СОЫСТАН ЖАЗАНЫ

 

олыма а аазбен алдым алам,

Болаша жазымышты креді адам.

О тиді апрельді екісінде,

Екі ая бір басуа келмей адам.

 

ладым алы ара есім ауып,

Аан ан сті басты кетті жауып.

Жан алу деген ойда сір да жо,

Снаряд тсіп жатыр арша жауып.

 

Боялан ызыл ана жапан дала,

Жаныма атты батты мына жара.

Жаралыны алуа ам жасаумен,

Ктіп тр сайлау жерде ат пен шана.

 

Сол кезде келді біреу шана жегіп,

Брылды анадайдан мені кріп.

«Нманов, сенде сондай болды ба?» деп,

Кзінен оя берді жасын тгіп.

 

Мен айттым жыламаыз бекер жасып,

Кн болар жретын ая басып.

Санбата алып барып тастайды да,

Похода жріп кетті амандасып.

 

Слем де жазан хатпен аайына,

Жатырмын госпитальды сарайында.

Жарадан баса алмаймын екі аяты,

Емес-ау шіркін кіл таайынды.

 

Жазушы осы леді атым Нржан,

Оырсы ашы трде Топай, Нрман.

р нені ойлап ешашан апаланба,

Кнде туар ратын сауы-сайран.

 

 

ШАХАН МУСИН

(1913–1999)

Аын, актер Мусин Шахан лімханлы 1913 жылды 27 желтосанында азіргі Павлодар облысы, Май ауданы, лкен Ажар ауылында дниеге келген. азастанны халы артисі (1966).

1930 жылы Алматы ауыл шаруашылы институтында оыан. 1931–32 жылдары Семей облысыны Бесараай ауданы атару комитетінде хатшылы ызмет атаран. Актерлік жолын 1934 жылы Семей облысы аза драма театрында (азіргі Семей аза музыкалы драма театры) бастаан. Мусин – осы театрды іргетасын алаушыларды бірі.

Ол саяси уын-сргін азабын тарта жріп (Колымада, 1937–46; Сібірде, 1948–54) кптеген ледер жазды. Ш.Мусинні айдауда жріп жазан бірнеше леі «Снбеген сенім» деген атпен «аза дебиеті» газетінде (16 азан, 1987 жылы) жарияланан.

1999 жылды 26 желтосанында Алматы аласында дниеден ткен.

 

 

ТРМЕ ТНДЕРІ

 

***

Трме тні тнере,

меніме тнуде.

Тнген сайын дере

Ойдан ойлар руде.

 

німді рлап жасырын,

Ткпіріне кмуде.

Тілген жан асылын

Кмуге де кнуде.

 

Кдігі кп кілді,

Нры сйтіп снуде.

Кдерін зген мірді

Кбі солай луде.

 

Жо! Мен лмен, лмеймін,

Арманымда сенім бар.

Ттіксем, тасын селдеймін,

Арамда туан елім бар!

 

 

***

лылыын халымны,

Азасынан таныдым.

Ызасына талыны

Тзімімді жаныдым.

 

Еркін сатан бас рып

Емес едім «белсенді».

Тзген сайын ашынып,

Ктере тстім есемді.

 

ршісін рт, тнсін дерт,

Батсын дре жаныма,

Болсам да мерт, бердім серт,

Жаным рбан жолыа!

 

 

***

Трме кгірт,

Тн де жым-жырт,

Уаыт демі тынандай.

Тнерген блт,

Тілген жрт,

Сенім саы сынандай.

 

***

Бгін, міне, тн жамылан мен-даы,

Бір лымын «халы жауы» атанан.

Срап едім: «Менен баса кім таы

Тура арап трден теріс «бата» алан?»

 

Жазысызда кп болыпты кезінде,

Кезені бір ережесін аттаан.

Тра жріп уадалы серт сзінде,

Ар-намысын, елін-жртын сатпаан.

 

Мен тнеген трме жым-жырт моладай,

Дниені бір длей кш басандай.

Адам тгіл, аруаы да жоламай,

Аарадап лдеайда ашандай.

 

ділетті ні ана тн кезіп,

Жаындаы жардан лебіз бергендей.

Жан лепіріп, жас тыйылып, м безіп,

Айналамды керемет кш кергендей.

 

Жаырыы, ыры-сыры кбейген,

Жалыз нні жарышасыз дыбысы

Жана медеу, дтке демеу, кілге ем,

Тыдай білсем, кеейгендей тынысым.

 

 

***

Тсіну шін бар сырды

Керегі жо кп сзді.

Лебізін ктіп «тасырды»,

Тн кзеттім, кп тздім.

 

Жылдар бойы табынып,

Пір ттып ем тлады.

Сйткен тла малынып,

Ел анына быланды.

 

 

***

Тал тсте таласа да табысымды,

Аяусыз атса-даы арысымды,

Апыр-ай, айуан емес, адамсы ой,

Теппеші мені лтты намысымды.

 

 

КОЛЫМА

 

Барса келмес иыр шет,

Колыма, длей Колыма!

Длей деппін, афу ет,

Сен емессі, налыма.

 

Мені кінм – айдаы,

айысы еді халымны.

Сені кін – сайдаы

Ат басындай алтыны.

 

Алтыныды мышыдап,

Жазысыздар азармыз.

аза жріп, «кш шыдап»,

Ашыып, ждеп, азармыз.

 

скіріп сары аязы,

сінерміз, кнерміз.

азысып крді таязын,

Кне алмаса, лерміз.

 

Дреден шып рейлер,

Кре алмай ттік жаз айын...

Дрелеген длейлер

Тарта жатар сазайын.

 

Мені анам Арада,

Сен де гей емессі.

Шгіп алсам, арала,

Сен дшпаным демессі.

 

Болса-даы мз зындан,

араы сыз крдейін,

Пана берші зынан,

Жазысыз ем, лмейін.

 

Мадайымнан сен сипа,

Сен сипашы, Колыма,

Болар ма екен аз шипа

Бір шыбындай жаныма.

 

иыр шыыс, алыс шет,

кіл ана – Колыма,

Кінсіз ем, афу ет,

Сен де кінбе, налыма!

 

 

***

ділетсіз лды кнге, сір, мндай

Кнгеннен ота ртеніп лген оай.

Мен емен жалбарынып, жалынатын,

Масатсыз, мнсіз мір, сені имай.

 

 

***

Жалынымен мз еріткен,

айда отты кндері?..

Енді еіреп м шерткен

алды ма р слдері?!

 

 

***

Азап пен ащы азаа,

Ашынушы еді жанымыз.

орлытан туан азаа,

араюшы еді анымыз.

 

Ал ая-ол, егерде,

сісе рт жейді екен.

Дрігер мны лагерьде

Гангрена дейді екен.

 

Дрісіз я бір дерексіз,

Болмай жрдем ерекше,

Ая-олды еріксіз

Кеседі екен терекше.

 

Енді ажалмен бетпе-бет,

Арпалысып жекпе-жек,

Домаланып, дбекшіп,

ала берді сорлы зэк.

 

 

ГУЛАГ

Ажал тулап, о зулап,

лім кткен гір е.

Иттер шулап, берді лап,

Кірен, ГУЛАГ, кірен.

 

 

УАНЫШ

ансыраан сонау соыс жылдары

Бірге болды ондаан лт лдары.

лы борыш есемізге ен салан

Азаттыы еді лы Отанны м-зары...

 

Колымада жасымыз бар, кріміз,

Таусылса да ажыр, уат, ліміз,

Жанымызды ткпірінде ндатап,

Жеіс кнін тілей жрдік бріміз.

 

Атан кні кптен кткен таымыз,

уаныштан айнап жылы анымыз.

Атша тулап бкіл ГУЛАГ тойлады,

Болмаса да жарты тілім нанымыз.

 

БІР ЖЕНДЕТІМЕ

айран мір, иялымда тттісі,

тте, сорым, кезеі тым мазасыз.

Клгір клкі крсетсе де а тісін,

А жанымды жаралайсы жазасыз.

 

Сен срланып, жарылдап см кездігі,

Кле арап, кірене шыанда,

Сезді жаным, сезді днием, сезді кн,

Сезді мені паан да, ан да.

 

Сен шыан со, шп сындырып артынан,

Ептеп басып, есігімді жауып ем.

Есінен тыс, шаынан артылан

Оаша бір брышымды тауып ем.

 

Жаздай жайлы, кндей жары, биік, ке

Сол брышта зімменен зім ем.

Сол брыштан, сол бір жары биіктен

згесіз-а тауып едім зіме ем.

 

Дертіме ем, кілге кй, жана азы

Срап алып, сыр алысып сзіммен,

Жатанымда оашада лазып,

Брышыма телміріп см кзімен.

 

Таы келді, таы тнді, таы да

Тн ішінде сыыр етті есігім.

Таы бзды тыныштыымызды аына,

Таы сынды аялаан бесігім.

 

 

***

Таы отырмыз смірейіп вокзалда,

Кім? Кім ол спа дай жазан «а заа!»

Шіркін мір, ткені бе шынымен

олжаулы боп арсыздар мен арзана?!