ЕРТІСІМ МЕНІ, ЕРТІСІМ

Жазытрым здігіп

ызыл суша жрмеп ем.

Суат ойып ызыып,

ыста етегім трмеп ем.

 

Тек шілде мен тамызда

Толыныа жармасып,

Тсімді тосып аыза,

Аынымен арбасып.

 

Жздім кндіз-тн демей,

Еркелеп, сгіп шабаша...

Кете бардым ндемей,

«ош!» дей алмай ашаша.

 

Амал жо, бгін жекемін,

Ертісім мені, Ертісім.

Еркелеткен мекенім,

Сорлы лыны дертісі.

 

***

Жол-жнекей таныс кп,

Туысан жо, туан жо.

Жаын Ара, алыс кк,

Аят оыр «да» жо.

 

Жолдасым кп, досым жо,

Жанашыр жо, жалызбын.

Жау сабаса тосын кеп,

«ні шыпас жалызды».

 

Раатсыз, ызысыз

Жас мірді алызды.

Бгін алан кдіксіз

Жалыз досым – жалызды.

 

Долы длей тадырды,

Дресінен ансырап,

Севлагта аырдым,

Сыар тілім нан срап.

 

Енді бездім брінен,

Дос та демен, ас демен.

Заманымны зрінен

атты сінді жас денем.

 

 

***

Аспаса да аылымен, ойымен,

Басандар кп згелерді бойымен.

А сарды тырынан тайдырып,

арастар алды анды тойымен...

 

 

***

Тсімде елге айтыппын,

Крсемші, дние-ай, імде.

Шырап ле айтыппын

Шыып трып дніне...

 

 

***

Тадырымны талысынан безем бе...

Бірнеше жыл трме болды мекенім.

Кенет тнген мейірімсіз кезеде

Еркіндік пен баыт мені не теім?!

 

Амал анша, мыр тезі таразы.

Тіршілікте крермін де кнермін.

Кне алмасам, крсінуден наразы

Бола-бола шыраданша снермін.

 

 

АЙЫМ МХАМЕДХАНЛЫ

(1916–2004)

Алаш айраткерлеріні сенімді серігі, ізбасары болан аын, абайтанушы-алым, драматург айым Мхамедханлы 1916 жылды 5 атарында Семей аласында дниеге келген.

аза КСР Гимніні авторы, республикалы Абай мражайыны негізін алаан. Абай шыармаларына текстологиялы талдау жасаан тыш алым. азастан Мемлекеттік сыйлыыны иегері.

2004 жылды 30 маусымында дниеден ткен.

***

Туан ел – алтын бесік, шан ям,

Кз жмылмай транда айтып иям?

Тарта гр, Семейімні топыраы,

Тстіктей жеріе мен еркін сиям...

1952 жыл, Карлаг

 

 

БАЛАЛАРЫМА

Саындым да, сарайдым да ждедім,

айы отынан ртенгендей жрегім.

Кіл аяу, жрек баяу соанда,

Осы леім – дам менен тілегім.

 

лындарым, сендерді ойлап саынып,

аландаймын кейде есімнен жаылып.

за тнде кірпік апай жатаным,

Ккірегім арс айырылып, а рып.

 

Нені ойлаймын кірпік апай жатанда,

Байлы, ата, мансап пен ба, матан ба?!

аным айнап, апаланып кйем бе,

Дние шін ар, ятын сатана?

 

Оларды ойлап: жанбаймын да, кймеймін,

Байлы, ата, мансапа бас имеймін.

айы блтын серпіп тастар сендер е,

Баса мені сйерім жо, сймеймін.

 

Бір кндерде саым уып сандалдым,

Бала кіл, алдамшы мір, алдандым.

Табасына тап боландай тадырды,

Шырмауына тстім келіп жаланны.

 

Тастлектей лаш рдым ияна,

ткен мір кінішке сия ма?

Тора тстім анатымнан айырылып,

Сендер алды, теміранат яда.

 

лындарым есен-аман жр ме екен,

кесіні бары-жоы бір ме екен?

Мсілимм, жасын тгіп, майып,

Суретіме кзін сатып тр ма екен?

 

азыбегім тсті екен не хала,

Араласып жрсі бе лде жанжала?

Тірі жетім секілденіп, араым,

Сені-даы сті-басы дал-дал ма?

 

Розашкам екі кзі млдіреп,

аылса есік: «не, аам келді» деп.

Есік ашса аа емес, бтен боп,

Жр ме екенсі ашан енді келер деп.

 

айран дние-ай, зегімді ртеді,

Жанам-кйем, шерді кйін шертемін.

Ойыма алсам, кзіме жас келеді,

Жнібегім, айналайын, тентегім.

 

Кгершінні баласындай Назымым,

Тірі жана жо ой сені жазыы.

Тар дние-ай ыспаында тарыып,

Тыныс бітіп, тншыандай ажыдым.

 

Бекет жаным, томпа аып жгіріп,

Кейде жылап, кейде лап срініп.

Шаршап келіп: алдыма алып сйгенде,

айы блты кетуші еді тріліп.

 

Таса тиіп тасырады табаным,

Жрегіме тр адалып аламым.

Дниеге жаа келген нрестем,

Мейірімсіз деме кеді, араым.

 

Жрген кнде еркін басып мірде,

олмен сотым кріксіз кк темірді.

Кнім тн боп, жігер м боп жасыдым,

Жалыздыым енді ана крінді.

 

Жрек жара, ая жара, бел жауыр,

Амалы не см тадыра тас бауыр.

лындарым кріскенше кн жасы,

Брінен де сорлы ананы кні ауыр.

 

Тіршілікте не крмейді азиз бас,

Кейде шатты, кейде айы, кзде жас.

Шаттыыа ркім орта, дос та кп,

айыа орта шын адал дос табылмас.

 

айы отына бірдей жанып, кйетін,

Ысты жрек, а кілмен сйетін.

Адал ана, асыл жарым, ардатым,

аыбамдай алдыа бас иетін.

 

Жарым болып, жаман ата тапады,

Ана болды, Ана атыды атады.

Айнымайтын адал досым, бір зі:

Фахринрым, сенсі мені матаным.

 

Матанамын сені биік жаныа,

Матанамын адамшылы арыа.

Ота, суа тссе-даы ажымай,

Жрегіде мені сатааныа.

 

айы блты тнсе-даы басыма,

Жасым жетпей а кірсе де шашыма,

Жалын снбес, жаным жас боп айтармын,

Сйген жарым, жабырама, жасыма!

 

Ит боп ріп, мен ешкімді аппадым,

асты жасап, кісіге о атпадым.

Алтын кріп, адал жолдан таймадым,

Сана боп, арам астан татпадым.

 

Мен кісіні ол созбадым баына,

Мен ешкімні таласпадым таына.

Ке дниеде жолым даыл деп жріп,

Кез болыппын срінетін шаыма.

1952 жыл, шілде,

Карлаг, Теміртау лагері

 

 

***

Отырды тар апаста кнді санап,

йысыз ткен тнді жыла балап.

Млтілдеп кз жасындай кеп апсы ой,

Кзімнен бір-бір шан айран ара.

 

Дейтын уаыт жетіп, соты саат,

Саынан сондай кнді, ылмай таат.

Жар етіп, блттан шыып кткен кнім,

Асы ділетті аса анат.

 

Дер едім, сонда, дние, арманым жо,

Тадыра таба болып аланым жо.

Крсетті орлыыды, зорлыыды,

Кеудемнен жрегімді аланы жо.

 

р зорлыпен басымнан еркімді алды,

жім салды бетіме, кркімді алды.

Аылдап а кілмен алданбаса,

Аузымнан айнымайтын сертімді алды.

 

Ота салды, отырдым жігер айнап,

Тордаы арыстандай кзім жайнап.

Шыдалып шарболаттай шытым, міне,

Отырмын зіменен кліп-ойнап.

1952 жыл,Карлаг