,
Жмыса болмаансын брын жегін.
Отырмын оны шін тінуге,
Крген со р ауданны ше бегін.
«Болса олай иналмай-а оя ой», – деп,
ылсадар ошеметті менен кбі.
Матанып мз-майрам боп алар едім,
Бергендей белді бедеу сыйлап тегін.
Баянды бастарыа баыт онып,
Болыдар шан теіз, ша шені.
Болынып бостаншылы, босаныдар,
мыт боп ойларынан ткен не кн.
Ашылар лі-а есік бостандытан,
Клімдеп, ксеміміз ктерсе иегін.
айткенмен кедей клін кркейтті ой,
Капитал елдерінен алып кегін.
алайда халыты арап жадайына,
Есіркеп етер аыр аын-тгін.
«Жаса!» деп заынан отырармыз,
Шаттыты шайын ішіп, шайнап сгін.
Трт, бес ай трме йінде отырана,
«айда, – деп, – амыпадар бізге ол кн?»
Аузынан рбір сзі оны шыан,
Жайнатар жаз жауыны жерді кгін.
1938 жыл, Шымкент
***
Епсіз ем ете алмайтын істі оды,
Елуді алтауында жас та толды.
Шалды пен шалаайлы осылан со,
Дрыстап бере алмаспын жуып полды.
Ортаа онан-даы отырызып,
Алыдар алысымды оды-солды.
Болыдар баыта бай, білімге ие,
Деседер бл айтаным «болды, болды».
Крідер сау-саламат суіклі жар,
л мен ыз – здерінен нген тлді.
Шат болып, шамадан тыс шалытадар,
Аудай оныстанан айдын клді.
Тапандай айнар бла уаныдар,
Кезеріп келе жатып, кезіп шлді.
Етідер ертегі кн ел жртты а-та,
Келгендей гіз мініп деген лді.
згеге йрететін трлері бар,
намды лгі-неге, жоба-жолды.
Сз жазып сол себепті былайынша,
Анытап аяына ойдым олды.
Осындай уайыма шыраспай,
Адамзат аармайды тарды, молды.
«Кейіні кеніш – реніш» болар, біра,
Табиат таратпаса тннен слді.
***
мала, орытады, дрыс тспей,
йыда ой тршігер крген тстей.
ойыдар онда-даы «ол-пл» сзді,
рлеген мес сияты кеуіп, іспей.
Кіреніп айткенменен кете алмас кп,
ымызын уанышты анып ішпей.
кімет ылар-ау деп ауіп ылма,
Киімін кешілікті бізге пішпей.
Жемісі жасылыты тран шыар,
Тамылжып, тамыз тсіп, тегіс піспей.
Ашылар ала есік бостандытан,
кініп, отыранмен барма тістей.
Ксемні Сталиндей арасында,
Баратан болар мирас рлеп, спей.
Жасасын заынан осындайша ,
Кедейді кзін ашты кштей, кштей,
адірін алайда да біліп енді,
Бйрыын бітірейік тынбай істей!
1938 жыл, Шымкент
***
Дос емес, бірін-бірі матамаса,
Ойына айтан сзін сатамаса!
Бгін тату болса да, ерте араз,
Достыы кейбіреуді тап-тамаша!
Емеспін ойлаанда оны олы,
Себебім «Сыртым мыты, миым толы»,
Жолдастар, маан біра білдірідер.
«Мынау, – деп, – жмысыны жоба-жолы».
ан тмсы асырларды атырамын,
арасын ара жерге батырамын.
Алдымнан айыш-йыш ор келсе де,
Одатап, ор текедей атыламын.
Ойлайтын жрт жадайын жолдастара,
Бір емес неше жола «сатыламын».
Ксемні Лениндей арасында,
Демеймін енді секке шатыламын.
стіне лы шыны шыып алып,
ранын Октябрьді шаырамын!
***
Болыдар сау-саламат, екі алам,
Сияты е бірі – кенже, бірі – марам.
Бауа балан ылып, кн тигізбей,
Жруші ем жайып ша, болып алан.
Басында боланнан со тадыр блай,
Тар тсау тартса зілмес, таылды аран.
Сонда да кремін деп мітім бар,
Татар тз, таусылмаса, жейтін талан.
стіме ортекедей ойнарсыдар,
Есіркеп, егер Кеес етсе даран.
«Жадайы соан дейін не болад» деп,
Аылды арнасыны суын сарам.
Бйбішем, тайларыды таза асырап,
Де де тр ертелі-кеш: «Шкір, алам!».
1938 жыл, Шымкент
***
Кіренген кз жасын кр кпті, Алла,
Босатып брін де ет, баулы арда.
зіді ойа алатын крінеді,
«Осындай ой табад, – деп, – уаыттарда!»
Ойлаймын ойы шін орта ой деп,
Атына лісламны осылар да.
Айыптар ркімдерде болатын ед,
Ба сы бастарынан аумасарда.
Білген со аталарын, алтыраушы еді,
Тн бойы тнегендей толы арда.
Оларды затпай-а есіркеуші е,
Араа апуатты ттып прд.
Мрм мы айтанмен алмаушы еді,
Крсеткен кпке зиян кждум мрд.
Достыа дулет сын ондырып е,
Жаулардан жасырынып кеп жауан арда.
ылып е алайда да уанышты,
Халы оран ызуынан алан парда.
арыннан ыры кнде сау шыарып е,
Жтанмен Жністі де жайын жарда.
Соларды біздерге де беріп жолын,
адірлі алайда да ыл сркрд.
Кешікпей кешілігін крсетпесе,
аптаан алы рттей алдым шарда.
Ете гр й-ішімні уаытын ош,
Отыртпай дайына аы, зарда.
зімді з теімнен оздыр озат,
Пазылымен бей ня екі дарда.
Айыпты ал, уезім бл, азашы едім,
айткенмен Крим деген аты барда!
1938 жыл
***
Болса аман баыдаы екі глі,
Божырап, бзылмасын бан трі.
Иіскелеп екеуін де ертелі-кеш,
«Шкір!» – деп, ктер де отыр ккке мрын.
Тигені тбе ккке, трса ойнап
Бірі тай сиятанып, бірі – лын.
«Сары алтын сабыр тбі болады» деп,
Ерлерді айтаны бар ткен брын.
Оларды ол айтанын орындаса,
лаяр он тртінші айдай нры.
Кідіртпей, керектерін тауып беріп,
Ойларын сіріп тр, сйлеп шырын.
Болармыз сын таылып толы жрта,
Боп жрсе бойлары бит, кздері – ірі.
Келгенше сапарымнан сау-саламат,
Сол болсын мен дегенде жиан срі.
арсы алып уанышпен ол шапаттап,
стіме осы болсын шашар дрі.
алармыз замай-а шырасып,
Кеткендей апаланба ытай, рім.
1938 жыл
***
Болып тр сау-саламат, бізді ашы,
Кйініп «Кетер-ау, – деп, – за ашы!»
Бар шыар барар жерде баста жазан,
Кемді кн тататын тз бен нсіп.
Соларды себебімен саулыында,
Келейін кптерменен шырасып.
Оларды, байаанда, бар ішінде,
Сайрайтын сандуаштар пріді ашып.
Кеесіп кеулімменен кргенімде,
Айыбым жо аблыатын асып-сасып.
Жо деген аа зауал аны болса,
Жо болар айы, уайым ойдан ашып.
зі де оан дейін оты жаып,
Кз жетпес кл секілді отыр тасып.
Кндеген дулетіді дшпаныны,
Брі де басын сипап алсын жасып.
Аман-сау ішідегіні туа ойса,
Той жасат ойын ойнатып, шашу шашып.
Осындай оншаты ауыз ле жаздым,
рашан оысын деп кілін ашып.
1938 жыл
***
Талайды трбиелеп Сбет ктті
Кейбіреу ткті білмей «су» деп стті.
Кетіріп біршілікті берекесін
Аырында алды зіне тілеп жтты.
Есіткен ерлер бан та алысып
Жауыздан ада-жда зді мітті.
От басып ойнатаан жас ботадай
Жайына тек жре алмай, тлен тртті.
Кееске кндеушілік етемін деп
Тайдырды басынан ба – онан тты.
Жауласан ішпен, сырттан дшпандары,
Суырып ккке клін, кбін ртты.
Соларды жаып кеткен оттары лі
Жылытып жатыр шоы снбей жртты.
Данышпан ксеміміз – лы Ленин
Басаран уытын тауып, аншама лтты.
Крсетіп жана раат жары дние
Серпілткен басан тман, ара блтты.
«Босат, – деп, – бейкнні» берер тртіп –
«апаста амалмасын, аш, – деп, – кілтті!»
1938 жыл
***
Сот маан екі жылды етіп меже,
«Тат, – деп тр, – тз-дміді жріп, кезе».
Этаппен ертегі кн кете ойсам,
Бйбішем, апаланбай отыр тзе.
Ойым бар кешікпей-а келем деген,
Сендерден, бара жатан жопын безе!
Ойымда уайым жо, он айтанмен,
Болса сау асыдаы алан шже.
Болат боп, болан іске божырама,
Беріп тр туір киім, тауып кже.
Кеестен бір кешілік болатынын,
Ел біткен осы кні отыр сезе!
1938 жыл
***
Стті кні, сскеде
ауыша алды жанаса.
здері де, бізсіз-а
Аз емессідер, санаса!
Жары екен жайлары –
Терезесі аласа.
Тар боланмен, тыылып
Жайласыдар балаша.
Тбекшітер тнімен
андала, брге таласа.
Дабыр-дбір, ду-дуы
Той секілді тамаша.
Жайлары жатан берік екен
Кетпестей ешкім амаса.
Шыарасыдар, шыдадар,
ай кні дай аласа.
осыласыдар озыдай
Анасын тапан адаса.
Бастарыа ба онып
Боларсыдар райсы
Ат тзер арна – салаша.
Азанасынбай, алалап
Алдарыа алыдар
йылан ымыз-шараша.
1938 жыл
КП ЕКЕН КРГЕНІНЕН КРМЕГЕНІ
Кп екен кргенінен крмегені,
Жасы екен брінен де лмегені!
Боласын аты – Адам, асылы – ылай,
Бола ма басылауа кнбегені.
Еркі бар егіншіні тегістеуге,
Жеріні шыр-шоат, д дегенін.
Шаршатып шаруа да бас білдірер,
Аты мен атаныны «ж» дегенін.
зіне сталар да міндет крер,
Кездігін келістіріп дегенін.
Болса олай, «болан іске болат болып»,
найды ой-иялды блмегені.
А отын аыма анша рлесе де,
ркім де айтан шыар снбегенін.
зі де ескі бастан байады ой,
Еш нрсе уайымнан нбегенін.
Тбінде ткті жрек, туымды ерсі,
Табынан тайып тмен, тнбегені.
Онан да і бзбай отыр да ой,
Бірдей боп зыны мен клденеі.
Неше рет есі болса есітті ой,
«Шамасыз шапааты оны мол» дегенін.
Кісіні кіліне келіспейді,
Сыраудай сылтауратып кнбегені.
«Сары алтын – сабыр тбі» деген болып,
Крерсі ісіді Ха жндегенін.
Осылар онда ойынан мытылар,
Толайым тілладай боп тедегені.
Крсет деп кешілікті кешіктірмей,
оюлы ккіректе ол дегені.
Ойыа тірік деп ала крме,
ткенні: «Кп тілегі – кл» дегенін.
аныып ымызына уанышты,
Шат болып, шалытарсы шлдегені.
Кешікпей кеесте де есітерміз,
Брі де брыныдай бол дегенін.
осылып дай осан осаыа,
Крерсі л-ыз тауып тлдегенін.
Айырып, атын атып алып алар,
«Осында, обалы жо, л» дегенін.
Шыдайы, зіріне ете берсін,
зіні за мен жоба, жол дегенін.
Оларды осынша елді сілесі рсын,
Кндесе кіметті рлегенін.
алмастан азастан олалайды,
Смдарды сол сияты серлегенін.
Себебі, анша азамат амауда отыр,
Атты да натпайтын терлегенін.
Креміз кмні жо, ол иттерден,
Соларды сондайынша шерлегенін!
1938 жыл, Шымкент
