Балалар мен жасспірімдер гигиенасыны масаты мен міндеттеріні мнін ашыыз.

Балалар мен жасспірімдер гигиенасы пн жне денсаулы сатау жйесіні іс – тжірибелік саласы ретінде сіп келе жатан рпатарды денсаулыын сатап, ныайтуа баытталан профилактикалы шараларды деп, негіздеуге арналан ылым.

Бл пн сіп келе жатан организмге оршаан ортаны ртрлі факторларыны сер етуін зерттеумен жне болашата осы факторларды организмге серін болжаумен айналысады. Сонымен атар ылыми мліметтер негізінде гигиеналы, санитарлы-гигиеналы жне санитарлы індетке арсы ережелер мен нормаларды деп, ауруша-дыты азайтуа, организмні ызмет абілетін жоарлатуа, балалар мен жасспірімдерді алыпты дамуына баытталан емдеу-профилактикалы жне салауаттандыру шараларын арастырады. Балалар мен жасспірімдер гигиенасы санитарлы-эпидемиологиялы ызметті рамына ене отырып, гигиена ылымыны жеке блімі болып табылады. Балалар организміні морфофункционалды жетілу дрежесіне байланысты, оларды сіп, дамуыны р кезеіне оршаан орта факторларыны серіне жауап ретіндегі физиологиялы реакцияларыны зіндік ерекше дегейі сйкес келеді, сондытан, гигиеналы нормалар оларды жас ерекшелігіне арай згеріп отырады. Балалар мен жасспірімдер гигиенасы з алдына жеке ылым ретінде денсаулыты сатап, ныайтуа, сонымен атар организмні йлесімді дамуын алыптастыруа баытталандытан, бл саладаы гигиеналы нормалар организм мен оршаан ортаны тек сол мезеттегі олайлы серлесуін ана емес, организмні дрыс сіп, дамуына ажетті жадайларын да арастыруы тиіс.

оршаан орта факторларын нормаландыру кезінде балаларды іс-рекетіні трлері, ебегіні сипатымен атар мерзімдік, климатты жадайлар да ескерілуі керек. Балалар мен жасспірімдер гигиенасы пніні негізгі ерекшелігі сонда, ол ересек адамдарды организмінен санды жаынан ана емес, сапалы жаынан да айырмашылыы бар, сіп-даму кезедеріне байланысты, толы алыптасып бітпеген организмді зерттеп, оытады. Баса сзбен айтанда, гигиенаны бл саласын сіп келе жатан жас рпатарды жас млшерлеріні гигиенасы деп арауа да болады.

Сондытан, балалар мен жасспірімдер гигиенасыны рамына сіп келе жатан организмні ерекшеліктерін ескере отырып кптеген зерттеулер жргізетін осалы пндерді блімдері енеді: (таам тану,ебек, коммуналды, леуметтік гигиена, эпидемиология). 1959 жылы барлы ылыми зерттеу жмыстарды біріктіретін ССРО МА (ме-дициналы ылыми академиясы) жйесінде балалар мен жасспірімдер гигиенасы ылыми зерттеу институты ашылды. Осы кезден бастап балалар мен жасспірімдер гигиенасы медициналы жоары оу орындарыны санитарлы-гигиеналы факультетіні рамына кірді. азастанда осындай оу орны араанды мен Алматы аласында бар.

азастанда алашы санитарлы-гигиеналы факультет Алматы мемелекттік медицина институтында 1943 жылы ашылан болатын. 1948 жылы мектеп гигиенасы кафедрасы з алдына жеке кафедра болып рылды. Оны йымдастыран жне 1960 жыла дейін басаран м..к., доц. В.А.Смирнов болды. Кейіннен 1964 ж бл факультет араанды мемлекеттік медицина институтына ауыстырылды жне сол жылдан бастап балалар мен жасспірімдер гигиенасы кафедрасы коммуналды гигиена кафедрасыны рамына кірді, осы біріккен екі саланы мегерушісі м..д., доц. Ботенко Э.К. болды.

1989 жылы Алматы мемлекеттік медицина институтында айтадан санитарлы-гигиеналы факультет ашылып, алашы 100 студент абылданып, оны 30 е алаш мемлекеттік тілде дріс алды. 1991 жылы ашылан коммуналды гигиена жне балалар мен жасспірімдер гигиенасы кафедрасы студенттерді санитария, гигиена, эпидемиология саласынан екі тілде оыта бастады. Оны йымдастырушысы, рі мегерушісі лтты ылым академиясыны корреспондент мшесі, м..д., профессор Б.А.Неменко болды. Осы кезе азастан туелсіздігін жариялаан кезеге тура келді жне ткен Кеестер одаы кезіндегі осы саладаы задылы, нормалы жаттарды барлыы м..д., проф. Неменко Б.А. басшылыымен, Республикамыздаы осы саладаы басты мамандарды атысуымен елімізде абылданан жаа Конституцияа сйкес айта аралып, бекітіліп, басылып шыты. Аталан пн бойынша те ыса мерзім ішінде оу бадарламасы деліп, екі тілде дрістер курсы дайындалды. азіргі кезде коммуналды гигиена жне балалар мен жасспірімдер гигиенасы кафедрасы масатты баытта ылыми-зерттеу жмыстарымен айналысып отыран, шыармашылы леуеті кеінен дамып келе жатан, болашаы зор жымдарЕліміздегі балалар мен жасспірімдер гигиенасында, денешынытыру трбиесіні масаты - андай да бір спортты нтижелерге жету емес, жоары дегейдегі денсаулы крсеткішіне жету. болып табылады. Бл масат жеке адамдармен атар, жалпы оамны мддесіне де сйкес келеді. Кпшілік ауым баланы чемпион титулына талаптануына тиым сала алмайды, біра оны денсаулыына сер ететін ауіптен орауа міндетті. Крсетілген масата жету шін, денешынытыру трбиесіні міндеттері оны жетістіктеріне байланысты біршама згертілді жне лі де згертілуде. Жастарды леуметтік іс-рекеттерге жарамдылыы негізінде жргізілген есептеулер бойынша бл згертулерді тиімділігі те кптеген факторлара байланысты.

Денешынытыру трбиесіні негізгі міндеттеріне: денсаулыты ныайту, функционалды ммкіндіктер мен дене бітімі дамуыны йлесімділігін жетілдіру; имыл-озалыс дадыларын, блшы ет кшін дамыту; жылдамды, тзімділік, ептілікті негіздерін рып, жетілдіру; еркіндік пен тртіп саласын дамыту; гигиеналы дадылара трбиелеу; т.с.с. жатады.

Денешынытыру трбиесін салауттандыруды тиімділігін тмендегі жадайлардан круге болады: организмні оршаан ортаны серіне тзімділігі артады; су мен даму процесстеріні жасаруына жадай жасайды; жылуреттеуші механизмдер жетіледі; организмні салын тигеннен пайда болатын аурулара арсы тзімділігі жоарылайды т.б.; Адам эволюциясы имыл-озалыс белсенділігімен збей байланыста болады. имыл-озалыс тіршілікті белгісі жне организмні биологиялы ажеттілігін амтамасыз етуді, лемді танып, білуді ралы. имыл-озалыс белсенділігі дегеніміз - белгілі уаыт аралыындаы дене озалыстарыны жиынтыы.

имыл-озалыса биологиялы ажеттілік, баланы мірге алаш келген кнінен бастап пайда болады, біра, ол леуметтік факторлара байланысты згеріп отырады. Тіршілік жадайы мен трбие жйесі туліктік имыл-озалыс белсенділігін шыл тмендетіп, не болмаса, жоарылатып жіберуі ммкін. Ол ерте жаста биологиялы (генетикалы) механизммен ал одан кейінірек, ересек жастарда леуметтік механизм бойынша реттеледі. Біра казіргі кезде денешынытыру трбиесіні сіп келе жатан жастарды тілегі мен ммкіндіктерін ескеретін, кптеген жаа трлері пайда болып жатыр. Блар, спорт-ты билер, ыраты гимнастикалар "аэробика", ытай гимнастикасы "ушу" жне т.б. Оларды кбі, зіні жаалыымен, олайлылыымен арнаулы блмелер мен арнаулы ралдарды ажет етпейді. Сондытан денешынытыру трбиесіні осымша тріне атал регламентация саталмаса да болатын сияты. Оларды негізі еркін тадау, олайлылы жне формалды трде болмауы керек. Балалар мен жасспірімдерді денешынытыру трбиесінде оытуды ш тсілі кеінен олданылып жр: атал регламентация тсілі, ойындар жне жарыстар ткізу. Балалар мен жасспірімдерді денешынытыру трбиесіні рбір жас топтарына жне мекемелерді типтеріне арай блінген мемлекеттік бадарламасы бар. Бадарламалар балалар мен жасспірімдер мекемелеріні тменде крсетілген типтеріне арнап делген: балалар башасы; жалпы білім беретін мектеп; ксіпттік - техникалы білім беретін мекеме; балалар мен жасспірімдерді спортты мектебі.