Кнделікті орытынды
Дезинфекция, стерилизация, дезинсекция жне дератизация ісіні негізгі аидалары
Эпидемиялы процесті ш блігіне сйкес эпидемияа арсы олданылатын негізгі шараларды да ш тобы бар. Олар мыналара баытталан:
1) инфекция оздырышыны кзіне;
2) оздырышты берілу механизміне;
3) абылдаыш халыа.
Инфекциялы оздырышты берілу механизміне баытталан шаралар берілу жолдарын зуді жне оздырышты берілу факторларыны зиянын жоюды кздейді. Оларды ішінде е маыздысы – дезинфекция.
Дезинфекция
Ауру адамны заттарын ртеу, клді пайдаланып жуындыру, жараны кйдіру, металл бйымдары ыздыру жне т.б осы сияты дезинфекцияа байланысты алашы тжірибелер бізді дуірден кп брын аса іске асырыла бастады.
Дезинфекцияны кптеген мселелерін зерттеуге Н.Н. Доброславин (ласты залалсыздандыру, бйымдарды дезинфекциялау шін жоары ысымды буды пайдалану) В.К.Крупин (з атымен аталан дезинфекция камерасын рды).
Ке маынада «дезинфекция» французды «des» деген теріс осымшасынан жне латынны enfection (инфекция) деген сзінен ралады, оны ауру кзі мен абылдаушы организм арасындаы жпалы ауруды оздырыштарын беретін жолдарда объектілердегі патогенді микроорганизмдерді (бактериялар, вирустар, риккетсиялар, токсиндер, саыраулатар-грибтер) жою немесе аулатау деп тсіну керек. Дл осылайша оздырыштарды тасымалдаушы жндіктер, кенелер жойылады (дезинсекция) жне кеміргіштер де тылады (дератизация).
Дезинфекция шараларын (оларды клемі, трі, масаты) іске асыру кпшілік жадайда жпалы ауруды тріне, оны оздырышына, рине, берілу механизміне байланысты болады.
Тыныс жолдарындаы аспирациялы механизмді жпалы ауруларды (грипп, скарлатина, туберкулез жне т.б) оздырышына кпшілік жадайда ауа-тамшы жолымен, фекальды-оральды механизмді ішек ауруларыны оздырыштары су, тама, ол жне ластанан трмыс бйымдары арылы беріледі. Трансмиссивтік ауруларды (бртпе жне айталама сзектер, безгек, кейбір зооноздар жне т.б) оздырыштары анда орналасан, сондытан олар оршаан ортаа здігінен шыпайды, біра тасымалдаушы буынаятылар арылы таралады. Жанасу механизмді инфекцияларды оздырыштары ауру немесе тасымалдаушымен трмыс заттарын бірлесіп пайдалананда жараларды, кйген, сіген жерлерді ластануы, залалды киімді пайдалану немесе тікелей жанасу (жыныс атынасы, ол алысу) арылы таралады. Одан баса парентеральды жолдарды да болуы ммкін. Дезинфекция блімдері дезинфекция шараларын жоспарлап, оларды іске асырады, балалар жне емдеу-алдын алу мекемелерінде санитарлы-гигиеналы жне эпидемияа арсы тртіпті саталуын адаалайды, оны стіне медицина бйымдарын залалсыздандырумен амтамасыз етеді.
Масата байланысты дезинфекцияны ошаты жне алдын алу трлеріне блінеді. Ошаты дезинфекция жпалы ауруды (немесе тасымалдаушылыты) ошаы табыланда жасалады. Эпидемия ошаында оздырышты кзіні бар-жоына байланысты дезинфекцияны кнделікті жне орытынды трлері болады.
Дезинфекцияны трлері:
Ошаты дезинфекция Алдын алу дезинфекциясы
Кнделікті орытынды
Ошаты дезинфекцияжпалы ауруды ошаы табыланда жасалады. Эпидемия ошаында оздырышты бар-жоына байланысты дезинфекцияны кнделікті жне орытынды трлері болады.
Кнделікті дезинфекция науасты айналасында жасалады, бны науасты ктуші адам жасайды, оны масаты науас бліп шыаран, оршаан ортаа тскен оздырыштарды дер кезінде, сол кезде жою.
Кнделікті дезинфекция жпалы аурулар ауруханасында, оашаланандарда (изоляторларда), емханаларда, егер ауру з алдымен келіп емделетін болса, оны мекен-жайында ткізіледі. Бл жмысты масаты – оздырышты ошатан шыармау, ауруды маындаы адамдарды инфекциядан орау. Ауруды айда орналасуына байланысты кнделікті дезинфекцияны медицина ызметкерлері немесе кні брын дайындалан ауруды ктуші адамдар жасайды.
орытынды дезинфекция ошатан жпа кзі кеткеннен кейін жасалады: науас ауруханаа жатызыланнан кейін, сауыып болан со, баса жаа кеткеннен кейін немесе айтыс боланнан кейін. орытынды дезинфекцияны масаты кнделікті дезинфекциядан кейін алып ойан оздырыштарды жою.
орытынды дезинфекцияны масаты –ошатан оздырыш кзін аластааннан кейін, ошатаы р трлі заттарда алып ойан патогендік микробтарды жою. детте, орытынды дезинфекция «Ауру туралы жедел хабарлама ааз» тскесін, ауру ауруханаа орналасаннан кейін 3 сааттан 12 саат уаыт арасында санэпидадаалау мекемелеріні арнайы мамандарыны кшімен бір рет жасалады. Бл шараларды дезинфекция блімі бледі. Ауылды дрігерлік учаскелерде жне фельдшерлік пункттерде дезинфекцияны оларды рамына кіретін дезинфекция мамандары жасайды. орытынды дезинфекцияны 2-3 адамнан ралан дезинфекциялау бригадасы жргізеді, оны рамына дрігер – дезинфекционист немесе эпидемиолог кмекшісі жне 1-2 дезинфектор кіреді.
Алдын алу дезинфекциясы деп эпидемиологиялы маызы бар заттардаы орын алуы ммкін жпалы ауруды оздырыштарын кетіруге немесе жоюа арналан шараларды айтады. Алдын алу дезинфекциясы жпалы ауру шыпай транда, оны шыуы ммкін деген кезде жне таратпау масатында жасалады.
Бан атыстылар: ішетін суды тазалау (хлорлау, озондау, сзу, айнату жне т.б), ст таамдары мен стті пастеризациялау, шикі жемістер мен жидектерді жуу жне т.б. Сонымен, алдын алу дезинфекциясыны ошаты дезинфекциядан айырмашылыы мынада – ол оздырышты кзі табылмай транда, біра оны болуы ммкіндігін ескеріп, кні брын жасалады.
Алдын алу дезинфекциясы оамды тама мекемелерінде, ветеринария, ауыл шаруашылы жне агрономия жмыстарында, тама ндірісінде жне баса салаларда олданылады. Ол сумен амтамасыз ету жйелерінде, канализацияда, оамды таматандыру, сімдік жне малды шикізаттарынан таам дайындап, тарататын мекемелерде, асханаларда, т.б немі олданылады
Адам кп жиналатын, сол себептен жпа оздырыштарыны кзі болуы мкін жерлерде (вокзалдар, ойын-сауы мекемелері, оамды клік, моншалар, орта дретханалар, жзу бассейндері, шаштараздар жне т.б) алдын алу дезинфекциясы ткізіліп отырады. Емханаларда, ауруханаларда жне таы осы сияты мекемелерде алдын алу дезинфекциясын клиенттерді абылдап боланнан кейін немесе зіліс кезінде жасауды маызы ерекше, ол жпа оздырыштарыны оршаан ортада таралуына ммкіндік бермейді. Мысалы, балалар емханасында дезинфекция ауаны УФ сулелерін пайдалану, блмелерді рдайым желдету арылы ескі ауаны ыыстыру, жабытарды, ойыншытарды, горшоктарды жне т.б айнату жолдарымен іске асырылады.