Ауруханалардаы ауруханаішілік инфекцияны алдын алу шараларын негіздеіз

Аурухана ішілік инфекциялар(АІИ) – бл, ауруларды стационарда жне емханада емдеу жне диагностикалы процедуралар мен алдын алу шараларын жргізу кезінде, ауру адамдар мен медицина ызметкері ауруды емдеу мекемелерінде жтырып алуы нтижесінде дамитын жне крінісі, ол адамдарды ауруханада болуы уаытында немесе кейінірек білінетіндігіне байланысты емес ауру. Бкіл дние жзілік денсаулы сатау йымыны (БДД) эксперттер комитеті келесі анытама береді: «Аурухана ішілік инфекция – бл, ауру адамды емдеу масатында ауруханаа жатызумен немесе оларды емдеу мекемелеріне келіп-кетуімен жне медицина ызметкері з жмысын орындауымен байланысты, оларды заымдайтын жне мндай адамдарды ауруханада болуы уаытында біліне ме, лде білінбейді ме, оан байланысты емес кез келген, клиникалы крінісі айын, микроб текті ауру».

АІИ барлы елдерде тіркіледі. Соы жылдарда, оны дегейіні жоарылааны соншалаты, антибиотиктер сияты, кшті антисептикалы заттар лі синтезделмеген жне АІИ-мен кресу, негізінен асептикалы дістермен жргізілген жылдардаы дегейіне жаындады. БДД мліметтері бойынша, емдеу-алдын алу мекемелеріне медициналы кмек алуа келген науастары 6-7% АІИ ауырады. Операциядан кейінгі жараны инфекциялары, жергілікті іріді-септикалы инфекциялар, сепсис, жедел ішек инфекциялары, гепатит В жне С, жынысты атынас жолымен берілетін аурулар, ызылша, ЖИТС (СПИД) –осыны брі, аурухана ішілік ортада берілетін ауруларды толы емес тізімі.

АІИ суі мен таралуыны себептері те кп трлі. Оларды бірі, ауру жу аупі жоарылау адамдар контингенті деп аталатын, азасыны арсылы кші тмендеген адамдар саныны кбеюі. Блар, дамуында кемістіктері бар, жаа туан жне шала туан балалар, тншыу жадайында туылан, босану кезінде жарааттанан балалар, арт адамдар, компенсация жне субкомпенсация сатысында созылмалы аурулары бар науастар, иммунды тапшылы тудыратын вирус (ВИЧ) жан адамдар, гепатит В жне С-мен ауратындар, скери рекеттер, апаттар нтижесінде зардап шеккендер жне т.б. Мндай адамдар жасы ктімні, крделі хирургиялы операциялар жасауды, белсенді емдеуді арасында тірі алады, біра, оларды азасы инфекция агенттерімен жасы кресе алмайды. Азаны арсы тру ммкіншілігі тмендегендерге иммунодепрессанттар, цитостатиктер абылдайтын, сулемен емдеу алатын науастар, сондай-а, химиялы жне физикалы арынды ластанан аудандарда тратын адамдар да жатады.

Келесі жне аса маызды себебі болып табылатыны - кпшілік антибиотиктерді жне дезинфекциялы заттарды серіне тзімді, вируленттілігі жне патогенділігі жоарылаан, оршаан ортада траты, микроазаларды жеіл жойылмайтын ассоциациясыны аурухана ішінде алыптасуы мен таралуы. Мндай селекция, олдануы жеткіліксіз негізделген немесе жеткіліксіз дозада жне аз уаыт антибиотиктерді, сіресе, сер ету спектрі ке антибиотиктерді кеінен олдануды, дезинфекциялайтын химиялы заттарды концентрациясын, олдану режимін, сатау жадайы мен мерзімін сатамауды, бактерицидтік шам сулесімен зарарсыздандыруды дозасы мен уаытын сатамауды нтижесі болып табылады. Егер антибиотиктік кезені басында кп ауруларды, оны ішінде АІИ-ды да, емдеуге антибиотиктерді олдану орасан зор ткеріс жасаса, азіргі кезде микробтарды антибиотиктерге тзімді штаммдарыны пайда болуына, жаа антибиотиктерді синтездеп лгермейді.

Сондай-а, практикаа инвазивті крделі емдеу жне диагностикалы дістерді: бронхоскопияны, гастрофиброскопияны, цистоскопияны, колоноскопияны, амниоцентезді, гемодиализді, тамырлара ттік сгі (катетер) салу, жасанды ан айналымын жне басаларды енгізу де, АІИ суіне себеп болды. Бл дістерді кпшілігі, медицина практикасында жиі олданылады. Біра, бл дістерде олданылатын аспаптарды зарарсыздандыру шін баса дістер ажет, мысалы, хирургиялы саймандарды зарарсыздандыру дістеріндей емес, себебі, бл аспаптарды рамына те байап стауды ажет ететін, рам бліктер кіреді. Мндай аспаптарды деконтаминациялау жнінде аны айтылан нсаулар зірше жо.

Соы жылдара тн, дрілік препараттарды парентералды жолмен енгізу, ан жне оны рам бліктерін ю, уыстара пункция жасау, сгімен тексеру сияты, медициналы рекеттер де, ауру адамдара да, медицина ызметкеріне де, аурухана ішілік инфекция жуы себептеріні бірі болып табылады.

Медицина ызметкеріні аурухана ішіндегі тртіпті жне жеке басыны гигиенасын сатамауы сыайлы АІИ дамуыны себебін де, ерекше айтып крсеткен жн. Гигиеналы талаптара блай арауды салдары ретінде, ке таралан, тексерілмеген анды юдан жне бір рет пайдаланатын шприцті айта пайдаланудан 2007 жылы Республиканы Отстік азастан облысында 120-дан астам балалара ЖИТС жан жне лімге кеп соан, айылы оиа мысал бола алады.

АІИ кздері, жиі жпалы ауруларды жедел, жасырын немесе созылмалы трлерімен ауыратын немесе денесіні р трлі жерінде іріді жаралары, іріді-абыну рдістері бар аурулар, медицина ызметкері, ас блогыны ызметкері, ауруа келіп-кететіндер, сондай-а, студенттер, интернатурадаы дрігерлер жне баса да емдеу-алдын алу мекемелерінде болатын адамдар. Дені сау жне аурудан жаадан сауыан бактерия тасымалдаушы адамдар да, оздырыштарды кзі болып табылады. Е ауіптілері - медицина ызметкері жне ауруханада за уаыт жатан аурулар, себебі, олар микробтарды траты госпиталды штаммдарын тасымалдаушылара айналады. Медицина ызметкерлеріні ішінде, брінен де жиі АІИ кздері, аурулармен за уаыт байланыста болатын, медбикелер мен санитаркалар. Медицина ызметкеріні арасында 15%-дан 80% дейін вирулентті инфекция тасымалдаушылар болу ммкіндігі крсетілген.

АІИ оздырыштары р трлі жолдарымен беріледі: жанаспалы-трмысты, ауа-тамшылы, алиментарлы, нжіспен ластанан заттармен ауыз арылы. Соы жылдарда р трлі инвазивті медициналы рекеттер кезінде, артифициальді жолмен берілуі жиірек кездеседі.

оздырыштар берілетін факторлар, те кп трлі нысандар болуы ммкін. Олар, ауру адамдар мен медицина ызметкеріні олы, шаштары, киімдері, ая киімдері, оздырыштар жан рал-саймандар, медициналы аспаптар, іш киім, тсек-орын жабдытары, аурулара ктім крсетуде олданылатын заттар, йылатын ан жне ан алмастырушы заттар, парентералды жолмен енгізуге арналан ерітінділер, тігетін жне таатын материалдар, стерильді емес жне концентрациясы жеткіліксіз дезинфекциялаушы заттар, ттік сгілер, науастарды биосубстраттары (ан, нжіс, зр, аыры, шырышты абышаларды блінділері), таам, су, т.б.

АІИ оздырыштары- патогенді жне шартты-патогенді микроазалар. АІИ е жиі тудыратын патогенді микрофлораа гепатит В, С, ЖИТС, грипп, аденовирус инфекциялары, полиомиелит оздыратын вирустар, Коксаки, ЕСНО вирустары жне баса да, брыннан белгілі, бактериялы инфекция оздырыштары жатады. Біра, АІИ дамуында негізгі рольді шартты-патогенді микроазалар атарады. Олара жататындар стафилококктар (St. aureus, St.epidermidis, St. saprophyticus), стрептококктар (Str. pyogenes, Str. viridans, Str. pneumoniae), протей (Pr. vulgaris, Pr. mirabilis), эшерихалар (E. coli), сальмонеллалар, Pseudomonas, клебсиеллалар, бактероидтер, энтерококктар, клостридийлер, кк-іріді таяша, Candida, Aspergillus текті саыраулатар, пневмоцисталар, т.б.

АІИ этиологиялы рылымында немі белгілі бір згерістер болып тратынын айта кету керек. Мысалы, 20 асырды 30-40 жылдарында стрептококк инфекциялары, газды гангрена, сіреспе, ккжтел, ызылша, дифтерия, желшешек жиі кездесетін. 50-60– жылдарда басым -стафилококк инфекциялары болды, оларды е жиі оздыратын St. aureus. болды. 20 асырды екінші жартысы грамм терісмикроазалар: протей, эшерихалар, кк-іріді таяша, жне аурухана ортасында брын сирек кездесетін, легионеллалар, иерсинийлер сияты, микроазалар тудыратын АІИ-ді жиілігі едуір суімен сипатталды.

Аурухана ішілік инфекцияны клиникалы кріністері р трлі. Бл, брыннан белгілі жпалы аурулар – ызамы, ызылша, вирусты гепатит, сальмонеллездер, тілме, желшешек жне басалар болуы ммкін. АІИ баса топтарына жалпы (сепсис) жне жергілікті сипаттаы іріді-септикалы (іріді ісік, флегмона, отит, желін сау, уыты абынуы, уретрит, пиелонефрит, пиодермия т.б.) аурулар жатады. АІИ рылымында іріді-септикалы инфекциялар бірінші орын алады, екінші орында - балаларды жедел ішек инфекциялары, шінші орында - парентералды инфекциялар.

Аурухана ішілік инфекциялар, аурухана ортасыны те ауіпті туындысы болып табылады. АІИ хирургиялы науастарды операциядан кейінгі кезеіні аымын, жктілік кезеіні, босануыны жне босананнан кейінгі кезеіні туін асындырады, жаа туан балаларды жне баса жас топтарындаы ауруларды лім-жітімі кбеюіні себебі болады. Жрекке, бйрекке, кпеге жне басалара те жасы жасалан операцияларды зінде инфекцияны осылуы, негізгі ауруыны аымын шыл асындырады, міріне ауіп тудырады. Вирусты гепатит В,С жне Е, ЖИТС сияты инфекцияларды жтыру мірін ысартады, е аырында лімге кеп соады. АІИ осылуыны барлы жадайларында да, ауруларды стационарда болу уаыты немесе амбулаторияда емдеу мерзімі едуір зарады, мндай ауруларды емдеуге кететін шыын жне оларды здеріні материалды шыындары да кбейеді.

АІИ алдын алу, инфекция кзін анытауа, аурухана ішілік ортаны ластануыны алдын алу, р трлі жолдармен оздырыштарды берілуіні алдын алуа, оздырыштарды жоюа жне ауру адам азасыны резистенттілігін арттыруа баытталан шаралар кешені болып саналады (10.5.-кесте).

АІИ алдын алудаы р трлі шараларды ролін жпалы аурулар бліміні мысалында талдаймыз. АІИ алдын алу мселелеріні негізгілеріні бірі- сулеттік-жоспарлау шаралары болып табылады, себебі, АІИ- алдын алуды тиімді жргізудегі оны ммкіншілігі, кбінде жер теліміні тадалуыны, аурухананы елді мекенде орналасан жеріні, оларды аумаын зоналара блуді, рылыс жйесін тадауды, ішкі жоспарлануыны, негізгі блімшеліріні жабдыталуы дрыстыымен аныталады. Жпалы аурулар ауруханасын дрыс орналастыру жне жоспарлау науастарды, медицина ызметкерлеріні жне келіп-кететін адамдарды аурухана ішілік инфекцияны жтыру аупін, инфекцияны ауруханадан сырта шыуын тмендетуі керек. Мысалы, жпалы аурулар ауруханасын елді мекенні шетінде орналастыру олайлы деп есептеледі, бл, инфекцияны халы арасында таралу ммкіншілігін азайтады.