ОСТАНАЙ ТРМЕСІНДЕ ОТЫРАН АЗА ЖАСТАРЫНЫ ЛЕІ

 

Дариа, еркін жрген елдер айда?

Біз мнда, жан-жолдастар, ерлер айда?

Сарайып, сар даланы саынамыз,

Хат келмей, тым болмаса екі-ш айда.

 

Ел айда дегендерге ел орнында,

Елді ойлау лайы емес бл орнында.

Болаттай болан іске болу керек,

Кз кріп, тр ой істі не зорын да.

 

Ел айда, дегендерге, ел оныста,

Барамыз біз де бір кн ол оныса.

Салалы сауы нге сыырлатып,

натып отыран кп бірін ста.

 

Салалы сал Мхитты «Айдайына»,

Ксем ат Ккшетауды айдауына.

ніне Аан Сері, Біржан Салды,

апаста «араторай» сайрауына.

 

Салалы Зілараны «Жиырма бесін»,

Уа, плі, тыдаушылар кні десін.

Ккшетау, Сібір, Семей, ыр мен Сырды,

Сауысы салатын желдірмесін.

 

Салалы Орта жзді айайына,

Ажарлы болмаса да байауына.

раны лтымызды рлаймыз ба?

Басаны бсеке бас шайауына.

 

Айталы уелі арын нін бастап,

Ат ойып, айдар таып, атыластап.

Сыналы сыр-сымбатын сына салып,

Кетпелік керексіз деп кейін тастап.

 

Екінші шмекейді шбыртпасын,

Ыыранан ыраы мен былтпасын.

Слу н, мды дыбыс, жрек жылтып,

Тартатын табиатты жыр-ынтасын.

 

р елді н-кйі бар зі салан,

Табылан табиатты трмысынан.

Пернесі домбыраны бір тр емес,

Белгілі басалыы мінеу сыннан.

 

Айырсын н марлар ділдікпен,

Адамас алаасар гілікпен.

н мен кй шыар сауы шат кілден,

Жыр толау, м-мнжат асіреттен.

 

ай трін бл ндерді айт дейсіздер,

Кп кйді айсыбірін тарт дейсіздер.

леумет брімен де базар етсек,

алайша жоты бізге тап дейсіздер.

1931 жыл

А ТРМЕДЕ БІРГЕ ОТЫРАН АЗАМАТТАРА ЖБАТУ

 

Болыыз болан іске болаттай-а,

Бостыты бойа жуы жолатпай-а.

айы ойлап, асірет шегіп, ажымадар,

Шіріген шырай сап латпай-а.

Кн санап кндігііз, гл-гл жайнап,

Пірлерден болан жрдем уаттай-а.

Шыдаыз, шын жібектей ширатылып,

Бйыа мінген байлап р аттай-а.

Сыр бермей, сергелдеді сайран етіп,

тііз, сар ткелден сынатпай-а.

Болыыз, рашанда ауыза ие,

ылыша идырмаан ынаптай-а.

Артылып ауысарлы болса аыл,

Берііз бір-біріе сратпай-а.

Жолдасты жасы сзбен жбатыыз,

Кпке орта олдан ойан суаттай-а.

Жылы жз, жмса сзді болыыздар,

Тндіктен тскен жазы шуатай-а.

Жн сйлеп, жолдастара жол сілтеіз,

андыран шл мейірін блатай-а,

Жрмеіз жамандыа йір болып,

ткізііз ол мінезді натпай-а.

Борышы асаалды адамшылы,

лпырып кіл блу жанаттай-а.

Ар-ят, деп ркез азамата,

Жарасар жаа таан манаттай-а.

Жастара жарасатын жасы мінез,

тімді ткір болу сынаптай-а.

Бгін бар, ерте жо боп туан заман,

Сыйлаыз бір-біріді онатай-а.

Біреу кеш, біреу ерте, біреу тсте,

Ширеттен тіп жатыр санатпай-а.

Алдаы жасыларды жол жобасы,

Крініп тран жо па сораптай-а.

Доса – клкі, дшпана – таба болып,

Уайым ойламаыз, алатай-а.

1931 жыл

КЕЛ ОЛЫМ, АЛАМ СТА, ЫЛЫП ЕРМЕК

Тарау

Кел, олым, алам ста, ылып ермек,

Прсаты бар транда, сынбай шлмек.

алаулы халы аыны болмаса да,

алсайшы аламыды сен де сермеп.

Маржан та мдениет майданына,

Мазмнды мысалдардан салып рнек.

Білгендер маржан, білместер арзан десіп,

иыннан иыстырып ияа рлеп.

Елуді шыып трсы екісіне,

Елу жыл енді саан жо ой жрмек.

Із алдыр аз да болса арт жаыа,

Тума ха жне де рас, туан лмек.

Заы жо табиаты, оны да ойла,

алды деп артымда арман айтып келмек.

афылды соны шін намайды,

Болан со, шам-шыраы бір кн снбек.

Алдыда тосан тртте Жамбыл ата,

лемен беріп отыр лемге рнек.

Кргенде Сталиндей ксем ерді,

Кіліе шатты еніп, кеткен кернеп.

ажымас айран ерге те таба алмай,

лемнен тапса кейін болан бермек.

Тотатан сз аяын соныменен,

Кетіліп, кемімейтін, кемегер деп.

лгі алып, сол Жкенен ле жазса,

Кім айтар дейсі саан кейін тр деп.

Азамат, сз тыдаан арттаы іні,

Сіздерге бір ермегім мынау бермек.

«Жасы сз – жан азыы» деген наыл,

наса, аларсыдар, аздап рнек.

Жобасыз р лені жні осы деп,

Талабым, жоты-барды емес термек.

«Айтады дос жылатып» дегенде бар,

Кей сзім, кейімедер, болса кермек.

Шын масат, тіршілікте, шыратарым,

йреніп нер-білім, рге жзбек.

Тзетіп мінез-лы, трмысыды,

Бір уаыт шын дос-жармен ойнап клмек.

Халы шін болсын ылан ызметі,

Ікрі, ебекші елге кмек бермек.

Мансапор, жалаорлы жолменен,

Жігітке нер емес, сек термек.

рбыны сайла жолдас ымбатынан,

Басына не кн туса, бірге крмек.

рбыны алса жолдас арзанынан,

Басыды бір плеге байлап бермек.

Жпарды жапаса да исі жасы,

арамай, жуып кетсе ол блдірмек.

Мысалы, жасы-жаман сол секілді,

Олар да з кдесін тез білдірмек.

Жасы кім? – Ол аяулы, депті адам,

Айырып мны парын білмек керек.

Жаман кім?–Трбиесіз ол бір надан.

Секілді исы-ыыр, скен терек.

Алды-артын ой жіберіп, абайламас,

Белгісі надандыты кппен дрмек.

Аылмен орытынды айтатын,

рашан, абыроймен жрмек керек.

Ары бар, яты бар азаматты,

Жолында жолдас болып лмек керек...

 

 

Тарау

 

Жастара, жаа талап екіні ермек,

Талабым болды мені таы бермек.

Беретін бл ермегім мені мынау,

Борышы, білімпазды – сынап крмек.

Бл кнде жолдастыты жолы арзан,

Бар шарты – шаырысып ара бермек.

Бермесе, мас боланша, кпелейді,

онаа кілі жо деп тама бермек.

Мас ылса тура зіді тепкілейді,

Алыс айту орнына азап бермек.

онаы рметтеген ас болады,

Шаырып нендей масат шарап бермек.

Бір бастап ішкеннен со оюа жо,

Кдесі ішкілікті я бермек.

Біріні аузынан бірі сйіп,

осылып екеу-екеу жырлап бермек.

Арт жаы – айай-йай, ал тбелес,

Алан со, аылын ішіп, бден жерлеп.

айталап, айдаы мен жайдаыны,

Шыарар іштегісін, жрген шерлеп.

иратып шй бзелі, кесе-аяын,

Шыады терезеге одан да рлеп.

Шулатып атын-бала, кемпір-шалын,

Кетеді крместей боп досын жерлеп.

Белгілі азындыты бл белгісі,

Шын білім, емес бан еш жол бермек.

Біреулер кліп тыдар, біреу-жылап,

ялып, з-зінен, мадай терлеп.

Кеудесін кей мырзаны кім біледі,

Отыр ма, осы кезде ашу кернеп.

Аз емес, осы араты олжасы да,

Жамандап, жібермелік онша жерлеп.

Олжасын, ортаыза, мен салайын,

Азамат, арамар, ал бір-бірлеп:

 

 

ІШКІЛІКТІ ОЛЖАСЫ

 

Бірінші – ішкен со бір пайдасы, бай ылады,

Кілді хошландырып жай ылады,

Жне де сйлер сзге срінбейтін,

Ерліккке, билікке де сай ылады.

Екінші – ерегеске екіленіп,

Бетіне жан арамастай ылады.

шінші – зін асар тауа тееп,

згені жыраана сай ылады.

Тртінші –тбелеске тсін ашып,

Тая жеп, басын-кзін ан ылады.

Бесінші – бересіге белшесінен,

Батырап, мірде обастай ылады.

Алтыншы – лін алып лсіретіп,

йіе ре барандай ылады.

Жетінші – жетелесе, жнге жрмей,

Орнына сып-тышып, лай ылады.

Сегізінші – сексендегі шал болса да,

Ішкен со жас бозбаладай ылады.

Тоызыншы – тосан келіп трса-даы,

Терлетіп тіпті, тобастай ылады.

Оныншы – олжасыны німі кп,

Сан жетіп, санап болмастай ылады.

Дос бола жріп, алдап, ара беріп,

Орнынан досын трмастай ылады.

Орындап ойына алан жамандыын,

Артына бір арамастай ылады.

Сондытан аылыды ішпе десе,

Азамат, арамар шам ылады.

Отырып ат басында лмелі шал,

Осыны брін кріп айырады.

Дегенмен ол дауасыз дерт болан со,

айырып шал бишара не ылады?

 

 

Тарау

Жайылды ара ауыл арасында,

азаты ішпейтін аз баласында.

Маскнем, бірлі-жарлы пьяншікті,

Круші-ек брын орыс аласында,

Бл кнде, ішіп-сып есіргенді,

Кресі р ауылды орасында.

Жатаны от басында ойран салып,

Шулатып, атыны мен баласын да.

Бара алмай маскнемні маайына,

Кз кріп, айран алып трасы да.

Алан со аылын ішіп, аыма болып,

Сыйламас атасы мен анасын да.

алаа ай жердегі аза барса,

Сылдырап шыны жред шанасында.

Жатаны жанжалдасып, жааласып,

Кшеде, пивнойды даласында.

Жанына жаны ашып, жаын барса,

Блеге тылмастай аласы да.

Кетуге жне тастап, жаны имай,

Шанаа салып басып, аласы да.

Алысып, арпалысып, тсе ашып,

Жол сті, ке сахара даласында.

У жеген, ара басып, асырдай ып,

Слатып, йіе кеп саласы да.

Азамат йытап трып, есін жиып,

Базардан алып келген базарлы деп.

Сыйлайды йдегі ата-анасына,

натпай кемпір мен шал отырса да.

Айта алмас, «рі кет» – деп баласына,

«оймаан ескі салтын, діншіл» деген,

орады алам ба деп жаласына.

Кейбір шал ар-яттан бден безген,

Жастарды кіріп кеткен арасына.

«Алалы, ал асаал, ктер!» десе,

Демейді: «Обалыма аласы ба?».

Балалара зі бастап бергеннен со,

Сілтейді сианынша анасына.

Алан со аылын ішіп асаалы,

Не ылсын ар-ятын, санасын да.

«Кел, атын, тсек салшы», – деген бір шал,

Бойжеткен, зіні ыз баласына.

Соны айтан келініне жне бір шал,

Сір да, кз крмесе, нанасы ба?

Аз емес, зіл айтан азамат та,

зіні «йелім» – деп анасына.

Осыны брі араты рекеті,

Кел, арттар, марлыты оясы ба?

леумет, мені ат-тон айыбым бар,

Осыны болса тірік арасында.

1938 жыл